مقدّمه ای بر شعرِ چنگ‌نوازِ سیستانی : اندکی شادی بايد/ که گاهِ نوروز است
علی میرفطروس

* نوروز- هماره -به سانِ یک«پُل» همۀ اقوام ایرانی را به هم «پیوند» داده است.

***

با اين‌همه غم

در خانۀ دل

اندکی شادی بايد

که گاهِ نوروز است

اندکی شادی بايد/ که گاهِ نوروز است

هجوم های پی در پیِ قبایلِ بیابانگرد به ایران و نتایجِ شوم شان در ویرانیِ شهرها و فروپاشی مناسبات شهرنشینی ،«یکی داستان است پُر آب چشم» که گزارشی از آن را در کتاب «ملاحظاتی در تاریخ ایران» (۱۹۸۸) ارائه کرده ام . هر یک از اين حملات - در واقع - شمشيری بود که جامعۀ ايران را از ريشه و گذشتۀ تاریخیِ خويش قطع کرد بطوريکه ما مجبور شديم - هر بار- از صفر آغاز کنيم.هم ازاین روست که گفته ام:

-تاریخ ایران، تاریخ دردناک گُسست ها و انقطاع های متعدّد است!

در تکرارِ حملات و هجوم های ویرانگر، ایرانیان تنها در زبان فارسی و جشن ها و آئین های ملّی(خصوصاً نوروز) توانستند نوعی تداومِ تاریخی را سامان دهند. به عبارت دیگر : نوروز - هماره - به سانِ یک«پُل» همۀ اقوام ایرانی را به هم «پیوند» داده است.

«اندکی شادی باید...» برگی از « یادداشت های روزانه ام » بود که حدود 35 سال پیش در نشریۀ «کاوه» (چاپ مونیخ، به سردبیری دکتر محمّد عاصمی ) و ماهنامۀ«مهاجر»(چاپ دانمارک) و سپس در کتابِ«ديدگاه ها »منتشر شده و از همان زمان ، این شعرِ کوتاه برای بسیاری - در سراسرِ جهان - طلایۀ نوروز گردیده است بی آنکه به فضای عمومیِ سرایشِ شعر اشاره ای کرده باشند. 

پس از گذشتِ حدود ۳۵ سال از نخستین انتشارِ «اندکی شادی باید...»، اینک شرحِ زیر برای درکِ شرارتِ تازیان و صدای پُرشَرَرِ چنگنوازِ سیستانی می‌تواند مفید باشد: دیروزی که بی شباهت به امروز نیست!

در یادداشتی نوشته ام :

سیستان از قدیم ترین ایّام پایگاه تمدّن و فرهنگ ایران بود چنانکه سخن یعقوب لیث صفّاری در سرزنشِ شاعران عرَب زبان و اینکه:«شعری که من اندر نیابم چرا می باید گفت!» رخصتی شد برای سرودنِ شعر به زبان فارسی.

جانشینان یعقوب نیز در ترویج زبان و ادب فارسی کوشیدند بطوری که دوران حکومت ابو جعفر صفّاری(در اواسط قرن دهم میلادی) دوران شکوفائی و رونقِ فکر و فلسفه و ادبیّات بود و از این رو،برخی پژوهشگران دوران وی را «طلیعۀ رنسانسِ ایرانی-اسلامی» نامیده اند.

در حملۀ تازیان به ایران ،سیستانیان مقاومتِ بسیار و تازیان خشونتِ بسیار نمودند چندانکه رَبيع ‌بن زياد (سردار عرب) برای إرعاب مردم و کاستن از شورِ مقاومتِ آنان دستور داد:

 صَدری(بُلندائی) بساختند از آن کُشتگان [يعنی اجساد کشته شدگان را روی هم انباشتند]... و هم از آن کُشتگان، تکيه‌گاه ها بساختند و رَبيع ‌بن زياد بر شُد و بر آن بنشست...[بدین ترتیب] اسلام در سیستان متمکّن شد و قرار شد که هر سال از سيستان هزار هزار (يک ميليون) درهم به اميرالمؤمنين دهند با هزار وَصيف (کنیزک و غلام)»...ولی سیستانیان -باز-«ردّت آوردند» و حاکمانِ عرب را از شهر بیرون کردند(1).

در آن شرایطِ سوخته و سوگوار بود که وقتی سپاهيان «قُتيبه» نیز سيستان را به خاک و خون کشیدند، مردی چنگ‌نواز،در کوی و برزنِ شهر - که غرقِ خون وُ آتش بود-از کشتارها و جناياتِ «قُتيبه» قصّه‌ها می‌گفت و اشکِ خونين از ديدگانِ آنانی که بازمانده بودند،جاری می‌ساخت و خود نيز خون می‌گريست...

1.jpg

و آنگاه، بر چنگ می‌نواخت و می‌خواند:

-«با اين‌همه غم

در خانۀ دل

اندکی شادی بايد

که گاهِ نوروز است

اندکی شادی بايد/ که گاهِ نوروز است».

__________________

۱-ملاحظاتی در تاریخ ایران ،علی میرفطروس،نشر فرهنگ،کانادا، ۱۹۸۸= ۱۳۶۶، صص ۴۸، ۷۴ و ۸۰.

https://mirfetros.com

ali@mirfetros.com

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب علی میرفطروس در سایت پژواک ایران 

*گامی در تاریخ (بخش پایانی)  [2023 Aug] 
*آسیب شناسي یك شکست، علل شکستِ استقرارآزادی وجامعة مدنی در پرتوِ کارنامة سیاسی دکتر محمّد مصدّق (از انقلاب مشروطه به انقلاب مشروعه)  [2023 Aug] 
*گامی در تاریخ (بخش چهارم)،علی میرفطروس  [2023 Aug] 
*گامی در تاریخ (بخش دوم)، علی میرفطروس   [2023 Jul] 
*گامی در تاریخ (بخش نخست)، علی میرفطروس  [2023 Jul] 
*حلاّج؛ روح زمانۀ ما  [2023 May] 
* نگاهی به فرصت‌سوزی‌ها و فرصت‌سازی‌های تاریخیِ ما  [2023 Apr] 
*بیم ها و امیدهای «جنبشِ مَهسا»  [2023 Apr] 
*نقدی بر مقالۀ بی‌بی‌سی دربارۀ «پژوهشگری بی‌باک!»  [2023 Apr] 
*نکاتی دربارۀ تاریخ اجتماعیِ ایران  [2023 Mar] 
*انقلاب اسلامی و ضرورت بازاندیشی (بخش پایانی)  [2023 Feb] 
*انقلاب اسلامی و ضرورت بازاندیشی (بخش دوم)  [2023 Feb] 
*انقلاب اسلامی و ضرورتِ بازاندیشی  [2023 Jan] 
*انقلاب مدرنِ ملّی و نیاز های فوریِ آن  [2022 Oct] 
*روزی تو بازخواهی گشت سرفراز  [2022 Oct] 
* ضرورت تشکیل «کمیتۀ نجات ملّی»  [2022 Sep] 
*نگاهی نو به جنبش بابک خُرّمدین، بخش پنجم  [2022 Sep] 
*نگاهی نو به جنبشِ بابک خُرّمدین (بخش چهارم)  [2022 Aug] 
*عبور از ۲۸ مرداد۳۲،علی میرفطروس  [2022 Aug] 
*نگاهی نو به جنبش بابک خرمدین (بخش سوم)  [2022 Aug] 
*نگاهی نو به جنبشِ بابک خُرّمدین (بخش دوم)  [2022 Aug] 
*نگاهی نو به جنبش بابک خُرّمدین (بخش نخست)  [2022 Aug] 
*چهار چهرۀ روشنفکری: منوچهر هزارخانی، رضا براهنی، پرویز ناتل خانلری و احسان یارشاطر  [2022 Apr] 
*حکومت رضاشاه و «دستِ انگلیسی‌ها»!  [2022 Feb] 
*ما و قندِ پارسی  [2022 Feb] 
*آخرین شعرِ  [2022 Feb] 
*نفت، شاه، «انقلاب اسلامی» ...و دیگر هیچ! (بخش دوم)  [2022 Jan] 
*نفت، شاه، انقلاب اسلامی... و دیگر هیچ! (بخش یکم)  [2022 Jan] 
*«شعبده بازِ سپیده‌ای که دروغین بود»! (به بهانۀ فیلم «کیمیا و خاک»،ساختۀ ارسلان براهنی)  [2022 Jan] 
*دو کتاب بدیع و ارزشمند  [2021 Dec] 
*از کُردستانِ دل تا سیستانِ جان ،علی میرفطروس   [2021 Dec] 
*یادِ دوست(به يادِ دکتر داریوش کارگر )  [2021 Nov] 
*ایران درّودی: عارفی در مکاشفۀ رنگ‌ها  [2021 Nov] 
*قاب‌ها و نقاب‌های اندیشه در تاریخ ایران (بخش دوم)  [2021 Oct] 
*قاب ها و نقاب های اندیشه در تاریخ ایران،بخش نخست  [2021 Sep] 
*۱۱ سپتامبر: ریشه‌ها و بازاندیشی‌ها  [2021 Sep] 
*عصرِ عُسرت و معمّای ۲۸ مرداد، (بخش سوم)  [2021 Aug] 
*از انتقاد تا انتقام!   [2021 Jul] 
*عصرِ عُسرت و معمّای ۲۸ مرداد (بخش نخست)  [2021 Jul] 
*خلیل ملکی و تراژدیِ روشنفکرانِ تنها  [2021 Jul] 
*بُردی از یادم...، به یادِ «لُرِتا»، عبدالحسین نوشین و محمّد عاصمی  [2021 Jul] 
* مقدّمه ای بر شعرِ چنگ‌نوازِ سیستانی : اندکی شادی بايد/ که گاهِ نوروز است  [2021 Mar] 
*سیّد ضیاء ؛ «مردِ اوّل یا مردِ دوم کودتا»(بخش دوم)  [2021 Mar] 
* سیّدضیاء؛ «مردِ اوّل یا مردِ دوم کودتا» (بخش نخست)  [2021 Feb] 
*سیاهکل و انقلاب اسلامی: اشاره‌ای به زمینه‌های نظریِ دو رویداد  [2021 Feb] 
*در حاشیۀ خیابان انقلاب  [2021 Jan] 
*تجدّدِ آمرانۀ دوران رضاشاه؛ کمبودها و کامیابی‌ها (بخش دوم)  [2021 Jan] 
*تجدّدِ آمرانۀ دوران رضاشاه؛ کمبودها و کامیابی‌ها (بخش نخست)  [2021 Jan] 
*نگاهی تازه به «انقلاب اسلامی»، بخش سوم  [2015 Feb] 
*نگاهی تازه به«انقلاب اسلامی»،بخش دوم،علی میرفطروس کودتای نفتی آمریکاوعربستان علیه شاه! (بخش دوم)  [2015 Feb] 
*نگاهی تازه به«انقلاب اسلامی»  [2015 Feb] 
*انقلاب اسلامی:داس ها،یاس ها وهراس ها  [2013 Feb] 
*نامه اى به سناتور لیندسی گراهام ،سناتورجمهوریخواه آمریکا  [2010 Nov]