مرثیه ‌ای برای همه‌ء غرب ‌ستیزان
مجید محمدی

وجه مشترک شایگان* و آل احمد و فردید و سروش و نصر و بازرگان و شریعتی و مطهری و نراقی و بقیه‌ی کسانی که در دوران معاصر به عنوان متفکر و فیلسوف و روشنفکر به مردم ایران فروخته شده‌اند با وجود همه‌ی تفاوت‌ هایشان این است:‌ نوعی غرب‌ستیزی در کنار دشمنی با ایالات متحده از یک سو و ستایش و درماندگی در برابر روحانیون شیعه از سوی دیگر. در چارچوب فکری اینها ظهور خمینی یا پدیده‌ای مثل خمینی طلیعه برآمدن خورشید شرق در برابر غرب بوده است. همه‌ی اینها بالاتفاق محمد حسین طباطبایی، گردآورنده‌ی دایره المعارف شیعی در دوران معاصر (تفسیر المیزان) را نمودی از حکیم و فیلسوف شرقی تلقی می‌کردند در حالی که همه‌ی آموزه‌هایی که امروز در جمهوری اسلامی در حال اجراست در اثر او هم می‌توان دید.

گفتمانی که حکومت اسلامی و حکومت ولایی از دل آن زاده شد (بازگشت به خویش و تنفر از غرب) محصول مشترک همه‌ی اینهاست. از این جهت، گذار از اقتدارگرایی و تمامیت‌خواهی مذهبی و دشمنی با تمدن امروز نیازمند گذر از آموزه‌های غیرعلمی، غیرانتقادی، غیرعقلانی و تبلیغاتی این افراد است. بخشی از اینها که تحصیل‌کرده‌ی غرب نیز بودند شیفتگی تمدن غربی را وانهادند تا شیفته‌ی میراث تمدن خود، آن هم در قد و قامت تقلیل یافته به روحانیون شیعه، شوند (معلوم نیست چرا فردی باید همیشه شیفته باشد!) اینها اگر ذره‌ای ارزش برای حقوق بشر، قانون، دمکراسی، آزادی، هنر و علم بشری و تجربی قائل بودند در برابر امثال محمدحسین طباطبایی یا خمینی زانو نمی‌زدند و آنها را تجلیل نمی‌کردند.

کسانی که در نشر زهر تنفر از تمدن امروز در ایران سهم داشته‌اند

 چرا مردم استرالیا و نیوزیلند و سنگاپور و تایوان و نامیبیا و موریتانی شعار ضد‌ آمریکایی نمی‌دهند و روی پرچم اسرائیل راه نمی‌روند؟ چرا دانشجویان در ترکیه و هند سفارت آمریکا را اشغال نکردند؟ چرا ایالات متحده کشورهایی مانند ماداگاسکار و سریلانکا یا اوروگوئه و پرو را تحریم نکرده است؟ چرا نامزد رئیس جمهوری آمریکا به ورود شهروندان ایسلندی یا برزیلی به ایالات متحده اعتراض نمی‌کند؟ کشورهایی را یادآوری کردم که مهد تمدن غربی نبوده و در دوره‌هایی نیز تحت استعمار آنها بوده‌اند و وضعیت امروز آنها از هر حیث بهتر از مردم ایران است.

طیفی از دلایل گوناگون را می‌توان برای این پرسش‌ها و چرایی‌ها مطرح ساخت اما در عالم اندیشه و تفکر علت آن مشخص است: چون ملت‌های یادشده شایگان و نراقی و شریعتی و مطهری و بازرگان و نصر و سروش و فردید نداشته‌اند تا تخم تنفر و خیالبافی برای روزگار از دست رفته بکارند و با اسلام‌گرایی و شرق‌گرایی و هویت‌گرایی و بومی‌گرایی اذهان عمومی را آلوده کنند. اینها به جای انتقال و ترویج تمدن به آلوده کردن فضای فکری و آموزشی با ایده‌های هورقلیایی و پروژه‌های خیالی پرداختند.

 تمدن امروز بشری در همه‌ی عرصه‌های عقلانی و علمی و فنی و هنری و ادبی تمدنی غربی است. مردمان دیگر بدون میراث فرهنگی نبوده‌اند اما هرآنچه توانسته در این تمدن جایی سازگار پیدا کند ارزش توجه داشته است و آنچه ندارد مثل علم بطلمیوسی یا شریعت اسلامی زمانش به سر آمده بوده است. اگر شریعت با این تمدن نمی‌خواند مشکل از شریعت است و نه تمدن غربی و اگر مولانا و چلوکباب و نوروز در این تمدن جایی پیدا می‌کنند ناشی از ارزش‌های درونی این نمونه‌هاست.  همه‌ی کسانی که قبلا نام بردم  در یک کاسه ریختم، خواسته‌اند مردم ایران را در برابر تمدن غربی یا همان تمدن امروزین بشر واکسینه و مصنون کنند؛ کاری که از اساس نه‌تنها بیهوده و نادرست بلکه بسیار زیانبار بوده است.

سنت در برابر مدرنیته

شش دهه است که تقریباً همه‌ی روشنفکران ایرانی برای توضیح همه‌ی امور به این دوگانه‌ی توخالی تمسک می‌جویند، در حالی که این دوگانه نه واقعیت دارد و نه چیزی را توضیح می‌دهد. نه مشخص است که سنت چیست و نه مدرنیته. نه سنت واحدی وجود دارد و نه مدرنیته‌ی واحد و یکپارچه‌ای. این عناوین بیشتر به کار گریز از فهم عالم واقع می‌آیند و نه فهم آن. کسانی که این دوگانه را مدام استفاده می‌کنند باید توضیح دهند که ژاپنی‌ها بعد از دوران میجی مدرن بوده‌اند یا سنتی؟! هتل عباسی اصفهان سنتی است یا مدرن؟! و آیا برق‌کشی و لوله‌کشی یک کاروانسرا و تبدیل آن به هتل آن را مدرن می سازد؟! آیا این دو مفهوم در طول تاریخ معاصر ایران چیزی را برای کسی روشن ساخته است؟

 پیوند میان سنت و تجدد یعنی چه؟ وقتی به توضیحات صدها مقاله و کتاب در این مورد سر بزنیم خواهیم دید که، درست مثل فلسفه‌ی هگل و هایدگر و ملاصدرا، هزارتویی از کلمات بی معنا را به شما ارائه می‌دهند که هیچ چیزی را روشن نمی‌کند. از همه‌ی کسانی که در دوره‌ای شیفته‌ی فلسفه‌ی قاره‌ای غیرتحلیلی یا متافیزیک «صدرایی» بودند بخواهید در چند گزاره توصیفات خود را از جهان امروز و تحولات آن به شما ارائه دهند. هرچه بگویند خیالبافی است چون این سیستم‌ها اصولاً بنای گزارش واقع ندارند. داستان‌گویی، ابهام‌گویی و زیاده‌گویی و پریدن از یک موضوع به موضوع دیگر از ویژگی‌های این نوع فلسفه‌بافی‌ها با دوگانه‌های تهی در فلسفه‌ی هگلی و هایدگری است که اکثر روشنفکران ایرانی مجذوب آنها بوده‌اند. با چاقوی نقد به جان آنها بیفتید. غیر از مشتی کلمات از هم گسیخته و هذیانی چیزی باقی نمی‌ماند.

 گزاره‌های این نوع فلسفه‌بافی یا توصیفات آن، مثل «تماس با هستی‌ شناسی ایرانیان»، بیشتر به شعرهای بدون صوَر خیال و بدقافیه و بی‌روح می‌مانند تا تبیین عالم واقع. کدام «روان ‌پزشکی» روان ‌پریشی و روان ‌گسیختگی را به آشنایی با غرب نسبت می‌دهد که امثال شایگان چنین کرده و می‌کنند؟ لابد وارد آوردن شوک به خواننده با گزافه ‌گویی و درهم آمیختن روان‌شناسی و فلسفه، عرفان و متافیزیک، یا فرهنگ‌شناسی و روانکاوی موجب می‌شود شما متفکری بزرگ و فرهیخته برای کسانی به نظر آیید که به دنبال متفکران بزرگ می‌گردند. اما کسانی که از آنها نام بردم بیشتر به شعبده‌ بازان می‌مانند تا اهالی آکادمیا و دانش.

از خود بیگانگی

  از خودبیگانگی مفهومی محوری در مباحث شایگان است. این مفهوم کاملا مارکسیستی و تهی از معناست که روشنفکران چپ ایرانی چند دهه به ایرانیان فروختند. ازخودبیگانگی یعنی چه؟ مگر کسی می‌تواند از خود بیگانه شود؟ شما غیر از آنکه در مقام خدایی بنشینید می‌توانید فردی را از خودش بیگانه بدانید؟ آن «خود» چه بوده که فرد از آن «بیگانه» شده است؟ این اطلاعات را چگونه کسب کردید که خود فرد چه بوده تا از آن بیگانه شده باشد؟ این مفهوم بیشتر از آن جمله مفاهیم متوجه به عمل بود که فرد را آماده می‌کرد آموزه‌های غیرتحلیلی چپ و اشعار اگزیستانسیالیستی را بدون هیچ‌گونه پرسشی بخرد. شایگان می‌گوید هیچ وقت چپ نبوده است اما مبانی فکری وی، مثل کاربرد بی‌حد و حساب این مفهوم، چپ‌ گرایانه (گفتمانی) است. شما خودتان نمی‌دانید از خود بیگانه شده‌اید اما گروهی از ما بهتران بدون دسترسی به شما و تحقیق علمی می‌دانند که شما این چنین هستید، مثل متخصص احمدی نژاد که با راه رفتن روی زمین می‌فهمید کجا معدن هست. شما باید احساس کنید از خود بیگانه‌اید تا علیه نظام سرمایه‌داری که با شما چنین کرده بشورید.

غربزدگی

این تعبیر بیشتر شبیه به ناسزاگویی است تا تعبیری تبیین‌ کننده (توصیفات آل احمد از این تعبیر بیشتر ناسزا بودن آن را روشن می‌سازد). استفاده کردن از این تعبیر بدین معناست که آل احمد و شایگان تمدن غربی را مثل سیل و توفان و زلزله تصور می‌کردند و به همین دلیل پسوند «زده» را پشت سر آن گذاشتند مثل سیلزده و زلزله‌زده. شایگان و شریعتی و نراقی و فردید بدون هیچ تحقیق علمی چیزهایی را به مردم ایران نسبت می‌دادند (افسون ‌زدگی، غربزدگی، توهم مضاعف، بیگانگی از خود، و روان ‌گسیختگی فرهنگی) که در آشپزخانه آنها ساخته و پرداخته شده بود، عناوینی ظاهراً شاعرانه که برای واداشتن منتقدان به سکوت ساخته می‌شوند. حال چرا مردم ایران در دهه‌های سی تا پنجاه غربزده بودند؟ چون از وسایل غربی در زندگی خود بهره می‌گرفتند، شیفته‌ی علم تجربی و تکنولوژی بودند و هنر غربی را ارزش می‌نهادند. خلق تعابیر بی‌معنی مثل «اسکیزوفرنی فرهنگی» چه چیزی را در فرهنگ ایران توضیح می‌دهند؟ چرا کسی از اینها سوال نمی‌کرد بر اساس کدام تحقیق علمی این صفات را به مردم ایران نسبت می‌دهید؟

غربزدگی، ازخودبیگانگی، شرق در برابر غرب، اسکیزوفرنی مهار شده، پلی فرنیک، هویت اسلامی- ایرانی و مانند آنها تعابیری بودند تا ایرانیان را برای شصت سال در برابر تمدن بشری امروز قرار دهند و آنها آماده‌ی پذیرش کسی شوند که بعدها عکس اش در ماه دیده شد. این آموزه‌ها فراتر از نتایج مهلکی که برای جامعه‌‌ی ایران داشته‌اند به نحو تحلیلی نیز غیر از برساخته‌هایی که هیچ ربطی با عالم واقع نداشتند چیزی به جامعه‌ی ایران عرضه نکردند.

 فهم شایگان، که ادعای غرب ‌شناسی دارد، از غرب  بسیار آشفته، تقلیل‌ گرایانه و غیرعلمی است, تا حدی که در یک دوره تمدن غربی را به نهیلیسم تقلیل می‌داد. شایگان غرب را یک کلیت یکپارچه می‌داند که ایرانیان نمی‌توانند با آن گزینشی برخورد کنند. اما این غرب هم هیتلر داشته است و هم ابراهام لینکلن، هم کانت و هم هایدگر، و هم اسپینوزا و هم پاپر. هویت‌هایی که وی از آنها سخن می‌گوید نه سر و نه انتهایشان روشن است. اصلاً ما هویت غربی واحدی نداریم. درست کردن هویت واحد در غرب تنها از جهل سازنده حکایت می‌کند. شما کافی است از شهر نیویورک که جنگل مولای هویت‌ها و فرهنگ‌هاست چند صد کیلومتر در همان ایالت به سمت جنگل‌های کتسکیل بروید. با آدم‌هایی دیگر و ذهنیت‌هایی دیگر مواجه می‌شوید. در برخی از مناطق کتسکیل، فروش و مصرف مشروبات الکلی در ملاء عام ممنوع است، یا برخی پرچم کنفدراسیون را بر سر در خانه‌هایشان آویزان کرده‌اند. چند کیلومتر آنورتر به جوامع آمیش‌ها می‌رسید که در شرایط قرن هفدهم و هجدهم زندگی می‌کنند.

ممکن است برخی بگویند که شایگان در پایان عمر دیگر غرب‌ ستیز و شیفته‌ی کاریزمای خمینی نبود اما او هیچگاه اینها را نگفت. شایگان از «آسیا در برابر غرب» تا انقلاب دینی و نگاه شکسته و بعد افسون ‌زدگی جدید تغییر می‌کند اما این تغییر تا حد فاصله‌گیری از دشمنی با تمدن غربی و شیفتگی روحانیت شیعه نمی‌رود.

بومی‌گرایی

تبلیغاتچی‌های نام‌برده تحت عنوان انتقاد از غرب، غرب ‌ستیزی را رواج دادند. نتیجه‌ی کار آنها و شاگردان شان را در نهادهای آموزشی و بخش فرهنگ کشور مشاهده کنید: موسسه‌ی آمریکاشناسی دانشگاه تهران که اعضای هیئت علمی آن همه استادان نظریه‌ی توطئه و تبلیغاتچی‌های حرفه‌ای هستند، تولیدات هنر اسلامی که همه ی ما را به یاد قلعه‌ی حیوانات می‌اندازند، و تصفیه‌ی فرهنگ «ایرانی- اسلامی» از عناصر غربی با سانسور و پارازیت و فیلترینگ. ممکن است کسانی بگویند آرای متعالی این افراد درست فهمیده نشده است. مگر می‌شود همه این آرا را بد فهمیده باشند؟ چند نفر را نشان دهید که از آرای این افراد پیروی کرده و قدمی برای پیشرفت کشور برداشته باشند. کدام نهاد و موسسه‌ی غیراسلامی شده محصول ایده‌های این افراد بوده است؟

 شایگان همانند همه‌ی چپ‌های بومی‌گرا آرزو داشت که مرکزیت غرب از میان برود. این یعنی چه؟ یعنی اینکه تمدن حاصل از چند صد سال تلاش از رنسانس و اصلاحات مذهبی تا روشنگری و انقلاب صنعتی جایش را  به دوران شبانی و ییلاق و قشلاق و امامزاده‌ها و قبور مقدسان شیعه بدهد. جای آن را قرار بود چه بگیرد: آموزه‌های حکمای ایرانی که پس از هفتصد سال زوال به فقها تقلیل یافته بودند. اگر مصباح یزدی فتاوی قتل صادر نکرده بود امروز هم روشنفکران هویت‌گرا و بومی‌گرای ایرانی در موسسه‌ی «امام خمینی» در برابر وی زانو می‌زدند تا به «زیارت شرق» بروند؛ به ویژه با توجه به آنکه مصباح یکی از شاگردان مبرز محمدحسین طباطبایی بوده است.

شایگان می‌گوید روشنفکران ایرانی نتوانستند غرب را درست درک کنند اما آیا وی تصویری تحلیلی و واقع‌بینانه از غرب ارائه می‌کند؟ پاسخ به صراحت منفی است. چنین کاری اصولاً غیرممکن است چون غربی که ادعا می‌شود آنقدر پدیده‌ی عظیم و چند وجهی‌ای است که یک تن نمی‌تواند آن را به دیگران بشناساند. افراد اما می‌توانند به محدودیت خویش اعتراف کنند نه اینکه ادعاهای عجیب و غریب کنند و غرب را – هر تصوری که از آن داشته باشیم- چنان که نیست بنمایانند. شایگان هیچ کمکی به ایرانیان نکرد تا فهم و درکی واقع ‌بینانه از تمدن غربی پیدا کنند. از یک مقاله‌ی ساده در ویکی لیکس بهتر می‌شود فاشیسم و نازیسم را فهمید تا آثار شایگان. مقامات ساده‌ی بریتانیکا بیشتر به فهم اگزیستانسیالیسم و تمدن هند کمک می‌کنند تا آثار شایگان. همانطور که نیاز به «رهبری انقلاب» خمینی را در کرسی ولایت فقیه برای همه‌ی ایرانیان صغیر نشاند نیاز به فیلسوف و متفکر نیز امثال شایگان و شریعتی و نصر را بر گرده‌ی فکری ایرانیان سوار کرده است.

هویت ایرانی- اسلامی

شایگان و دیگر غرب ‌ستیزان به ایرانیان القا می‌کنند که هویتی شکسته دارند و در عین حال از آنها انتظار دارند که در برابر تمدن غربی موضع شاگردی و فهم پیشه کنند. فرض شکستگی هویت و روان ‌گسیختگی اصولاً مانع از درک و یادگیری است. بزرگترین کشفیات شایگان در مورد هویت ایرانی مشتی کلی ‌بافی است که همه می‌دانند؛ مثلاً، اینکه شعر در زندگی ایرانیان اهمیت دارد. نگاه هویت‌گرایانه‌ی شایگان دقیقاً همان بیماری‌ای است که امروز جریان چپ در جوامع غربی به جان سیاست و جامعه و فرهنگ انداخته است و تنوع تحمیلی از بالا را بر جای شایستگی و معیار و ملاک برای علم و هنر نشانده است. همانطور که اگر کسی همه‌ی عالم را از دریچه‌ی نژادها ببیند دچار غفلت از دیگر ویژگی ‌های بشری شده و به تدریج دچار پارانویا می‌شود، هویت‌گرایان نیز دچار نابینایی در برابر پدیده‌های متنوع عالم شده و می‌شوند.

صنعت بزرگداشت به جای پاسخ‌خواهی

 این روزها فضای بزرگداشتی برای داریوش شایگان به خاطر بیماری و مرگ وی حاکم شده و از عناوینی مبالغه‌آمیز برای وی استفاده می‌کنند مثل تاثیرگذار، اندیشمند، پرکار، جذاب و قابل، فیلسوف، متفکر شناخته شده، آزاد اندیش، منحصر به فرد، با کارنامه‌ی پربار. بزرگی و کوچکی همه‌ی این ظاهراً متفکران معاصر را در برخوردشان با روحانیت می‌توان دریافت. وقتی شایگان خمینی را در ردیف گاندی قرار می‌دهد به عمق تفکر وی پی می‌بریم. البته کسانی که در صنعت بزرگداشت درگیرند این گونه امور را به خوانندگان خود نمی‌گویند.

کسانی که شایگان را بزرگ می‌دارند می‌گویند او پل میان شرق و غرب بوده است. آیا یک فرد می‌تواند پلی میان این دو بخش نامتعین از عالم باشد؟! پل‌هایی مثل شایگان و نصر برای ایجاد این پل مثل کودکان دبستانی می‌رفتند در مقابل محمدحسین طباطبایی زانو می ‌زدند و فکر می‌کردند افرادی مثل او نمایندگان فرهنگ ایرانی یا شرق هستند در حالی که ذهنیت افرادی مثل طباطبایی در چند قرن پیش به خواب زمستانی فرو رفته بود. همین برخوردها به روحانیت شیعه قوت می‌بخشید تا تصور کند که می‌تواند ایران را با همه میراث اش از آن خود سازد و هیچ نیروی علمی و فرهنگی در برابر آن نیست تا قد علم کند. وقتی شایگان و نصر و بازرگان شیفته‌ی روحانیت شیعه بودند روحانیون اطمینان داشتند که نیرویی جدی در برابر آنها برای بلعیدن کشور وجود ندارد.

 شایگان از تنوع فرهنگی در غرب ذوق‌زده می‌شود (بدون توجه به اینکه اینها با مفهوم «هویت غربی» وی در تعارض است) اما از درک این نکته عاجز است که این تنوع محصول نظام سرمایه‌داری، فردیت ‌گرایی و انسان ‌گرایی است و این تنوع نمی‌تواند تا آنجا پیش برود که ازدواج کودکان زیر پانزده سال یا کشتن دختران به خاطر تعصب مردان خانواده را (سنت یا شریعت، هر چه می‌خواهید اسم اش را بگذارید) قبول کند.

 میراث مسموم

میراث روشنفکران ضدغربی و شیفته‌ی روحانیون شیعه مجموعه‌ای از واژه ‌سازی‌های بی‌معنی است که به آثار شعری می‌مانند تا آثار معرفتی؛ شعرهایی که افراد باید از اعوجاج و بی‌معنی بودن شان شگفت ‌زده شوند؛ هذیان‌هایی که به کار هیچ‌کس نمی‌آیند و بیشتر افراد را بدون هیچ نتیجه‌ای سرگردان می‌کنند تا روشن و آگاه. میراث کسانی که نام شان رفت همانند شمشیرهای زنگ ‌زده‌ای است که حتی به کار بازیافت هم نمی‌آیند. همه‌ی آموزه‌های شایگان و نراقی و شریعتی و آل احمد در عرض چند دقیقه در برابر پرسش‌های انتقادی و تحلیلی بخار می‌شوند و تنها اقتدارگرایی و تمامیت‌ خواهی و سیاست هویتی و چپ ‌گرایی ته دیگ باقی می‌ماند. از این جهت روند رو به انقراض روشنفکری ضدآمریکایی و ستایش ‌کننده‌ی روحانیت شیعه را باید به همه‌ی ایرانیان تبریک گفت.

مردم ایران بدون محاکمه‌ی فکری همه‌ی کسانی که از شهریور بیست به این سو ایران را در برابر غرب قرار دادند، از ایالات متحده و اسرائیل هیولا ساختند، سرمایه‌داری و آزادی ‌گرایی را به ناسزا تبدیل کردند از وضعیت فلاکت‌بار امروز رها نمی‌شوند. به جای بزرگداشت شایگان و نراقی و شریعتی و آل احمد باید با آنها به عنوان نظریه ‌پردازان ضدغربی و ضدعقلی و ضدعلمی مواجه شد که آموزه‌هایشان ما را با حکومت اسلامی تنها گذاشتند. تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی که به ابزار سرکوب فردیت در ایران تبدیل شد از برساخته‌های نگرش غرب ‌ستیزانهء شایگان است. مهمانان رادیو و تلویزیون دولتی حکومت اسلامی هر روز آرای ضدغربی و بومی‌ گرایانه این افراد را به خورد مخاطبان خود می‌دهند. آیا سخن هر روزه‌ی فرماندهان سپاه که از زوال ایالات متحده و پایان غرب سخن می‌گویند شما را به یاد شایگان و آل احمد و شریعتی نمی‌اندازد؟ همانطور که امروز مهدی نصیری کشتار در میانمار را به غرب نسبت می‌دهد اسلاف غرب ‌ستیز وی، مثل شایگان، کشتار خمرهای سرخ کامبوج و راه درخشان پرو را به نهیلیسم غربی نسبت می‌دادند؛ سخنانی که با واقعیات عالم واقع در تعارض است و صرفاً به کار ناسزاگویی می‌آیند. کسانی مثل شایگان که با دستی گشاده، و به دروغ، همه‌ی جنایات چپ را به ایالات متحده و غرب نسبت می‌دادند از اشاره به کشتار زندانیان در سال 67 ابا می‌کردند.

پاک کردن همه‌ی ایده‌ها و آثار اینها از «خاطره‌ی قومی» ایرانیان نه تنها هیچ مشکلی برای تفکر در ایران ایجاد نمی‌کند بلکه ایرانیان را در شرایط بهداشتی‌تری در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها‌ی خود و فهم تحلیلی و انتقادی جهان امروز قرار می‌دهد.

جمعه 3 فروردین 1397 برابر با 23 مارس 2018

_____________________________________________________

* برای خواندن سخنرانی های مقامات حکومت در مراسم تشييع پيکر شايگان به اين پيوند مراجعه کنيد: 

** نویسنده مبانی و پس‌زمینه‌های مطلب فوق را با هزاران ارجاع و به تفصیل در سه کتاب «دین‌شناسی معاصر»‌ (فارسی و عربی)، «سر بر آستان قدسی و دل در گرو عرفی» (فارسی)، و «اسلام سیاسی در ایران مابعد انقلاب: ایدئولوی‌های شیعه در گفتمان اسلامگرا» (انگلیسی) آورده است.

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب مجید محمدی  در سایت پژواک ایران 

*علیه یهودستیزی و اسرائیل ستیزی اتحاد اسلامیسم، مارکسیسم و فاشیسم علیه یهودیان و دولت سکولار آنها [2023 Nov] 
* پنج مجموعه پرسش و پنج خلط در راستای صلح‌طلبی توهمی  [2023 Oct] 
*ستاد فرماندهی عملیات جنایی حماس و جهاد اسلامی در تهران است  [2023 Oct] 
*چگونه می‌توان منابع یک دولت-ملت را غارت کرد و آن را به خاک سیاه نشاند؟  [2023 Sep] 
*سه هدف تغییرناپذیر هر جنبش اعتراضی در ایران آینده: انحلال سپاه و بسیج، تعطیلی روحانیت شیعه، و برکناری همه مقامات رژیم  [2023 Sep] 
* نهادهای انتصابی رژیم اسلامی در ایران بلاموضوع شده‌اند   [2023 Aug] 
* دادخواه گیج و گنگ یا سوسیالیست متوهم در برابر یک انتخاب سخت  [2023 Apr] 
*شرم بر دولت بایدن  [2023 Feb] 
*لابی رژیم کودک کش، شبکه ی عوامل آن در بوق های تبلیغاتی غربی، و اصلاح طلبان شیپور را از سمت گشادش می نوازند  [2023 Feb] 
*جامعه ایران به شرایط ماقبل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ باز نخواهد گشت  [2023 Jan] 
*۱۲ پرسش در باب وکالت سیاسی به شاهزاده رضا پهلوی در دوران براندازی و گذار از یک رژیم تمامیت‌خواه  [2023 Jan] 
* روحانیت شیعه، بزرگ‌ترین بازنده انقلاب سکولار و آزادی‌خواهانه ۱۴۰۱  [2022 Dec] 
*زمان گردهمایی ۱۰۰هزار نفری در واشنگتن دی‌سی فرا رسیده است  [2022 Oct] 
* ماشین سرکوب جمهوری اسلامی خسته و متزلزل شده است   [2022 Oct] 
*صدها هزار نفر را کتک می‌زنند تا مردم را قانع کنند مهسا را کتک نزده‌اند  [2022 Sep] 
* کشته شدن مهسا امینی و «اسلام‌هراسی»  [2022 Sep] 
*بخت مجتبی در نشستن بر کرسی ولایت فقیه  [2022 Sep] 
*خیز برداشتن برای جنگ با ناتو بعد از تبدیل امنیت ملی به کالای اسقاطی  [2022 Jul] 
* سرنوشت صدام در انتظار پوتین است  [2022 Mar] 
*چهار ننگ ابدی که بر پیشانی روحانیت شیعه باقی خواهد ماند  [2022 Mar] 
*مراسم سالگرد انقلاب در سال ۱۴۰۰ هیچ ربطی به انقلاب ۵۷ نداشت  [2022 Feb] 
*چگونه می‌توان یک دولت-ملت را به نکبت و فلاکت کشاند؟  [2022 Jan] 
*یورونیوز فارسی: باجی که اتحادیه اروپا به رژیم اسلامی داده است  [2022 Jan] 
* ممنوعیت‌ زنان به ورزشگاه ها؛ ممنوعیت‌های ابلهانه یا منافع پنهان   [2021 Dec] 
* بی‌نظیری سه قوه‌ دافعه، تخریب و وحشیگری امپراطوری شیعه در تاریخ امپراطوری‌ها  [2021 Dec] 
*فلاکت‌ها را چگونه توجیه می‌کنند؟   [2021 Dec] 
* اندیشکده‌های «نظام»: موسسات زیباسازی سیاست‌ها و تصمیم‌های لات‌ها و چاقوکش‌ها   [2021 Dec] 
*هزینه‌های یکدستی حاکمیت و نیروهای گریز از مرکز   [2021 Dec] 
*گران کردن بنزین عملی‌ترین راه‌ حل بحران کسری بودجه برای دولت رئیسی   [2021 Oct] 
* آیا نسل «همه‌چیزدان‌»‌های شیعه رو به انقراض است؟  [2021 Oct] 
*تبلیغات سیاسی و «چانه‌زنی در بالا» سطح مهمل‌گویی را ارتقا می‌دهد استدلال‌هایی که مرغ پخته را به خنده می‌اندازد [2021 Sep] 
*تحفه‌هایی که با پست هوایی امریکایی-فرانسوی تحویل می‌شوند   [2021 Aug] 
*آیا ۳۰ میلیون دوز وارداتی رئیسی هم به ۶۰ میلیون دوز وارداتی روحانی خواهد پیوست؟   [2021 Aug] 
* شعارهای مترو صادقیه و پاساژ علاء‌الدین به شعارهای ملی تبدیل خواهند شد  [2021 Jul] 
*جمهوری اسلامی ایران دوران سختی در پیش رو دارد  [2021 Jul] 
*چشم‌اندازهای دولت ابراهیم رئیسی   [2021 Jun] 
*آینده‌ سیاسی محمدجواد ظریف   [2021 Jun] 
*روش‌های رقابت میان نامزدهای «نظام»  [2021 Jun] 
*چهار محور تبلیغات سیاسی به نفع حماس و جهاد اسلامی  [2021 May] 
*جانشینی خامنه‌ای + بازیگران کلیدی در رویداد ۲۸ خرداد ۱۴۰۰   [2021 Apr] 
*سه گونه سفارت جمهوری اسلامی ایران در ایالات متحده و کانادا   [2021 Apr] 
* ایرانیان سال را با هشت دروغ خامنه‌ای آغاز کردند   [2021 Mar] 
*سمت و سوی پنج پرونده امنیتی جمهوری اسلامی  [2021 Mar] 
*دانشگاه مریلند یا آشپزخانه‌ بیت، سپاه و دستگاه‌های امنیتی؟   [2021 Mar] 
* اسلامی‌سازی علوم؛ از آکادمی منیر‌الدین حسینی و مغازه مصباح تا دانشگاه هاروارد  [2021 Feb] 
*دلایل توقیف نفتکش و غنی‌سازی ۲۰ درصدی در آستانه انتقال قدرت در آمریکا  [2021 Jan] 
*کارنامه‌ی بی‌حاصل سیاست مماشات و خشنود‌سازی برای مهار جمهوری اسلامی  [2020 Dec] 
*در «بیت» خامنه‌ای چه می‌گذرد؟   [2020 Nov] 
*در جنگ ایران و عراق هر دو کشور شکست خوردند هیچ جنگی مقدس نیست  [2020 Sep] 
*نوبت بازنشستگی سیاسی حسن روحانی فرا رسیده است  [2020 Jul] 
*بازار پر رونق پیامبری، مهدویت و ارتباط با امام زمان در ایران  [2020 Jun] 
*دشمنی که نمی‌شناسند، سه افسانه‌سازی غالب در مورد ایالات متحده آمریکا  [2020 May] 
*برنامه‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای ایران چیست؟   [2020 May] 
*میزان بی‌اطلاعی از مسائل ایران در گزارش‌های رسانه‌های غربی حیرت‌آور است  [2020 May] 
*خامنه‌ای: القای توهم منجی و فرار از پاسخگویی  [2020 Apr] 
*«نابحران» کُرونا و تحریم‌ها: نظام و لابی آن فرصتی برای تجدید قوا یافته‌اند  [2020 Apr] 
*پنج موج مهاجرت از جمهوری اسلامی، موج پنجم به غارتگران منابع کشور تعلق دارد،  [2020 Feb] 
*لابی جمهوری اسلامی ایران هم مانند خود آن غیرعادی است   [2020 Jan] 
*پنج افسانه در مورد قاسم سلیمانی  [2020 Jan] 
* از نظام قرار نیست «چیزی» باقی بماند   [2019 Dec] 
*آدرس‌های غلط تحلیلی در مورد اعتراضات آبان ۹۸  [2019 Nov] 
*از «یانکی گو هوم» تا «ایران برو بیرون»   [2019 Oct] 
*مغازه‌ی دو نبشی که جمهوری اسلامی باز کرده است   [2019 Oct] 
*روزی که «نرمش قهرمانانه‌ی- ۲» فرا خواهد رسید  [2019 Oct] 
*مداح اسرائیلی دیگر چه صیغه‌ای است؟ روش خلق این شتر گاو پلنگ   [2019 Sep] 
*چرا مردم ایران علیه رژیم به خیابان‌ها نمی‌آیند؟   [2019 Aug] 
*از همه‌ی دنیا طلبکارند، با همه‌ی نکبت و فلاکتی که به ارمغان آورده‌اند  [2019 May] 
*روش‌های مهندسی عقیدتی‌ـ‌سیاسی تجمعات ۲۰ هزار بلیت داربی بهار ۹۸ برای از‌ ما‌ بهتران  [2019 Apr] 
*یورونیوز فارسی آشکارا به دیگر بوق‌های تبلیغاتی فارسی‌زبان پیوسته است  [2019 Apr] 
*مردم ایران در دوران گذار، به رهبرانی مثل ترامپ نیاز دارند  [2019 Jan] 
*از زهرا کاظمی ‌تا جمال خاشقجی: رسوایی رسانه‌های غربی در گزارش نامتوازن قتل دو روزنامه‌نگار  [2018 Oct] 
*سوریه‌ای شدن، نه؛ یمنی سازی و ونزوئلایی شدن، آری  [2018 Oct] 
* کدام یک مبتذل است: موسیقی سوسن و جواد یساری یا امضای نامه‌ی لابی جمهوری اسلامی؟   [2018 Jul] 
*سه (بعلاوه یک) سناریو برای سقوط جمهوری اسلامی  [2018 Jul] 
* شش نمایش تهوع‌آور در حکومت اسلامی   [2018 Jul] 
*رهبران ایران اشغالگرند، یا هموطن؟  [2018 Jun] 
* تمام دروغ های ظریف   [2018 Jun] 
*اردک شَل روحانی، آغاز فروپاشی سیاسی  [2018 May] 
*رادیو فردا به یک خانه‌تکانی جدی نیاز دارد  [2018 Apr] 
*کاهش میانگین سن ازدواج دختران در ایران؛ چرا؟  [2018 Apr] 
*مرثیه ‌ای برای همه‌ء غرب ‌ستیزان   [2018 Mar] 
*تراژدی اسلام‌شناسی، خاورمیانه‌شناسی و ایران‌شناسی در دانشگاه‌های ایالات متحده   [2018 Feb] 
*رژیم‌های سیاسی با همه‌پرسی ساقط نمی‌شوند  [2018 Feb] 
*محمود احمدی نژاد: «رهبر انقلابی» که غیبش زد   [2018 Jan] 
*پا گذاشتن جمهوری اسلامی جای پای شوروی   [2018 Jan] 
*چهار ویژگی متمایز کننده‌ خیزش دی ۹۶: جدال با کابوس مستقر  [2018 Jan] 
*مهم‌ترین خطر امنیتی کشور: جمهوری اسلامی و تداوم آن   [2018 Jan] 
*«بازندگان جنبش اعتراضی دی ماه ۹۶»  [2018 Jan] 
*توهم «تغییر و اصلاح» به پشیمانی رسید  [2017 Dec] 
*سپنتا نیکنام و مرگ حاکمیت قانون و حقوق شهروندی   [2017 Nov] 
*اصلاحات سال‌ها پیش مُرد. همین!   [2017 Oct] 
*«جان اسنو» در تهران   [2017 Sep] 
*دشمنی اسلامگرایانه با غرب چه نتایجی دارد؟  [2017 Aug] 
*نظرسنجی‌هایی بدون ارزش علمی  [2017 Aug] 
*علی شریعتی: ایدئولوگ نظام سرکوب   [2017 Jun] 
*گام دوم مهندسی انتخابات ۹۶: چینش نامزدها و جهت دادن به کارزارها   [2017 Apr] 
* مهندسی انتخابات ۹۶ آغاز شده است  [2017 Apr] 
*از چپ عدالت‌گرا تا چپ امنیت‌گرا: طلیعه‌ ناسیونال-سوسیالیزم ایرانی  [2017 Apr] 
*جریان «اصولگرا»: واگرا و آشفته   [2017 Apr] 
*رسانه‌های فارسی‌زبان با مالیات شهروندان و منابع عمومی کشورهای غربی چه می‌کنند؟  [2017 Mar] 
*معضل محمد خاتمی برای «نظام»: ضعیف، کم آزار، اما غیر قابل اعتماد  [2017 Feb] 
*چهار روایت شخصی از جنایات داعشی جمهوری اسلامی   [2017 Feb] 
*«آشتی ملی»؛ طرحی توخالی و بی حاصل برای تقرب به خامنه‌ای   [2017 Feb] 
*هاشمی رفسنجانی؛ سیاست‌ورزی اسلامگرایانه در چارچوب ممکن‌ها  [2017 Jan] 
*مهندسی غرور ملی با هیچ  [2016 Dec] 
*ساختار آسیب‌های اجتماعی در ایران در سه نمودار  [2016 Nov] 
*دوازده پرسش پیرامون چرایی و چگونگی پیروزی ترامپ و شکست کلینتون  [2016 Nov] 
*واکنش ها به پیروزی ترامپ/ موج نارضایی‌ها، «نخبه‌گرایی، چند فرهنگ‌گرایی و جهان‌گرایی» را به عقب راند  [2016 Nov] 
*کودک آزاری جنسی در پناه «بیت» المجرمان  [2016 Oct] 
*جنگ با مردگان «غیر خودی»   [2016 Oct] 
*نهادهای پشتیبانی ایدئولوژیک برای استبداد مذهبی، تمامیت خواهی و کشورگشایی درایران   [2016 Oct] 
*مدیران جمهوری اسلامی در چه مواردی به اراذل و اوباش و لات‌ها متوسل می‌شوند؟   [2016 Oct] 
* انگاره بومی اداره و توسعه: واقعیت یا توهم؟  [2016 Sep] 
*میرقلی‌خان، امیری، دری اصفهانی: گامی کوچک از «قهرمان» تا «جاسوس»   [2016 Sep] 
*کدام‌یک اسلام را دزدیده‌اند: تروریست‌ها یا اصلاح‌طلبان؟  [2016 Jun] 
*نگاهی به نهادها و مبانی تصمیم‌گیری قوه قضائیه جمهوری اسلامی   [2016 May] 
*یک دیدار معمولی، یک عکس عادی، و موجی از اتهام و اعتراض  [2016 May] 
*عرصه‌های جدیدی که روحانیت شیعه در نوردیده  [2016 Apr] 
*ویروس ضد امریکایی؛ برندگان و بازندگان  [2016 Apr] 
*از چپ عدالت‌گرا تا چپ امنیت‌گرا: طلیعه‌ ناسیونال-سوسیالیزم ایرانی  [2016 Apr] 
*چرا در انتخابات مهندسی‌شده شرکت می‌کنند؟  [2016 Mar] 
*پدیده های قابل توجه و شگفت انگیز در نتایج انتخابات ۹۴  [2016 Feb] 
*انتخابات در نظام‌های اقتدارگرا تمامیت‌خواه  [2016 Feb] 
*چهار دلیل برای ترغیب به مشارکت در انتخابات ۹۴ و نقد آنها   [2016 Feb] 
*تصویب توافق اتمی در ایران: مجلس یا شورای امنیت ملی؟   [2015 Aug] 
*رژیم خمینی چگونه تداوم یافت؟  [2015 Jun] 
*نظام بی‌شرم جمهوری اسلامی: شرم، سیری چند؟ وقتی مردم قدرت پرسش نداشته باشند [2015 Mar] 
*قاسم سلیمانی: «الهه مهربانی»، «سردار عارف» یا فرمانده ترور؟  [2015 Mar] 
*معجزه‌ی حکومت ولایی شیعی: یزید نقش امام حسین را بازی می‌کند  [2014 Sep] 
*موضوعاتی که صدای آمريکا پوشش نمی‌دهد يا در اولويت آن نيست  [2014 Sep] 
*بی بی سیزاسیون صدای امریکا  [2014 Sep] 
*داعش، «سپاه قدس» اسلام‌گرایان سنی  [2014 Jun] 
*مسجدسازی دولتی به جای ساخت مسکن عمومی  [2014 Mar] 
*افسانه‌ی کمبود روحانی شيعه در ايران، مجيد محمدی  [2014 Feb] 
*برنامه‌ تلويزيونی روحانی و پنج بازنمايی از وضعيت دولت   [2014 Feb] 
*رژیم تحریم علیه تحریم  [2013 Sep] 
*ملی‌گرايی تکثرستيز: ضد غرب و پرونده‌ساز  [2013 Aug] 
*سياست‌ورزیِ تهی از شرم  [2013 Jul] 
*چرا سفر به ایران را تحریم نمی کنید؟  [2013 Jul] 
*شان يونسکوی رضا داوری: ننگ و آه  [2013 Jul] 
*توهمات علی خامنه‌ای  [2013 Apr] 
*علی خامنه‌ای و دروغ‌ها، رجزخوانی‌ها و مدعیات بی اساسش  [2013 Apr] 
*بخش فلسفه‌ی دانشگاه تهران، دکان علم‌فروشی و مدرک‌سازی  [2013 Apr] 
*فرسایش بنیان‌ها و پیوندهای اجتماعی در ایران  [2012 Dec] 
*ناشر غير امين و تبليغات سياسی  [2012 Jun] 
*تندیس‌های تنفر، اسلام رحمانی و مخاطرات امنیتی اسلام سیاسی  [2012 May] 
*خلائق را از براندازی ولایت فقیه می ترسانند  [2012 Apr] 
*«جامعه‌ ايران در سراشيبی انحطاط اجتماعی و اخلاقی»   [2012 Mar] 
*مطالعات خاورمیانه یا بسط تنفر، بی خیالی و پرده پوشی  [2012 Mar] 
*روشنفکران دینی و مقدسات مردم  [2012 Mar] 
*آمريکاستيزی روشنفکران ـ فعالان چپ ايرانی: سندرم "از موضع بالا"  [2012 Mar] 
*امپریالیسم و ادبیات لجن مالی در سنت سیاسی چپ  [2012 Feb] 
*مشکلات دروازه بانان سابق رسانه‌ها  [2012 Jan] 
*کارنامه‌ی سياه و سوگناک دين سازمان‌يافته  [2011 Dec] 
*صدايش را در نخواهند آورد  [2011 Dec] 
*دين سازمان‌يافته، مروج تنفر و تبعيض  [2011 Dec] 
*بیست روش گریز از پاسخ گویی: نقدی بر گزارش جمهوری اسلامی به کمیته حقوق بشر سازمان ملل  [2011 Dec] 
*آیا بدون دین سازمان یافته، دنیای بهتری نمی داشتیم؟ تقديم به رافق تقی، نويسنده‌ی آذربايجانی که طعمه‌ی ترور و خشونت دين سازمان يافته شد [2011 Nov] 
*همه از دولت‌ها پول می گیرند، اما ...   [2011 Nov] 
*در جستجوی فرزندان از دست رفته   [2011 Nov] 
*رهبر بعدی چگونه تعیین خواهد شد؟   [2010 Jun] 
*يک دروغ بزرگ ديگر؛ فساد اخلاقی ساختاری غرب  [2010 May] 
*جنبش سبز: اسلامگرا یا سکولار   [2010 May] 
*شهرنشينی، دانشگاه و طبقه متوسط: تهديدات امنيتی عليه ولايت فقيه  [2010 Apr] 
*از ربانی سالاری به اوباش سالاری؛ تحول ساختار قدرت در جمهوری اسلامی   [2010 Mar] 
*رهبر جمهوری اسلامی و مداحی به قصد تقرب   [2010 Feb] 
*هشت تحليل غلط؛ پيش و پس از انتخابات رياست جمهوری   [2010 Feb] 
*زمان محاکمه‌ی خامنه‌ای در دادگاه جنایی بین‌المللی فرا رسیده است   [2009 Jul] 
* الگوهای رایج فریب‌کاری در نظام جمهوری اسلامی  نام‌گذاری، دست‌کاری و تغییر مفاهیم و آمار، و از آنِ خود سازی [2009 Feb]