به مناسبت 12 اردیبهشت روز معلم (سالروز کشته شدن دکترخانعلی مقابل مجلس 1340)

 

 

آموزش رایگان و برابر یکی از حقوق بدیهی و اساسی همه کودکان و یکی از خواست​های صنفی معلمان آگاه و مبارز و همچنین دانش آموزان بوده و هست. بر همین مبنا خصوصی سازی و پولی کردن آموزش و پرورش همواره مورد اعتراض دانش آموزان، والدین آنان و معلمان قرار گرفته است. یکی از اولین اعتراضات به این مساله در مهر 1306 رخ داد.

در 12 مهر 1306 دانش آموزان در تهران در اعتراض به قانون اخذ شهریه از دانش آموزان، از رفتن به سر کلاس ها خودداری کردند و تمامی مدارس تعطیل شد.

در آن سال تدین در كابينه مهديقلي هدايت (مخبرالسلطنه) وزیر معارف و اوقاف و صنايع مستظرفه بود. وی در نظام آموزش و پرورش دست به یک رشته اصلاحات زده بود. از جمله این اصلاحات این بود که ورزش به عنوان يك ماده درسي در برنامه‌هاي كلاسي گنجانده شد و به تصويب مجلس هم رسيده بود. بخشی از برنامه اصلاحی وی نیز اخذ شهریه از دانش آموزان "متمول" بود که  اعلام اين برنامه به اعتراض گسترده ای منجر شد.

در اواخر تابستان 1306 شورای عالی معارف تصويب كرد كه كليه شاگردان مدارس اعم از ابتدايي و متوسطه و عالي، جز آنان كه بي‌بضاعت‌اند، بايد شهريه بپردازند و مبلغ شهريه بدين شرح تعيين شده بود:

ـ كلاس اول، مدارس ابتدايي ماهي يك تومان و هر كلاس بالاتر يك قران اضافه.

ـ كلاس اول، مدارس متوسطه ماهي شانزده قران و هر كلاس بالاتر دو قران اضافه.

ـ مدارس عالي در سال سي تومان و به سه قسط.

و مشمولان يكي از شرايط زیر، از پرداخت شهريه معاف شده بودند:

ـ اولاد معلماني كه ده سال سابقه معلمي دارند.

 ـ شاگرداني كه در امتحانات دوره ابتدايي در رديف عشر اول قبول شدگانند.

ـ شاگرداني كه در امتحانات دوره متوسطه در رديف خمس اول قبول شدگانند.

ـ شاگرداني كه پدرشان در راه وطن كشته يا ناقص‌العضو شده است.

قرار بر این بود که نظامنامه‌اي جهت اجراي اين تصويب‌نامه توسط هیاتی مرکب از معاون اداره كل معارف، رئيس اداره تفتيش و رئيس تعليمات ابتدايي تنظيم شود. اما این کار به سرانجام نرسید جرا که دانش آموزان در اعتراض به این مساله از رفتن به كلاس خودداري كردند و همه مدارس عملاً‌ تعطيل شد. در اين ميان،‌ اعتراضات در دارالفنون بسیار شدید بود. دانش آموزان اين مدرسه به سردستگي ميرزا ابوالفضل خان (ابوالفضل آل بويه) روز چهارشنبه دوازدهم مهر 1306 در محل وزارت معارف جمع شدند. این اعتراض به حق دانش آموزان با مقابله ماموران شهربانی روبرو شد و ماموران اقدام به پراکنده کردن آنان کردندکه در مقابل دانش آموزان نیز بر خواسته  خود پافشاری کردند. اعتراضات دانش آموزان و والدین​شان به حدی گسترده بود که اجراي تصويبنامه شوراي عالي معارف به رای مجلس متوقف شد.

خبر این اعتراض در روزنامه اطلاعات در شماره 12 مهر 1306 خود طی مقاله ای به نام «اجتماع محصلين در وزارت معارف» منتشر شد. در اين مقاله آمده است:

در ادامه اين مقاله تصريح شده است كه اين گونه صرفه‌جويي​ها با آن اظهار علاقه شاه و مجلس و دولت كه مدعي توسعه و ترقي معارف و تحصيل عمومي هستند، تناقض دارد و شوراي عالي معارف نبايد اصلاحات را از شهريه گرفتن مدارس شروع كند.

 

 

منابع:

 هزار و يك حكايت، محمود حكيمي، جلد 4، انتشارات قلم، به نقل از: اقبال يغمايي، «سي‌امين وزير معارف»، ماهنامه آموزش و پرورش، بهمن‌‌ماه 1352، ص 302