حق نشر عکسEPA

بعد از هفت سال جنگ مرگبار داخلی در سوریه که بیش از ۳۵۰ هزار کشته بر جای گذاشته، به نظر می‌رسد بشار اسد، رییس جمهوری این کشور به پیروزی بر نیروهایی که سعی داشته‌اند او را سرنگون کنند، نزدیک شده است.

اما آقای اسد چطور توانست در این جنگ وحشیانه و خونین، تا این حد به پیروزی نزدیک شود؟

یک تحقیق مشترک برنامه تلویزیونی پانورامای بی‌بی‌سی و بخش عربی سرویس جهانی بی‌بی‌سی برای اولین بار نشان داده که سلاح‌های شیمیایی تا چه حد در این استراتژی برد جنگی، حیاتی بوده است.

این تحقیق مشترک نشان می‌دهد که از سپتامبر سال ٢٠١٣ که بشار اسد کنوانسیون بین‌المللی منع سلاح‌های شیمیایی را امضا کرد، حداقل ١٠٦ حمله شیمیایی در سوریه رخ داده است.

یک ماه بعد از آنکه چند حمله شیمیایی با گاز سارین در حومه دمشق رخ داد که صدها کشته به جا گذاشت (٢١ اوت ٢٠١٣)، سوریه با امضای این پیمان تعهد کرد سلا‌ح‌های شیمیایی خود را معدوم کند. در آن زمان دولت‌های غربی گفتند این حملات شیمیایی را فقط نیروهای دولتی می‌توانستند انجام دهند اما دولت بشار اسد حملات را کار مخالفان خود دانست.

در واکنش به این حملات، آمریکا تهدید به حمله نظامی کرد اما روسیه توانست آمریکا را متقاعد کند که به سوریه حمله نکند و در عوض این کشور را وادار به امحا و نابودی سلاح‌های شیمیایی خود کند.

۱. استفاده از سلاح‌های شیمیایی گسترده بوده است

با آنکه سازمان منع سلاح‌های شیمیایی و سازمان ملل ١٣٠٠ تن سلاح شیمیایی سوریه را معدوم کردند حملات شیمیایی در این کشور ادامه یافت و دولت بشار اسد هم دخالت در این حملات را انکار کرد.

بشار اسد اوایل امسال گفت: "ما از سال ٢٠١٣ ذخایر شیمیایی دیگر نداریم چون آن را تحویل دادیم و سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در این باره تحقیق کرد و روشن بود که ما سلاح شیمیایی نداریم."

بگذر از پست توییتر شماره از @dwnews

 

DW News

 

✔@dwnews

 

 

"It's a farce."

In an exclusive interview with @skaigr, Syrian President Bashar Assad denies allegations of use of chemical weapons.

۱۸:۴۶ - ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷

•  
  ۲۰
•  
  ۱۸ نفر دارند درباره این صحبت می‌کنند

اطلاعات و حریم شخصی آگهی‌های توییتر

 

پایان پست توییتر شماره از @dwnews

گروه حقیقت یاب سازمان منع سلاح‌های شیمیایی و گروه مشترک تحقیق سازمان ملل و سازمان منع سلاح‌های شیمیایی - که اکنون منحل شده- از سال ٢٠١٤ گزارش‌های استفاده از سلاح های شیمیایی را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که بین سالهای ٢٠١٣ تا ٢٠١٨، در ٣٧ مورد یا سلاح شیمیایی به کار رفته یا احتمال استفاده از سلاح شیمیایی مطرح است.

کمیسیون مستقل تحقیق بین‌المللی شورای حقوق بشر سازمان ملل در امور سوریه و سایر نهادهای وابسته به سازمان ملل هم به این نتیجه رسیده‌اند که که زمینه کافی وجود دارد که در ١٨ مورد از سلاح شیمیایی استفاده شده است.

تحقیق بی‌بی‌سی

برنامه پانوراما و بخش عربی بی‌بی‌سی از زمانی که سوریه پیمان منع سلاح های شیمیایی را امضا کرد ١٦٤ حمله شیمیایی را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که شواهد معتبری وجود دارد که در ١٠٦ حمله از سلاح شیمیایی استفاده شده است.

آمار بی‌بی‌سی نشان می دهد استفاده از سلاح شیمیایی بیشتر از همه جا در استان ادلب در شمال غربی سوریه گزارش شده است. مواردی هم در استان‌های مجاور یعنی حما و حلب و در شرق غوطه در نزدیکی دمشق بوده است. تمام این مناطق در برهه‌ای از جنگ سوریه از نقاط اصلی استقرار مخالفان دولت بوده است.

برای این تحقیق محققان و کارشناسان متخصص بر روش شناسی بی‌بی‌سی نظارت کرده‌اند.

درباره اطلاعات و داده‌ها

تیم تحقیق بی‌بی‌سی ١٦٤ گزارش حمله شیمیایی از سپتامبر سال ٢٠١٣ را بررسی کرد. این گزارش‌ها از منابعی بود که عمدتا بی‌طرف محسوب می‌شدند و درگیر جنگ سوریه نبودند مثل نهادهای بین‌المللی، گروه‌های حقوق بشر، نهادهای درمانی و اندیشکده‌ها.

محققان بی‌بی‌سی هر گزارشی را که تنها یک منبع داشت یا در مواردی که شواهد کافی وجود نداشت، حذف کردند . در نهایت ١٠٦ گزارش به اندازه کافی معتبر بودند که بی‌بی‌سی بتواند به وقوع حمله شیمیایی مطمئن شود.

تحقیق بی‌بی‌سی بر همان اساس تحقیقات سازمان ملل و سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی و با کمک چندین تحلیلگر مستقل انجام گرفت و همچنین داده‌های منبع‌باز (Open Source) برای هر گزارش، از جمله شهادت قربانیان و شاهدان، تصاویر و ویدئوها هم بررسی شدند.

به تیم بی‌بی‌سی اجازه فیلمبرداری در سوریه داده نشد و نتوانست از محل وقوع حملات گزارش شده بازدید کند و گزارش ها را صد در صد تایید کند اما توانست با سبک و سنگین کردن شواهد در دسترس در مورد هر حمله گزارش شده مثل جزئیات زمانی و مکانی و بررسی عکسها و فیلم‌ها به این نتیجه برسد که در ١٠٦ مورد واقعا از سلاح شیمیایی استفاده شده بود.

بسیاری از حملات چندان در رسانه‌ها گزارش نشدند اما تحقیق بی‌بی‌سی حاکی از الگویی تکراری و مستمر در استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه است.

به گفته جولیان تانگار، رئیس سابق بازرسان سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در سوریه، "استفاده از سلاح شیمیایی نتایجی برای نیروهای دولتی داشته که آنها فکر می‌کنند ارزشش را داشته، و در نتیجه برایشان ثابت شده که این کار به خطرش می‌ارزد چون آنها به استفاده مکرر از آن ادامه می‌دهند."

تحقیق بی‌بی‌سی همچنین نشان می‌دهد که داعش هم در سه مورد از گاز خردل استفاده کرده است اما بی‌بی‌سی شواهد و مدارک پیدا نکرد که ادعای دولت سوریه را در متهم کردن مخالفان به استفاده از سلاح شیمیایی تایید کند.

بی‌بی‌سی همچنین به این نتیجه رسیده که حملات شیمیایی هوایی همگی کار نیروهای دولتی سوریه بوده است و از ١٠٦ حمله شیمیایی ٧٩ حمله با گاز کلر بوده است.

با وجود اینکه روسیه هم در سوریه حملات هوایی انجام می‌د‌هد اما کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل می‌گویند هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که نیروی هوایی روسیه از سلاح شیمیایی در سوریه استفاده کرده باشد.

بنا به گزارش‌ها مرگبارترین حمله در شهر خان شیخون در استان ادلب در چهارم آوریل ٢٠١٧ رخ داد که به گفته مقامات مخالفان دولت باعث کشته شدن ٨٠ نفر شد.

کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل دریافته‌اند که در بیشتر مواردی که غیر نظامیان کشته یا معلول و مصدوم شده‌اند از سلاح‌های متعارف غیرقانونی مثل بمب‌های خوشه‌ای و سلاح‌های انفجاری در مناطق پر جمعیت هم استفاده شده است.

سازمان منع سلاح‌های شیمیایی که نهاد جهانی ناظر بر این سلاح‌ها است سلاح‌های شیمیایی را اینگونه تعریف می‌کند: "استفاده از مواد شیمیایی برای آسیب یا کشتار عمدی با استفاده از خواص سمی آن."

بر اساس قوانین بین‌المللی بشردوستانه استفاده از سلاح شیمیایی حتی اگر هدف مشخص نظامی و معتبر داشته باشد ممنوع است چون این سلاح‌ها درکشتار هیچ تمایزی قائل نمی‌شوند و برای آسیب و زجر غیرضروری طراحی شده‌اند.

۲. شواهد نشان دهنده دخالت دولت سوریه در بسیاری از موارد است

در ماه ژوئن ۲۰۱۴، بازرسان هیئت مشترک سازمان منع تسلیحات شیمیایی و سازمان ملل متحد، اعلام کردند که در اجرای توافقی که با کمک آمریکا و روسیه در سال ۲۰۱۳ و به دنبال حمله با گاز سارین درسوریه شده بود، این گروه برنامه برچیدن یا تخریب تمام مواد تسلیحات شیمیایی را که سوریه اعلام کرده بود، تکمیل کرده اند.

جولیان تانگار، یکی از بازرسان سازمان منع تسلیحات شیمیایی گفت: "تمام چیزهایی که از وجودشان باخبر بودیم برچیده یا تخریب شدند."

ولی او تصریح کرد که بازرسان تنها به اطلاعاتی که به آنها داده شده بود دسترسی داشتند.

"تمام کاری که می توانستیم بکنیم پیدا کردن چیزهایی بود که به ما گفته بودند وجود دارد. در کنوانسیون سلاح های شیمیایی همه چیز بر اساس اعتماد است."

با این وجود، سازمان منع تسلیحات شیمیایی مشخص کرده است که در اطلاعاتی که سوریه داده "ا قلم افتادگی، تناقض و پنهانکاری" دیده می شود.

با آن که در ژوئیه ۲۰۱۸، احمد اوزومچو، دبیر کل وقت سازمان منع تسلیحات شیمیایی، از بین بردن مواد مرتبط با تسلیحات شیمیایی را اعلام کرد، گزارش ها حاکی از ادامه حملات شیمیایی بود.

حق نشر عکسAFPImage captionیک مرد و یک کودک سوری تحت درمان

در حمله ۴ آوریل ۲۰۱۷ به خان شیخون، عبدالحمید یوسف، همسر،نوزادان دوقلوی۱۱ماهه، دو برادر، عموزاده اش و بسیاری از همسایگانش را از دست داد.

او در تشریح صحنه بیرون خانه اش می گوید مشاهده کرد که همسایگانش و اعضای خانواده اش ناگهان به زمین افتادند.

"آنها می لرزیدند و کف از دهانشان خارج می شد. وحشتناک بود. آن موقع فهمیدم که یک حمله شیمیایی شده."

پس از بیهوش شدن و انتقال به بیمارستان، عبدالحمید به هوش آمد و سراغ زن و فرزندانش را گرفت.

"بعد از ۱۵ دقیقه همه آنها را نزد من آوردند- همه شان مرده بودند. من باارزش ترین کسانی را که در زندگی داشتم از دست دادم."

نتیجه گیری گروه مشترک تحقیقاتی سازمان منع تسلیحات شیمیایی و سازمان ملل متحد، این بود که آن روز شمار زیادی از مردم در معرض گاز سارین قرار گرفته بودند.

سارین ۲۰ برابر قوی تر از سم سیانور است. سارین مانند سایر گازهای مخرب اعصاب، آنزیمی را از فعالیت باز می دارد که پیام هایی را که باعث عکس العمل نشان دادن سلول های عصبی می شود خنثی می کند. قلب و سایر عضله ها- از جمله عضلاتی که به نفس کشیدن مربوطند، منقبض می شوند. به حد کافی در معرض این گاز قرار گرفتن ممکن است در ظرف چند دقیقه به مرگ ناشی از خفگی منجر شود.

تیم تحقیقات مشترک سازمان ملل متحد و سازمان منع تسلیحات شیمیایی (جیم) همچنین گفته است که مطمئن است دولت سوریه مسئول انتشار گاز سارین در خان شیخون، توسط هواپیماهایی است که بمب سارین را از فراز شهر پایین می انداختند.

تصاویر خان شیخون سبب شد که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا دستور حمله موشکی به پایگاه نیروی هوایی سوریه را بدهد. قدرت های غربی معتقد بودند هواپیماهای حمله کننده به شهر از این پایگاه بلند شده بودند.

بشار اسد رئیس جمهوری سوریه حمله به خان شیخون را ساختگی توصیف کرده بود در حالی که روسیه گفته بود نیروی هوایی سوریه یک "انبار مهمات تروریستی" مملو از تسلیحات شیمیایی را بمباران کرده است و به طور ناخواسته ابری از گاز سمی پخش شده" است.

ولی استفن موگل، از اعضای تیم سازمان منع تسلیحات شیمیایی که در باره این حمله تحقیق کرده، می گوید شواهدی پیدا کرده بود که نشان می دهد گاز سارینی که در حمله به خان شیخون به کار برده شده بود متعلق به دولت سوریه بوده.

وی می گوید این گاز سارین کاملا شبیه نمونه هایی بود که در سال ۲۰۱۴ تیم سازمان منع تسلیحات شیمیایی، هنگام از بین بردن انبار این گونه تسلیحات از سوریه با خود آورده بود.

گروه تحقیقات مشترک سازمان ملل متحد و سازمان منع تسلیحات شیمیایی (جیم) هم این موضوع را تأیید می کند. استفن موگل، می گوید این موضوع نشان می دهد که تمام تسلیحات شیمیایی سوریه از بین برده نشده بود.

آقای تانگیر، که برنامه از بین بردن انبار مواد شیمیایی سوریه، توسط سازمان منع تسلیحات شیمیایی تحت نظر او انجام شده بود می گوید: تصور من این است که آن مواد جزو بخش اعلام شده نبوده و در محلی که ما بودیم وجود نداشته.

"واقعیت این است که ماموریت ما این بود که در باره آنچه که به ما گفته شده بود در آنجا هست تحقیق کنیم. برای بررسی آنچه که بالقوه اعلام نشده بود، روند جداگانه ای بود."

ولی ۱۰۵ مورد دیگر حمله که تیم بی بی سی، گزارش داده بود چه می شود؟ تصور می شود چه کسی پشت این حملات بوده؟

گروه تحقیقات مشترک سازمان ملل متحد و سازمان منع تسلیحات شیمیایی (جیم) نتیجه گیری کرده که دو فقره از حمله با گاز خردل توسط گروه جهادی داعش صورت گرفته. بنا بر اطلاعات بی بی سی، شواهدی که در دست است نشان می دهد که سه حمله گزارش شده دیگر هم توسط نفرات داعش انجام شده.

تحقیقات مشترک سازمان ملل متحد و سازمان منع تسلیحات شیمیایی، تا کنون به این نتیجه نرسیده که هیچ گروه مسلح مخالفی به جز داعش دست به حملات شیمیایی زده باشد. بررسی های بی بی سی شواهد معتبری علیه این نتیجه گیری به دست نیاورده.

با این وجود، دولت های سوریه و روسیه، پیکارجویان مخالف را به استفاده از تسلیحات شیمیایی در تعدادی موارد متهم کرده و به سازمان منع تسلیحات هسته‌ای که درباره این اتهامات تحقیق کرده، گزارش داده اند.

شواهد موجود از جمله ویدیو، عکس ها و گفته های شاهدان عینی، نشان می دهد که دست کم ۵۱ مورد از ۱۰۶ مورد حمله گزارش شده، از طریق هوا بوده. به اعتقاد بی بی سی تمام حملات هوایی توسط نیروهای دولت سوریه صورت گرفته.

اگر چه هواپیماهای روسیه از سال ۲۰۱۵ تا کنون به هزاران حمله هوایی در حمایت از بشار اسد مبادرت ورزیده اند، کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل متحد در کمیسیون تحقیق گفته اند هیچ نشانه ای از این که نیروهای روسیه از تسلیحات شیمیایی در سوریه استفاده کرده اند مشاهده نکرده اند.

سازمان منع تسلیحات شیمیایی هم در مواردی که بررسی کرده به این نتیجه رسیده که هیچ گروه مسلح مخالفی توانایی انجام حملات هوایی را نداشته است.

توبیاس اشنایدر، از انستیتوی سیاست عمومی جهانی، نیز در باره حمله هوایی با تسلیحات شیمیایی توسط مخالفان تحقیق کرده و گفته آنان قادر به یک چنین حملاتی نبوده اند. "تنها رژیم اسد (بشار اسد) قادر به حمله هوایی با تسلیحات شیمیایی است."

دکتر لینا خطیب، رئیس برنامه بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس، می گوید: "اکثر حملات شیمیایی که ما در سوریه ناظر آن هستیم الگویی دارند که حاکی است کار رژیم و متحدانش هستند، و نه هیچ گروه دیگری در سوریه".

وی اضافه می کند: "برخی مواقع که رژیم نمی تواند با تسلیحات متعارف منطقه ای را باز پس بگیرد، به تسلیحات شیمیایی متوسل می شود."

از گاز سارین در پرتلفات ترین ۱۰۶ حمله گزارش شده به خان شیخون، استفاده شده ولی بنا بر شواهد در این حملات عمدتا از گاز کلر، استفاده شده بود.

گاز کلر، گاز شیمیایی با مصرف دو گانه است. از این گاز برای بسیاری از مصارف مشروع صلح آمیز غیرنظامی استفاده می شود، ولی کنوانسیون تسلیحات شیمیایی، استفاده از گاز کلر به عنوان سلاح جنگی را ممنوع کرده است.

بنا بر اطلاعات بی‌بی‌سی، در ۷۹ مورد از ۱۰۶ مورد حمله گزارش شده، از گاز کلر استفاده شده است. تحقیقات مشترک سازمان ملل متحد و سازمان منع تسلیحات شیمیایی، با بررسی ۱۵ مورد حمله به این نتیجه رسیدند که این حملات احتمالا با گاز کلر بوده است.

کارشناسان می گویند اثبات استفاده از گاز کلر در حمله بسیار مشکل است چون این گاز فوق العاده کم دوام است و به سرعت تبخیر و پخش می شود.

آقای تانگار، بازرس سابق سازمان منع تسلیحات شیمیایی می گوید: "اگر شما به محلی که هدف حمله شیمیایی قرار گرفته بروید تقریبا غیرممکن است که مدرک ملموسی به دست بیاورید- مگر این که در ظرف مدت بسیار کوتاهی به آنجا رسیده باشید.

"به این ترتیب چون می توان عملا بدون گذاشتن هیچ مدرکی محل را ترک کرد، می شود درک کرد که چرا این حمله به دفعات بسیار بسیار زیادی اتفاق می افتد"

۳.به نظر می رسد استفاده از تسلیحات شیمیایی جنبه استراتژیک دارد

زمان و محل ۱۰۶ مورد گزارش شده حملات شیمیایی، الگوی نحوه استفاده از آن را روشن می کند.

بسیاری از این حملات به مجتمعاتی در داخل و اطراف یک محل و در یک زمان مشخص صورت گرفته. این حملات همزمان با حملات تهاجمی دولت بوده- در حما و ادلب در سال ۲۰۱۴، در ادلب در سال ۲۰۱۵، در شهر حلب در پایان سال ۲۰۱۶ و در غوطه شرقی در اوایل سال ۲۰۱۸.

دکتر خطیب از چتم هاوس، می گوید: "از تسلیحات شیمیایی هنگامی استفاده می شود که رژیم می خواهد پیام محکمی به ساکنان یک محل بدهد مبنی بر این که مخالف حضور آنها در آن محل است."

"علاوه بر این که تسلیحات شیمیایی یک مجازات شدید محسوب شده و موجب ترس مردم می شود، موقعی که به دلیل مناقشه، توانایی نظامی رژیم کاهش یافته، یک سلاح ارزان و مناسب محسوب می شود.

"هیچ چیز بیشتر از تسلیحات شیمیایی مردم را نمی ترساند و وقتی از این سلاح ها استفاده می شود، ساکنان محل فرار می کنند و اغلب باز نمی گردند.

حلب، شهری که چندین سال بر سرش جنگ شده، یکی از جاهایی است که این استراتژی به کار برده شده.

در حالی که دولت سوریه حمله تهاجمی نهایی را برای بازپس گرفتن کنترل کامل شهر حلب به راه انداخته بود، جنگجویان مخالف دولت و مردم غیرنظامی در یک محدوده محاصره شده در شرق شهر گرفتار شده بودند.

ابتدا مناطق تحت کنترل مخالفان با مهمات متعارف به شدت بمباران شد. سپس یک رشته حملات شیمیایی شروع شد که گفته می شود باعث مرگ صدها نفر گردید. طولی نکشید که حلب به دست نیروهای دولتی افتاد و مردم بیخانمان شده به سایر نقاط تحت کنترل مخالفان رفتند.

دکتر خطیب می گوید: "الگویی که شاهد آن هستیم این است که رژیم در مناطقی برای مقاصد خودش آن را استراتژیک می داند، از تسلیحات شیمیایی استفاده می کند.

"مرحله نهایی برای بازپس گرفتن این مناطق، استفاده از تسلیحات شیمیایی برای فرار دادن مردم محلی است."

از اواخر ماه نوامبر تا دسامبر۲۰۱۶، درهفته های نهایی حمله نیروهای دولتی به شرق حلب،۱۱ نوبت حمله با گاز کلر گزارش شده است. پنج نوبت از این حملات در دو روز آخر حملات تهاجمی و قبل از تسلیم جنگجویان مخالف و حامیان آنان و موافقت با تخلیه شهر بوده.

ابو جعفر، که به عنوان متخصص تشخیص جرم، برای مخالفان دولت سوریه کار می کرده، در طول آخرین روزهای محاصره حلب در این شهر بوده. او اجساد بسیاری از قربانیانی را که گفته شده هدف حمله شیمیایی قرار گرفته بودند، معاینه کرده است.

او می گوید: "وقتی به سردخانه رفتم بوی شدید کلر از اجساد به مشام می رسید. موقعی اجساد را معاینه کردم علایم واضح خفگی در اثر گاز کلر را مشاهده کردم"

ابو جعفر می گوید تاثیر استفاده از گاز کلر بسیار وحشتناک است.

"گاز مردم را خفه می کند- باعث ترس و وحشت می شود. تمام مدت هواپیماهای جنگی و هلیکوپترها در آسمان بودند همینطور حمله توپخانه. ولی چیزی که بیشترین تاثیر را گذاشت تسلیحات شیمیایی بود."

وقتی کلر مایع پخش می شود، به سرعت به گاز تبدیل می شود. گاز از هوا سنگین تر است و در مناطق پست روی زمین می نشیند. به همین جهت مردمی که در زیرزمین ها مخفی شده اند یا به پناهگاه های زیرزمینی ضد بمب پناه برده اند، بیشتر در معرض این گاز قرار می گیرند.

وقتی گاز کلر با عضوهای مرطوب مانند چشم، گلو و ریه تماس پیدا می کند، اسیدی تولید می شود که می تواند به این اعضا صدمه بزند. اگر این گاز را تنفس کنیم کیسه های هوا در ریه شروع به ترشح مایع می کنند که سبب خفگی (غرق شدن) می شود.

ابو جعفر می افزاید: "اگر به ارتفاعات بروند با موشک هدف حمله قرار می گیرند و چنانچه به زیرزمین بروند با گاز کلر از بین می روند، مردم خیلی وحشتزده بودند".

دولت سوریه می گوید هرگز از گاز کلر به عنوان سلاح استفاده نکرده. ولی بنا بر اطلاعات کسب شده توسط بی بی سی، تمام ۱۱ مورد حمله به حلب هوایی بوده و در مناطق تحت کنترل مخالفان اتفاق افتاده.

به گفته سازمان های حاضر در منطقه، بیش از ۱۲۰ هزار غیرنظامی در آخرین هفته های نبرد بر سر حلب از این شهر خارج شده بودند و این نقطه عطفی در جنگ داخلی بود.

بنا بر اطلاعات، نمونه های مشابهی از استفاده از سلاح های شیمیایی در غوطه شرقی که آخرین پایگاه مخالفان در نزدیکی دمشق بود، دیده شده.

بنا بر گزارش ها چندین بار به شهرهای تحت کنترل مخالفان در منطقه، در فاصله ماه های ژانویه تا آوریل ۲۰۱۸ حمله شده.

نقشه‌ها نشان می دهد چگونه این حملات با اجبار مخالفان به ترک مناطق تحت کنترلشان همزمان بوده است

طبق گزارش ها در حالی که نیروهای طرفدار دولت قبل از حمله زمینی، بمباران هوایی دوما بزرگ ترین شهر غوطه شرقی را شروع کرده بودند، این شهر چهار بار در طی چهار ماه هدف حملات شیمیایی قرار گرفته بود.

بنا بر گفته های پزشکان و امدادگران، آخرین و مهلک ترین حمله در تاریخ ۷ آوریل بود که در جریان آن یک سیلندر گاز صنعتی زرد، به داخل بالکن یک مجتمع آپارتمانی انداخته شد. یک روز بعد از این حادثه، مخالفان تسلیم شدند.

ویدیوهایی که فعالان طرفدار مخالفان انتشار داده اند اجساد بیش از ۳۰ کودک، زن و مرد را نشان می دهد که به گفته آنان در حالی که در زیرزمین مجتمع آپارتمانی پناه گرفته بودند کشته شده بودند.

یاسر الدومانی، کنشگری که آن شب به محل حادثه رفته بود می گوید کسانی که مرده بودند کف در اطراف دهانشان بود و به نظر می رسید سوختگی های ناشی از مواد شیمیایی داشتند.

در ویدیوی دیگری از یک ساختمان مجاور، اجساد همان کودکان با همان لباس ها و همان سوختگی ها نشان داده می شود که برای شناسایی کنار هم قرار داده شده اند.

بی بی سی، با ۱۸ نفر صحبت می کند و همه آنها بر این موضوع پافشاری می کنند که دیده بودند اجساد را از مجتمع آپارتمانی به بیمارستان منتقل می کردند.

دو روز بعد از این حمله، متخصصین نظامی روسیه از این آپارتمان ها بازدید کردند و گفتند هیچ اثری از گاز کلر یا عامل شیمیایی دیگری ندیده‌اند. دولت روسیه گفت که این حادثه طبق نقشه مخالفان و با کمک بریتانیا صورت گرفته- اتهامی که دولت بریتانیا آن را "بی معنی و نامعقول خوانده" و رد کرده بود.

یک تیم حقیقت یاب سازمان منع تسلیحات شیمیایی حدود دو هفته بعد از واقعه از محل دیدن کرد و نمونه‌هایی از سیلندر گاز در بالکن برداشت و در ماه ژوییه گزارش داد که در این نمونه ها "مواد شیمیایی مختلف ارگانیک کلرینه شده" همراه با پسماند مواد انفجاری دیده شده است.

تیم حقیقت یاب هنوز برای تعیین اهمیت این نتیجه گیری کار می کند ولی قدرت های غربی متقاعد شده اند که مرگ افراد مورد بحث ناشی از گاز کلر بوده.

یک هفته پس از حادثه دوما، آمریکا، بریتانیا و فرانسه سه محل در سوریه را که می گفتند " به خصوص با برنامه سلاح های شیمیایی سوریه مرتبط است" هدف حمله هوایی قرار دادند.

این حمله چند ساعت قبل از آن بود که ارتش سوریه آزادی غوطه شرقی از جنگجویان مخالف را اعلام کرد، تا آن موقع ۱۴۰هزار نفر از خانه هایشان فرار کرده و تا ۵۰ هزار نفر به محل تحت کنترل مخالفان در شمال کشور برده شده بودند.

مانوال جراده، که با همسر و پسرش در دوما زندگی می کرد می گوید: "من میزان خرابی، مردمی که گریه می کردند، با خانه یا بچه هایشان وداع می کردند را دیدم. چهره های خسته و بینوای مردم را دیدم. واقعا دردناک بود. نمی توانم آن را فراموش کنم."

دولت سوریه به پرسش های بی بی سی در باره اتهامات مرتبط با استفاده سوریه از تسلیحات شیمیایی پاسخ نداد. دولت سوریه از دادن اجازه به تیم برنامه پانوراما برای سفر به دمشق و بازرسی صحنه ای که گفته شده محل حمله در دوما بوده خودداری نموده و درخواست های مصاحبه را رد کرد.

وقتی از جولیان تانگیر، بازرس سابق سازمان منع تسلیحات شیمیایی سئوال شد که آیا جامعه بین المللی در کمک به مردم سوریه کوتاهی کرده؟ پاسخ داد: "بله ، من این طور فکر می کنم"

آقای تانگیر افزود: "برای رژیم اسد مبارزه مرگ و زندگی بود. می دانید مطمئنا یک نقطه برگشتی وجود نداشت. می توانم آن را درک کنم.

"ولی روش هایی که به کار برده شد و وحشیگری بعضی از اتفاقاتی که افتاد....خب، فراتر از درک آن است. وحشتناک است."

پس آیا بشار اسد از خطر جسته؟ کارن پیرس، نماینده بریتانیا در سازمان ملل متحد اینطور فکر نمی‌کند.

"شواهد در حال جمع آوری است. یک روز عدالت اجرا خواهد شد. ما تمام سعی خودمان را برای این کار و تسریع آن خواهیم کرد"