داستان شاهزاده كوچولو، نوشتار سوم ؛
علی شکر‌الهی
درونمايه داستان شاهزاده كوچولو چيست ؟
با وجوديكه به نظر مى آيد داستان شاهزاده كوچولو داستانى تخيلى ست ولى حقيقت امر اين است كه اين داستان بيان كننده واقعيتهاى زندگى كوتاه خود نويسنده يعنى آنتوان دُ سنت اگزوپرى ست.
او با مهارتى تمام داستان زندگى خود را به گونه اى بيان داشته است كه هر بخش از آن ميتواند بيان كننده بخش هايى از زندگى روزمره من و شما و يا اطرافيان دور و نزديكمان باشد و به همين دليل در بند بند هر فصل آن درسهاى آموزنده و عبرت انگيزى نهفته است كه بر عمق دل مى نشيند و خواننده را تا پايان داستان با شاهزاده كوچولو همراه ميكند.
داستان شاهزاده كوچولو روايت خلبانى ست كه هواپيمايش در كوير آفريقا دچار نقص فنى شده است و در آن كوير با كودكى روبرو ميشود كه هشت روز او را همراهى ميكند. كودكى كه از هفت سياره ديدن كرده است و تجربه هاى بسيارى كسب نموده و با وجوديكه بهترين دوست خود را يافته است اما براى آموختن و كشف دوستانى تازه از سياره اى به سياره ديگر سفر مى كند.
راوى داستان كه همان خلبان است، از زبان كودكى بنام شاهزاده ى كوچولو با نگاه تيزبين خويش آدم بزرگها را به زير ذره بين انتقاد برده و بر آنها مى تازد !
« من در شش سالگی از نائل شدن به صاحب مقامی یک نقاش، توسط آدم بزرگها سرخورده شدم.» فصل دوم !
درس زندگى ميدهد، درس چگونه زيستن، چگونه دوست داشتن، چگونه مسؤليت پذير بودن !
" بدرستى نتوان ديد مگر با چشم دل، درونمايه از ديد چشم پنهان است. " فصل ٢١ !
یکی دیگر از نکات ریز اما بی اندازه قابل ستایش از درونمایه این داستان ؛
در دوران حياتِ سنت اگزوپرى، كشورى كه انقلاب كبير فرانسه را پشت سر گذاشته و پيام آور آزادى، برابرى و برادرى بود و اديبان و فرهيخته گان برجسته اى را در دوران عصر روشنگرى و پس از آن به جهانيان عرضه داشته بود، با اين وجود هنوز حكم اعدام در آن برقرار بود و مجازات مجرمین با گيوتين تعيين تكليف مى شد.
در چنان شرايطى كه کلیت جامعه فرانسه هنوز به آن رشد فكرى نرسيده بود كه بر عليه حكم اعدام برخيزد، سنت اگزوپرى به مخالفت با اين حكم دوران بربريت بر مى خيزد و در اين داستان كوتاه حكم مرگ و اعدام را با قاطعیت نفى ميكند، اما چگونه ؟
به فصل دهم رجوع كنيم ؛
پادشاه با تمام قدرت و اقتدارى كه دارد و حتى ستارگان از او فرمان مى برند و او هيچگونه نافرمانى را بر نمى تابد از شاهزاده كوچولو ميخواهد كه پيش او بماند و وزير دادگسترى شود و موش پيرى را به مرگ محكوم كند.
البته هر از گاهى براى بقايش او را ببخشد.
و اشاره به اين مطلب حياتى كه :
از اين پس، بود و نبود آن موش پير به عدالت شاهزاده كوچولو بستگى خواهد داشت، اين نيز بيانگر حقيقت آشكارى ست كه چگونه به راحتی جان انسانها در دست يك نفر قبضه مى شود.
در اين فصل از داستان، قاطعانه برخورد كردن شاهزاده كوچولو در مقابل پادشاه مقتدر تأمل برانگيز است ؛
شاهزاده كوچولو پاسخ داد :
من به مرگ محكوم كردن را دوست ندارم !
اما دريغ، دريغ از مترجمين معروف و گاه عضو احزاب سياسى هموطنى كه حتى با ترجمه اين كتاب بازهم همچنان طرفدار حكم اعدام باقى ماندند و به اين مطلب مهم اشاره اى نكردند و يا ديگرانى كه مرثيه براى اعدام شدگان سرودند و ميتوانستند شعرى هم در نفى اعدام ارائه دهند، چنين نكردند !
اينگونه است كه بايد تأكيد كرد كه اين داستان، داستان كودكان نيست، ميتواند باشد ! ولى صد البته كه درس عبرت و زندگى براى آدم بزرگها نيز هست !
سنت اگزوپری از زبان مار، نحيف بودن آدمى بر روى اين كره خاكى در مقابله با مرگ را گوشزد مى كند و از زبان روباه شايستگى هاى انسان و احساس مسؤليت در برابر آنچه را كه با او خو گرفته و مأنوس شده اى را ياد آور مى شود !
" تو براى هميشه مسؤل همانى خواهى بود كه با او خو گرفته اى. "
بسيارى از كسانى كه در فرانسه بر روى شخصيت سنت اگزوپرى و نوشته هاى او كار و پژوهش كرده اند بر اين عقيده اند كه داستان شاهزاده كوچولو شالوده زندگى و تفكرات خود اوست.
برخى بر اين باورند كه داستان شاهزاده كوچولو براى كودكان نوشته شده است !
چگونه سنت اگزوپرى داستانى را براى كودكان عرضه ميكند كه قهرمان فرهيخته آن يعنى شاهزاده كوچولو، به استقبال مرگ خود خواسته اى مى رود و از قالب هاى پوسيده اى سخن ميگويد كه ديگر ارزش ادامه حيات ندارند ؟ فصل ٢٦ !
تصور كودكانه انگاشتن كتاب براى برخى شايد به دليل اضافه كردن تصاوير و طرحهايى به ظاهر كودكانه بر روى جلد و درون كتاب باشد اما بر اساس نظر كارشناسان آثار سنت اگزوپرى، او با مهارتى بى نظير با اضافه كردن تصاويرى كه ترسيم كرده است مطالب و نوشته هاى فلسفى خود را تكميل ميكند.
بعبارتى گاهى نوشته ها مكمل عكسها هستند و گاه تصاوير مكمل نوشته ها !
از سوى ديگر، واژه هایی كه نویسنده فرانسوی در اين داستان بكار برده است، بدليل چند پهلو بودن معانى كلمات، و مفاهيم و برداشت هاى متفاوتى كه از آنها ميشود، بسيارى از مترجمين را دچار سردرگمى كرده است و به همين دليل در هر كشور و در هر زبانى چندين و چند ترجمه متفاوت توسط مترجمين گوناگون از داستان شاهزاده كوچولو ارائه شده است و هنوز كار ترجمه اين كتاب ادامه دارد !
فراوانی ترجمه هاى گوناگون در هر زبانى، گرچه مى تواند از روى عشق و علاقه به داستان شاهزاده كوچولو باشد ولى از طرف ديگر گوياى مشگل بودن کار ترجمه و سردرگمى مترجمين از ترجمه اين كتاب فلسفى نيز هست.
بيشترين ترجمه ارائه شده بزبان چينى ست كه در حدود ٢٨٦ ترجمه تاكنون از اين داستان ارائه شده است.
پس از آن بزبان تركى استانبولى، ١٦٢ ترجمه !
بزبان پارسى ٩٢، اسپانيولى ٨٨، ايتاليايى، ٤٢ ترجمه به اضافه ٣٥ ترجمه در زبانها و گويش هاى متفاوت در ايتاليا.
ترجمه هاى متفاوت انگليسى، ٣٠ مورد، پرتقالى ٣٦، ژاپنى ٢٨، لهستانى ١٩، سربى ١٨، يونانى ١٨، و همينطور در ساير زبانها نيز هر كدام تعدادى متفاوت ترجمه موجود است.
براى آگاهى بيشتر به سايت Jean Marc Probst به آدرس زير نگاهى بيندازيد.
در نوشتارهاى بعدى به تفاوت ترجمه هاى پارسى و اشكالات آنها پراخته خواهد شد !
منبع:پژواک ایران