منطقه عفرین در شمال غرب سوریه که تحت سلطه کردها است چند روز است که زیر رگبار آتش ترکیه قرارگرفته و این کشور در آن به عملیات نظامی بزرگی برای خنثی کردن نیروهای کرد در این منطقه پرداخته است.  کردها از مدت ها پیش خود را برای مقابله با حمله زمینی آماده کرده بودند اما بمباران های هواپیماهای اف 16، به ویژه برای غیرنظامیان، نتایجی مرگبار دارد.  به علاوه، این تجاوز ترکیه به فضای هوایی سوریه بدون موافقت ضمنی روسیه نمی توانست انجام شود.

 

این حمله جدید ترکیه منطقه ای را به آشوب می کشد که در سه سال گذشته نسبتا آرام بوده و مدیریتی مستقل درآن مستقر بوده است.  عفرین با کوبانی و قامیشلی یکی از مناطق «فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه» است که از دست جهادگران و رژیم سوریه در امان مانده ولی به خاطر اقدامات ترکیه در جرابلس و الباب درسال 2016 از بقیه «روژاوا» دور افتاده و ترکیه مانع از یکپارچگی سرزمینی شمال سوریه شده است.  رجب طیب اردوغان می خواهد به تجربه سیاسی اصیلی که در این منطقه گسترش یافته پایان دهد.  ولی این حمله نظامی برای او بدون خطر نخواهد بود.

 

ما درباره  این موضوع با آدم اوزون، عضو کنگره ملی کردستان (KNK) مستقر در بروکسل و یکی از مذاکره کنندگان با حکومت ترکیه در اسلو تا سال 2013؛ دوگان اوزگودن، مدیر نشریه «انفو ترک»؛ توماس جفری میلی، استاد علوم سیاسی دانشگاه کمبریج و نیز مسلم نابو، آموزگار در کوبانی گفتگو کرده ایم.

 

 

دفاع مشروع

 

ترکیه اشغال منطقه عفرین را «حذف تروریست های کرد» قلمداد می کند درحالی که این منطقه حتی بسیار بیش از کوبانی از ترکیب اقوام مختلف تشکیل شده است: در آنجا کردها با عرب ها، آشوری ها و ترکمن ها زندگی می کنند.  اخیرا 20 هزارتن ایزدی – یک اقلیت مذهبی کرد – که از کشتار جمعی «سازمان حکومت اسلامی» (داعش) در سنجار عراق جان به در برده - در آنجا مستقر شده اند.  آدم اوزن می گوید:

«این یک اشغالگری است.  ترکیه [مانند روسیه] توسط دمشق دعوت نشده است.  کردهای عفرین به ترکیه حمله نکرده اند.  حقوق بین الملل دراین مورد کاملا روشن است: اشغال سرزمینی که به شما حمله نکرده یک جنایت جنگی است.  سال ها است که از سراسر سوریه صدهاهزار پناهنده به عفرین آمده ودرآن به امنیت دست یافته اند.  شنبه گذشته اردوگاه پناهدگان روبار هدف حمله اف 16 های ترکیه قرارگرفت».

 

تهاجم ترکیه پس از آن صورت گرفت که واشنگتن اعلام کرد نیرویی مرزی ایجاد می کند که متشکل از 30 هزارتن، عمدتا از اعضای «نیروهای دموکراتیک سوریه» (FDS) (1) و «یگان های مدافع خلق» (YPG) – نیرویی که «سازمان حکومت اسلامی» (داعش) را از شمال سوریه، رقه و دیرالزور بیرون راند – است.  از دید ترکیه، واضح است که مشارکت بین ایالات متحده و کردهای سوریه با شکست نظامی داعش پایان نمی گیرد.  آدم اوزون می گوید:

«اعلام اراده آمریکا بر ایجاد یک نیروی 30 هزار تنی، زن و مرد، برای حفاظت از مرز دستاویز ترکیه برای اشغالگری قرارگرفته است.  ترکیه می خواهد تجربه تکثرگرای ما را تخریب نموده و میدان را به دست "ارتش آزاد سوریه" (ASL) و تحریرالشام – شاخه پیشین القاعده- بدهد».  درمیدان عمل، این شبه نظامیان «ارتش آزاد سوریه» (ASL) هستند که پیش قراول ارتش ترکیه شده و به روستاهای منطقه عفرین حمله می کنند.  با آن که در آغاز جنگ داخلی ارتش آزاد سوریه یک نیروی نظامی انقلابی و متشکل از شورشیان موسوم به «معتدل» بود، اکنون تبدیل به نیروی نامتجانسی شده که بلندپروازی های آغازین خود را کنار نهاده است.  آدم اوزن می گوید:

«ارتش آزاد سوریه» در آغاز علیه رژیم بشار اسد می جنگید، اکنون تفاوت کرده است.  اعضای آن توسط ترکیه مجهز و مسلح شده و آموزش دیده اند.  اکنون آنها علیه کردها و دیگر اقوام جامعه عفرین می جنگند.   آنها به صورت مزدورانی درخدمت ارتش ترکیه درآمده اند.  این دیگر یک ارتش "آزاد" نیست».

 

 

عفرین دربرابر ادلب، یک بازی خطرناک

 

ادلب به صورت یک «منطقه امن» که ترکیه بنابرتوافق آستانه (2) می تواند در آن مداخله کند درآمد.  «حیات تحریرالشام»، ائتلاف جهادگری که تا حدی از «جبهه النصره» پیشین تشکیل شده، نیروی نظامی مسلط براین منطقه است.  نیروهای «میانه رو» اپوزیسیون سوریه در این منطقه هستند؛ مانند بریتا هاگی حسن، رییس پیشین شورای محلی حلب شرقی (که پیش از سقوط شهر در کنترل شورشیان بود) که تحت نفوذ تحریرالشام است.

 

در پایان دسامبر 2017، به پایگاه هوایی روسیه در همیمیم در نزدیکی لطاقیه حمله شد.  یک هفته بعد، مهم ترین پایگاه هوایی روسیه در سوریه، یک بار دیگر، این بار توسط هواپیماهای بدون سرنشین مورد حمله قرار گرفت.  مسکو به ترکیه بدگمان بود که در پشت این حمله است ومشاجره بین دوکشور بالاگرفت.  از دید روسیه حیات تحریرالشام یک سازمان تروریستی است و لذا مشمول توافق های آستانه نمی شود.  آنکارا با این دیدگاه موافق نیست و این سازمان جهادگر را متحدی قابل اعتماد ودر میدان قدرتمند می داند.  بنابراین، مجادله دوطرف برسر این است که ترکیه متحدان خود در ادلب را رها کرده و به دمشق امکان دهد که این استان را بازپس گیرد.  درعوض این کار، روسیه از منطقه عفرین عقب نشینی می کند.  درواقع، بخشی از نیروهای روس مستقر در منطقه عفرین از مناطق جنگی عقب نشینی کردند.  درحال حاضر به نظر می رسد که مسکو تسلیم خواسته های ترکیه شده است.  با این حال این بازی خطرناکی است که کمکی به یافتن یک راه حل ممکن برای درگیری سوریه نمی کند.  دوگان اوزگون مدیر نشریه «انفوترک» می گوید:

«پیش از حمله نظامی ترکیه به عفرین، جهت حرکت به سوی وضعیتی نهایی بین دوبخش بود.  «فدراسیون دموکراتیک سوریه» که متشکل از «یگان های مدافع خلق» (زن ومرد) و رژیم دمشق که یا با آنها به توافق می رسید یا می جنگید.  اگر ترکیه کنترل عفرین را به دست گیرد – کاری که هنوز انجام نشده - «ارتش آزاد سوریه» ونیز «جبهه النصره» (که حالا تحریرالشام نامیده می شود) می توانند در این بخش از سوریه مستقرشده و در این منطقه تابحال امن که صدهاهزار پناهنده سوریه درآن در امنیت به سرمی  بردند ایجاد آشوب کنند.  مبادله ادلب دربرابر عفرین خطری بزرگ است زیرا پای جهادگران به این منطقه تحت کنترل ترکیه باز می شود».

 

به نظر آدم اوزون، تهاجم ترکیه به عفرین پایان نمی یابد:

«روسیه و ترکیه در گذشته هم از این گونه توافق ها داشته اند: ترکیه از حلب کنار کشید ودرعوض توانست جرابلس والباب را اشغال کند.  اما پس از عفرین، ترکیه می خواهد منبیج را تصرف کند.  شهری که در غرب رود فرات واقع شده ودرسال 2016 توسط «فدراسیون دموکراتیک سوریه» آزاد شده است.  چنین کاری یک تخطی از توافق و به زیان منافع روسیه است».

 

 

اتحاد ضمن درگیری و برحسب موقعیت

 

هنگامی که درسال 2015 روسیه به مداخله نظامی در سوریه پرداخت، نسبت به ترکیه که از اپوزیسیون «میانه رو» ورادیکال سوریه حمایت می کرد، در اردوی مقابل قرارداشت.  دراین دوسال، روابط روسیه- ترکیه بهبود نسبی یافته است.  توماس جفری میلی، استاد علوم سیاسی دانشگاه کمبریج می گوید:

«در ژوئن 2015، یک هواپیمای نظامی روسیه توسط ترکیه ساقط شد و در دسامبر 2016 یک دیپلومات روس در آنکارا توسط یک پلیس به قتل رسید.  احساس می شد که دست «حکومت پنهان» یعنی دستگاه های مخفی درکار باشد وبرخی حتی از درگرفتن یک جنگ علیه روسیه بیم داشتند.  این وضعیت درپی دو رویداد دگرگون شد: کودتای نافرجام سال 2016 ترکیه و خودداری ایالات متحده از استرداد فتح الله گولن، که به زعم ترکیه مغز متفکر عملیات کودتا بود.  سپس، با بحران پناهندگان، ترکیه دید که در اتحادیه اروپا جایی ندارد.  در آن هنگام ولادیمیر پوتین به این فکر افتاد که زمان گشودن آغوش به روی ترکیه فرارسیده است.  او ترکیه را به مذاکرات آستانه راه داد  و ترکیه با آن که عضو «ناتو» است از روسیه تسلیحات خرید.  دو دشمن پیشین به یکدیگر نزدیک شدند.  بدیهی است که پوتین می اندیشید که دور شدن ترکیه از ایالات متحده درخدمت منافعش خواهد بود».

 

او ادامه می دهد که این یک اتحاد برحسب موقعیت است:

«ایالات متحده با نبرد کوبانی به سوریه وارد شد که برنده آن "یگان های مدافع خلق"(YPG)    بود که هم پیمان حزب "کارگران کرد ترکیه" (PKK) است.  من فکر می کنم که ایالات متحده، به رغم اختلاف های عقیدتی، به آسانی دست از حمایت از "یگان های مدافع خلق" و "فدراسیون دموکراتیک سوریه" برنخواهد داشت زیرا می داند که اینها تنها نیروهای قابل اعتماد در "جنگ علیه تروریسم" هستند.  ایالات متحده به یک شریک محلی و میدانی نیاز دارد.  این یک همگرایی موقت منافع، نه یک اتحاد ایدیولوژِک، بلکه اتحادی برحسب موقعیت است.  هردوطرف از این موضوع آگاهی دارند.  بنابراین وضعیت چنین است که درشرق رودخانه فرات ایالات متحده از نیروهای کرد حمایت می کند و در غرب این رودخانه روسیه است که از آنها حمایت می نماید، یا درواقع تا پیش از حمله نظامی اخیر ترکیه حمایت می کرد».

 

دراین حین، شواهدی که ازسوی ایالات متحده دیده می شود مغشوش است.  دونالد ترامپ وعده داده بود که دیگر به کردها اسلحه ندهد اما برخلاف وعده او پنتاگون اعلام کرده که برای مدتی طولانی درکنار کردهای سوریه حضور نظامی خواهد داشت.  می توان پنداشت که این پنتاگون است که حرف آخر را می زند.

 

 

قمار خطرناک اردوغان

 

هنگامی که ترکیه پس از رها کردن حلب به جرابلس وارد شد، به سوی الباب، شهری کوچک در جنوب آن که در دست جهادگران بود پیشروی کرد.  به دست گرفتن کنترل این شهر سه ماه به درازا کشید و خسارات و تلفات زیادی به جا گذاشت.  عفرین بسیار بزرگتر است ومحیط آن کوهستانی است؛ عملیات می تواند بیشتر از برآورد انجام شده توسط ستاد جنگ ترکیه طول بکشد.  توماس جفری میلی می گوید: «یقین است که کردها مقاومت خواهند کرد.  کار ارتش ترک آسان نخواهد بود.  تفاوت آن با نبرد کوبانی در حمله های هوایی است.  این وضعیت را تغییر می دهد اما کردها تا آخر خواهند جنگید.  با آن که وضعیت برای کردها خیلی خطرناک است، برای اردوغان نیز چنین است زیرا اطمینانی نیست که او بتواند کاری را که آغاز کرده به انجام برساند.  امروز کردها بیش از همیشه قوی و مجهز هستند.

 

مسلم نابو، آموزگار در کوبانی، که تلفنی با او تماس گرفته شد، می گوید:

«در اینجا مردم بسیار نگران هستند.  تلفات زیاد به بار خواهد آمد.  درحال حاضر، غیر نظامیان نه به سوی نیروهای ترکیه می روند و نه به سوی رژیم سوریه.  آنها با "فدراسیون دموکراتیک سوریه" باقی می مانند.  حملات هوایی از همه سخت تر است.  چگونه می توان دربرابر بمب هایی که هواپیماهای اف 16 می اندازند ازخود محافظت کرد؟  هنگامی که داعش تل ابیض، سرکنیه وجرابلس را کنترل می کرد، ترک ها علیه این تروریست ها چه کاری کردند؟  هیچ.  یا حتی با گذراندن آنها از مرز و درمان کردنشان به آنها کمک کردند.  ترکیه هرگز در سوریه به داعش یا القاعده حمله نکرد.  در منطقه عفرین دو روستای شیعه نوبول و زهرا وجود دارد که به مدت دو سال در محاصره جهادگران بودند.  شهر عفرین بود که به آنها خوراک و پوشاک می رساند.  اگر ترکیه با کمک جهادگران کنترل منطقه را به دست گیرد، چه به سر آنها خواهد آمد؟».

 

در روزهای اخیر دهها کاربر اینترنت در ترکیه به خاطر انتشار مطالبی در شبکه های اجتماعی علیه اشغالگری بازداشت شده اند.  اردوغان به «حزب دموکراتیک خلق ها» (HDP) درباره هرگونه سازماندهی تظاهرات علیه عملیات در سوریه هشدار داده است: «ما هرکسی که با این مبارزه ملی مخالفت کند را زیر پا له خواهیم کرد.  شما تحت نظر هستید.  ازهر کجایی که بیرون بیایید، نیروهای امنیتی ما بالای سرتان خواهند بود».

 

-----