همه موافقان و مخالفان توافقنامه هسته ای ایران
معاون سابق وزیر خارجه آمریکا، توافق اتمی با ایران را سازنده اما غیر دائمی می داند
مارک فیتزپاتریک، مدیر برنامه خلع سلاح در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک لندن، در یادداشتی درباره توافق اتمی موقت صورت گرفته میان ایران و قدرت های جهانی، معتقد است که توافق هسته ای با ایران، که ۲۴ نوامبر در ژنو به دست آمد، از حمایت اکثریت جامعه جهانی برخوردار است.
آنطور که فیبتزپاتریک نوشته، نزدیک به ۷۰ کشور به صورت رسمی حمایت خود را از این توافقنامه اعلام کردند. زیرا به گفته او، این کشورها خوشحال هستند که این توافقنامه، برنامه هسته ای ایران را محدود کرده، از چشم انداز جنگ جلوگیری کرده و در انتهای تونل تحریم ها، نوری نشان داده است.
این کارشناس خلع سلاح می نویسد: «زمانی که اعضای کنگره آمریکا درباره وضع قانون برای دست آوردهای توافق نهایی با ایران صحبت می کنند، بایستی در نظر داشته باشند که سایر اعضای شرکت کننده در مذاکرات نیز حق رای دارند.»
آنطور که فیبتزپاتریک نوشته، نزدیک به ۷۰ کشور به صورت رسمی حمایت خود را از این توافقنامه اعلام کردند. زیرا به گفته او، این کشورها خوشحال هستند که این توافقنامه، برنامه هسته ای ایران را محدود کرده، از چشم انداز جنگ جلوگیری کرده و در انتهای تونل تحریم ها، نوری نشان داده است.
این کارشناس خلع سلاح می نویسد: «زمانی که اعضای کنگره آمریکا درباره وضع قانون برای دست آوردهای توافق نهایی با ایران صحبت می کنند، بایستی در نظر داشته باشند که سایر اعضای شرکت کننده در مذاکرات نیز حق رای دارند.»
هیجان‌ها پس از اعلام امضای توافق هسته ای
مدیر برنامه خلع سلاح در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، از سوی دیگر، جنب و جوش ها در برخی محافل درباره توافق موقت صورت گرفته را اغراق آمیز ارزیابی میکند. به عنوان نمونه، وزیر اقتصاد ترکیه پس از توافق صورت گرفته به خبرنگاران گفته بود، که تمام بانک های ترکیه می‌توانند از این به بعد با ایران مبادلات بانکی داشته باشند.
اما واشنگتن نسبت به اینگونه رویکردها هشدار داده است. واشنگتن به روشنی اعلام کرده، تنها بخش محدودی از تحریم ها تحت توافقنانه هسته ای با ایران به حالت تعلیق درآمده اند، اما سایر تحریم های موجود با جدیت در حال پیگیری و اجرا هستند.
اما واشنگتن نسبت به اینگونه رویکردها هشدار داده است. واشنگتن به روشنی اعلام کرده، تنها بخش محدودی از تحریم ها تحت توافقنانه هسته ای با ایران به حالت تعلیق درآمده اند، اما سایر تحریم های موجود با جدیت در حال پیگیری و اجرا هستند.
تحریم های جدید پس از امضای توافق
۱۲ دسامبر ۲۰۱۳ وزارت خزانه داری آمریکا نام چهار شرکت و یک فرد را برای به دلیل نقض تحریم های آمریکا علیه صنعت نفت ایران به لیست تحریم های خود اضافه کرد، و دوازده شرکت و شخص نیز به دلیل کمک به برنامه اتمی ایران معرفی و لیست افزوده شدند. «ایران همچنان برای انجام بسیاری از فعالیت ها نفتی و بانکی تحت محدودیت تحریم هاست»، این مطلب را دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه داری آمریکا، در جلسه سنا در این کشور گفته است.
فیتزپاتریک می نویسد: «هرچند قابل پیش بینی بود که افزودن نام شرکت ها و افراد به لیست سیاه آمریکا سبب تحریک ایران و نگه داشتن موقت گفتگوهای کارشناسی در راستای اجرای توافقنامه ژنو خواهد شد، اما این اقدام هدف فهمیدن نکات مورد نظر دیوید کوهن را تامین کرد.» او در ادامه نوشته است: «دانستن اینکه همچنان امکان رویایی با جریمه های سنگین وجود دارد، بسیاری از شرکت ها را در رابطه با از سرگیری رابطه و یا شروع کردن رابطه با ایران احتیاط می کنند.»
وزیر امور خارجه ایران، محمدجواد ظریف پس از افزوه شدن نام افراد و شرکت های جدید به لیست تحریم ها طی سخنانی تصدیق کرد، هرچند کشورش اقدام وزارت خزانه داری آمریکا را ناشایست میداند، اضافه شدن نام افراد و شرکت ها به لیست تحریم های امریکا بر خلاف توافقنامه ژنو نبوده است.
معاون وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، معتقد است : «همانطور که بر اساس توافقنامه ژنو ایران حق دارد در صورت خراب شدن یک سانتریفیوژ، آن را جایگزین کند، آمریکا نیز می‌تواند لیست تحریم های خود را با لیست جدید کسانی که تحریم ها را شکسته اند، جایگزین کند.»
فیتزپاتریک می نویسد: «هرچند قابل پیش بینی بود که افزودن نام شرکت ها و افراد به لیست سیاه آمریکا سبب تحریک ایران و نگه داشتن موقت گفتگوهای کارشناسی در راستای اجرای توافقنامه ژنو خواهد شد، اما این اقدام هدف فهمیدن نکات مورد نظر دیوید کوهن را تامین کرد.» او در ادامه نوشته است: «دانستن اینکه همچنان امکان رویایی با جریمه های سنگین وجود دارد، بسیاری از شرکت ها را در رابطه با از سرگیری رابطه و یا شروع کردن رابطه با ایران احتیاط می کنند.»
وزیر امور خارجه ایران، محمدجواد ظریف پس از افزوه شدن نام افراد و شرکت های جدید به لیست تحریم ها طی سخنانی تصدیق کرد، هرچند کشورش اقدام وزارت خزانه داری آمریکا را ناشایست میداند، اضافه شدن نام افراد و شرکت ها به لیست تحریم های امریکا بر خلاف توافقنامه ژنو نبوده است.
معاون وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، معتقد است : «همانطور که بر اساس توافقنامه ژنو ایران حق دارد در صورت خراب شدن یک سانتریفیوژ، آن را جایگزین کند، آمریکا نیز می‌تواند لیست تحریم های خود را با لیست جدید کسانی که تحریم ها را شکسته اند، جایگزین کند.»
مخالفان توافقنامه هسته ای ایران
فیتزپاتریک در بخش دیگری از یادداشت خود نوشته است، حمایت گسترده بین المللی، البته به معنی حمایت جهانی نیست. این حمایت به صورت خاص شامل اسرائیل و پادشاهی سعودی نمی شود.
نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو از این توافق، حتی پیش از انکه به نتیجه برسد منزجر بود، برای اینکه می‌دانست بر اساس توافق ایران لزومی به متوقف کردن کامل برنامه غنی سازی خود را ندارد. بلافاصله بعد از دستیابی طرفین به توافق، نتانیاهو آن را به عنوان «اشتباهی تاریخی» محکوم کرد.
مدیر برنامه خلع سلاح در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک معتقد است خط قرمز نتانیاهو برای جلوگیری از توانایی هسته ای ایران غیرممکن و حتی بی معنی است. او در ادامه می نویسد: «قابلیت هسته ای ایران در سال ۲۰۰۷ و زمانی که غنی سازی اورانیوم را آغاز کرد به دست آمده است. و این دانش قابل پاک شدن نیست.» فتیزپاتریک ادامه می دهد، مسئله در حال حاضر این است که: چه مدت طول می کشد تا ایران سلاح هسته ای تولید کند. و توافقنامه ژنو این زمان را متوقف کرده، و حتی مقداری به عقب بازگرداند.
نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو از این توافق، حتی پیش از انکه به نتیجه برسد منزجر بود، برای اینکه می‌دانست بر اساس توافق ایران لزومی به متوقف کردن کامل برنامه غنی سازی خود را ندارد. بلافاصله بعد از دستیابی طرفین به توافق، نتانیاهو آن را به عنوان «اشتباهی تاریخی» محکوم کرد.
مدیر برنامه خلع سلاح در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک معتقد است خط قرمز نتانیاهو برای جلوگیری از توانایی هسته ای ایران غیرممکن و حتی بی معنی است. او در ادامه می نویسد: «قابلیت هسته ای ایران در سال ۲۰۰۷ و زمانی که غنی سازی اورانیوم را آغاز کرد به دست آمده است. و این دانش قابل پاک شدن نیست.» فتیزپاتریک ادامه می دهد، مسئله در حال حاضر این است که: چه مدت طول می کشد تا ایران سلاح هسته ای تولید کند. و توافقنامه ژنو این زمان را متوقف کرده، و حتی مقداری به عقب بازگرداند.
کشورهای عربی خلیج و توافقنامه هسته ای ایران
فیتزپاتریک معتقد است، پادشاهی سعودی، و شاید یک یا دو کشور عربی دیگر در منطقه خلیج نیز از توافقنامه ژنو خوشحال نبودند، اما به دلایل متفاوت.
او نوشته است، آنها توافقنامه را به معنای افزایش نقش ایران در منطقه می دیدند و براساس بازی تساوی در سیاست خاورمیانه، یک پیروزی برای ایران می تواند به عنوان باخت برای سایر کشورهای عربی خلیج ارزیابی شود. معاون وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، معتقد است، کشورهای عربی خلیج نگران هستند که ایران جسارت پیدا کرده و اهداف خود را برای برتری و تسلط در منطقه افزایش دهد و دردسرهای بیشتری در سوریه، لبنان، عراق و یمن ایجاد کند.
عکس العمل ها اما توسط متخصصان غیردولتی همراه با دیرباوری بود، همراه با ترس از اینکه آمریکا با توافق با ایران، منافع کشورهای عربی را نادیده بگیرد. سامی الفرج، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک کویت، در یک مصاحبه تلویزیونی گفته بود که «ما دور میز مذاکرات نیستیم، بلکه بخشی از آن هستیم».
در گفتگوی منامه که توسط سازمان بین المللی مطالعات استراتژیک در دسامبر ۲۰۱۳ برگزار شده بود، علاقه قابل ملاحظه ای در میان کشورهای عربی خلیج برای در نظر گرفته شدن در مذاکرات هسته ای با ایران بود. فیتزپاتریک می نویسد: «اما به نظر می رسد در میان کشورهای ۱+۵ علاقه ای برای افزایش تعداد وجود ندارد.»
او نوشته است، آنها توافقنامه را به معنای افزایش نقش ایران در منطقه می دیدند و براساس بازی تساوی در سیاست خاورمیانه، یک پیروزی برای ایران می تواند به عنوان باخت برای سایر کشورهای عربی خلیج ارزیابی شود. معاون وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، معتقد است، کشورهای عربی خلیج نگران هستند که ایران جسارت پیدا کرده و اهداف خود را برای برتری و تسلط در منطقه افزایش دهد و دردسرهای بیشتری در سوریه، لبنان، عراق و یمن ایجاد کند.
عکس العمل ها اما توسط متخصصان غیردولتی همراه با دیرباوری بود، همراه با ترس از اینکه آمریکا با توافق با ایران، منافع کشورهای عربی را نادیده بگیرد. سامی الفرج، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک کویت، در یک مصاحبه تلویزیونی گفته بود که «ما دور میز مذاکرات نیستیم، بلکه بخشی از آن هستیم».
در گفتگوی منامه که توسط سازمان بین المللی مطالعات استراتژیک در دسامبر ۲۰۱۳ برگزار شده بود، علاقه قابل ملاحظه ای در میان کشورهای عربی خلیج برای در نظر گرفته شدن در مذاکرات هسته ای با ایران بود. فیتزپاتریک می نویسد: «اما به نظر می رسد در میان کشورهای ۱+۵ علاقه ای برای افزایش تعداد وجود ندارد.»
نگرانی کشورهای عربی
وزیر امور خارجه بریتانیا، ویلیام هیگ، این مسئله را در گفتگوی منامه به صورت دیپلماتیک بیان کرد، زمانی که گفت بسیار مهم بود که مکانیزم جدیدی برای رایزنی با کشورهای عربی منطقه در رابطه با برنامه هسته ای ایران پیدا کنیم.
او ادامه می دهد: «اما بدون شک لازم است تا نگرانی های کشورهای حاشیه خلیج را کاهش دهیم.» نواف عبید، محقق سعودی در ماه دسامبر سال ۲۰۱۳ این نظریه را بیان کرد که «اگر به ایرانی ها اجازه داده می شود که "توانایی غنی سازی" را نگه دارند، این مسئله در میان – تا بلند – مدت آنها را تبدیل به یک قدرت هسته ای بالفعل می کند، بنابراین پادشاهی سعودی، در راستای دکترین جدید سیاسی خود، چاره ای ندارد جز اینکه او هم به کشوری هسته ای تبدیل شود.»
شاهزاده ترکی الفصیل، در میان سایر اعضای خانواده سلطنتی عربستان به صورت مشابه ای گفته است که ریاض می تواند به دنبال گزینه سلاح هسته ای باشد، اگر کار بیشتری برای مهار تهران انجام نشود.
به گفته فیتزپاتریک، واکنش های غیررسمی از سوی کشورهای عربی خلیج، پرورش دهنده نظراتی است که میان مفسران و تحیلگران غالبا شنیده می شود، که اگر ایران هسته ای شود، جرقه گسترش سلاح هسته ای در منطقه زده خواهد شد. اگر ایران واقعا سلاح هسته ای به دست آورد، و هیچ اقدامی مانع او نشود، ترکیه و مصر نیز ممکن است در جستجوی اکولایزر هسته ای به پادشاهی سعودی بپیوندند.
به نوشته مدیر برنامه خلع سلاح در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک ، اما توافقنامه ژنو ایران را به سمت سلاح هسته ای نزدیکتر نکرده، بلکه، مسئله برعکس است. زیرا ایران زمان بیشتری لازم خواهد داشت تا اورانیوم با غنای لازم برای ساخت بمب هسته ای تولید کند. اگر کشورهای ۱+۵ با ایران به توافق دست نیافته بودند، احتمال بیشتری برای گسترش سلاح هسته ای وجود داشت.
او ادامه می دهد: «اما بدون شک لازم است تا نگرانی های کشورهای حاشیه خلیج را کاهش دهیم.» نواف عبید، محقق سعودی در ماه دسامبر سال ۲۰۱۳ این نظریه را بیان کرد که «اگر به ایرانی ها اجازه داده می شود که "توانایی غنی سازی" را نگه دارند، این مسئله در میان – تا بلند – مدت آنها را تبدیل به یک قدرت هسته ای بالفعل می کند، بنابراین پادشاهی سعودی، در راستای دکترین جدید سیاسی خود، چاره ای ندارد جز اینکه او هم به کشوری هسته ای تبدیل شود.»
شاهزاده ترکی الفصیل، در میان سایر اعضای خانواده سلطنتی عربستان به صورت مشابه ای گفته است که ریاض می تواند به دنبال گزینه سلاح هسته ای باشد، اگر کار بیشتری برای مهار تهران انجام نشود.
به گفته فیتزپاتریک، واکنش های غیررسمی از سوی کشورهای عربی خلیج، پرورش دهنده نظراتی است که میان مفسران و تحیلگران غالبا شنیده می شود، که اگر ایران هسته ای شود، جرقه گسترش سلاح هسته ای در منطقه زده خواهد شد. اگر ایران واقعا سلاح هسته ای به دست آورد، و هیچ اقدامی مانع او نشود، ترکیه و مصر نیز ممکن است در جستجوی اکولایزر هسته ای به پادشاهی سعودی بپیوندند.
به نوشته مدیر برنامه خلع سلاح در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک ، اما توافقنامه ژنو ایران را به سمت سلاح هسته ای نزدیکتر نکرده، بلکه، مسئله برعکس است. زیرا ایران زمان بیشتری لازم خواهد داشت تا اورانیوم با غنای لازم برای ساخت بمب هسته ای تولید کند. اگر کشورهای ۱+۵ با ایران به توافق دست نیافته بودند، احتمال بیشتری برای گسترش سلاح هسته ای وجود داشت.
پذیرش حق غنی سازی برای سایر کشورها
فیتزپاتریک در ادامه انتقادها از توافقنامه را دارای برخی نکات قابل توجه می داند. به خصوص زمانی که عده ای اشاره می کنند که اجازه ایران برای نگاه داشتن مقداری غنی سازی – حتی اگر توافقنامه به صورت مشخص این حق را به رسمیت نشناخته باشد – محدود کردن گسترس این تکنولوژی حساس را دشوارتر می کند. امتیازی که آمریکا در مذاکرات هسته ای خود برای اردن، ویتنام و کره جنوبی قائل نشد.
فیتزپاتریک نوشته است: «همه این کشورها به احتمال زیاد توافق ایران را به عنوان پشتوانه ای برای مورد خود می دانند. اردن و ویتنام به دنبال غنی سازی نیستند، آنها فقط نمیخواهند از این امکان چشم پوشی کنند. اما کره جنوبی شدیدا خواهان تولید اورانیوم غنی شده است، به سه دلیل: به دلیل اینکه از نظر تجاری معنی می دهد، زیرا این کشور در کسب و کار صادرات تکنولوژی هسته ای است؛ به دلیل اینکه ژاپن غنی سازی دارد؛ و به دلیل اینکه به صورت یک اهرم فشار استراتژیک در پاسخ به کره شمالی خواهد بود.»
معاون وزیر امور خارجه اسبق آمریکا در ادامه با اشاره به برنامه هسته ای کره شمالی، ادامه می دهد: «پیونگ یانگ، اما از سوی دیگر، احتمالا توافق هسته ای ایران را به عنوان پشتیبانی برای نزاع هسته ای خود می بیند و اینکه او هم باید به عنوان کشور مسلح اتمی پذیرفته شود. به نظر می رسد کره شمالی بر این باور است که آمریکا سرانجام این مسئله را خواهد پذیرفت، همانطور که در رابطه با هند پذیرفت.»
فیتزپاتریک در اتنهای یادداشت خود، میگوید: «درسی که کره شمالی از این توافق باید بگیرد، این است که از انجایی که آمریکا یک دشمن قسم خورده نیست، و از سوی دیگر امکان اینکه بتوان زیر هر توافقنامه ای زد، وجود دارد، ایالات متحده دیگر هیچ کشور جدیدی را با سلاح هسته ای نمی تواند پذیرفته شود – چه ایران، چه کره شمالی.
ایران توانست توافقنامه وقت را بپذیرد، زیرا تغییر رئیس جمهور را داشت، تغییر وضعیت سیاسی را داشت، و سیاست اعلام شده ای علیه سلاح هسته ای و تمایل به پذیرش محدودیت. فیتزپاتریک در انتها می پرسد: «آیا کره شمالی همین راه را دنبال خواهد کرد.»
فیتزپاتریک نوشته است: «همه این کشورها به احتمال زیاد توافق ایران را به عنوان پشتوانه ای برای مورد خود می دانند. اردن و ویتنام به دنبال غنی سازی نیستند، آنها فقط نمیخواهند از این امکان چشم پوشی کنند. اما کره جنوبی شدیدا خواهان تولید اورانیوم غنی شده است، به سه دلیل: به دلیل اینکه از نظر تجاری معنی می دهد، زیرا این کشور در کسب و کار صادرات تکنولوژی هسته ای است؛ به دلیل اینکه ژاپن غنی سازی دارد؛ و به دلیل اینکه به صورت یک اهرم فشار استراتژیک در پاسخ به کره شمالی خواهد بود.»
معاون وزیر امور خارجه اسبق آمریکا در ادامه با اشاره به برنامه هسته ای کره شمالی، ادامه می دهد: «پیونگ یانگ، اما از سوی دیگر، احتمالا توافق هسته ای ایران را به عنوان پشتیبانی برای نزاع هسته ای خود می بیند و اینکه او هم باید به عنوان کشور مسلح اتمی پذیرفته شود. به نظر می رسد کره شمالی بر این باور است که آمریکا سرانجام این مسئله را خواهد پذیرفت، همانطور که در رابطه با هند پذیرفت.»
فیتزپاتریک در اتنهای یادداشت خود، میگوید: «درسی که کره شمالی از این توافق باید بگیرد، این است که از انجایی که آمریکا یک دشمن قسم خورده نیست، و از سوی دیگر امکان اینکه بتوان زیر هر توافقنامه ای زد، وجود دارد، ایالات متحده دیگر هیچ کشور جدیدی را با سلاح هسته ای نمی تواند پذیرفته شود – چه ایران، چه کره شمالی.
ایران توانست توافقنامه وقت را بپذیرد، زیرا تغییر رئیس جمهور را داشت، تغییر وضعیت سیاسی را داشت، و سیاست اعلام شده ای علیه سلاح هسته ای و تمایل به پذیرش محدودیت. فیتزپاتریک در انتها می پرسد: «آیا کره شمالی همین راه را دنبال خواهد کرد.»
منبع:العربیه