آیت الله خامنه‌ای اخیرا از مراجعه مسئولان نظام به خود برای مستثنی شدن از قانون ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان ابرازنارضایتی کرد؛ اندکی پس از آنکه معلوم شد او شخصا، جمعی از مدیران هفت دستگاه حکومتی را از شمول این قانون مستثنی کرده است.

مستثنی کردن این هفت دستگاه نیز، به نوبه خود پس از آن صورت گرفت که یادآوری اختیارات فراقانونی رهبر در مورد بازنشستگی مقامات، به خواست او از متن قانون ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان حذف شده بود -با این استدلال که موجب مراجعات مکرر مسئولان به رهبر می‌شود.

سایت آیت الله خامنه‌ای سه شنبه ۱۳ آذر، به نقل از او نوشت قانون منع استخدام بازنشستگان "حلقه بسته مدیریتی" را می شکند و خوب است، ولی اینکه "هر بازنشسته‌ای باید به کار گرفته نشود" غلط است چون بعضی از مدیران "جایگزین ندارند".

رهبر جمهوری اسلامی، در بخشی از درس خارج فقه خود، با ذکر اینکه عده ای از مدیران نظام برای جلوگیری از بازنشستگی افراد خاص به وی مراجعه می کنند افزود: "معدودی از آنها را می‌شناسیم، آنهایی را هم که نمی‌شناسیم، اگر به آن مدیر اعتماد داشته باشیم قبول می کنیم." او در نهایت به نمایندگان توصیه کرد "قانون را جوری ترتیب بدهند و اصلاح کنند که دیگر این اشکالات پیش نیاید، مجبور نشوند که به اجازه‌ رهبری متوسل بشوند".

نتیجه اینکه به فاصله چند ساعت، کاظم جلالی رئیس مرکز پژوهش های مجلس خبر داد علی لاریجانی به این مرکز دستور داده که طرح اصلاح قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان، "مطابق با نظر مقام معظم رهبری" تدوین شود.

بیشتر بخوانید:

• جزئیاتی از پروژه 'برکناری حسن روحانی'
• نقطه عطفی در تئوری 'محذوریت رهبری'
• 'زبان اشاره' آیت الله خامنه‌ای

قانونی که قرار است به توصیه آیت الله خامنه‌ای مورد بازنگری قرار گیرد، از سال ۱۳۹۵ در دستور کار مجلس قرار گرفته بود. این طرح بعد از فراز و نشیب های فراوان، رد شدن در شورای نگهبان، و تغییر بخش هایی از آن برای تامین نظر شورا، نهایتا در ۲۱ شهریور امسال از تصویب نهایی شورای نگهبان گذشت.

در بخشی از قانون نهایی، اختیارات ویژه رهبر جمهوری اسلامی در مستثنی کردن نیروهای مسلح از این قانون مورد تاکید صریح قرار گرفته بود؛ مشخصا با این قید که "به‌کارگیری بازنشستگان در نیروهای مسلح با مجوز فرمانده معظم کل قوا مجاز است".

با این حال، یکی از بخش های مصوبه مجلس که مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفته بود، از قضا به اختیارات ویژه رهبر در مستثنی کردن مدیران از بازنشستگی اشاره داشت: آنجا که تاکید می کرد اصولا "بازنشستگان دارای اجازات خاصه" از آیت‌الله خامنه‌ای ناچار به کناره گیری نیستند.

اما شورای نگهبان استدلال کرد که ذکر شدن تبصره اخیر، ممکن است باعث "مراجعات زیاد" مدیران به رهبر برای کسب اجازه خاص شود و به مصلحت نیست. بعدها، برخی نمایندگان خبر دادند که مخالفت شورای نگهبان با این تبصره، برای تامین نظر شخص آقای خامنه‌ای صورت گرفته است.

درنتیجه نمایندگان مجلس، تبصره مربوط به مستثنی شدن دارندگان اجازه خاص از رهبر را حذف کردند و مصوبه جدید، با تایید شورای نگهبان به قانون لازم الاجرا تبدیل شد.

پیچیدگی موضوع اما روز جمعه گذشته افزایش یافت که معلوم شد آیت الله خامنه‌ای، درعمل طیفی از مدیران را از بازنشستگی مستثنی کرده است. گویی رهبر جمهوری اسلامی ترجیح داده بود که اشاره به دخالت او در موضوع بازنشستگی مدیران نظام از متن قانون حذف شود، ولی او با صدور "احکام حکومتی" به انجام چنین دخالتی بپردازد.

پنج روز پیش، خبرگزاری فارس به نقل از "یک فرد مطلع" در دفتر رهبری اعلام کرد که آقای خامنه‌ای با درخواست ادامه کار تعدادی از مدیران صدا و سیما، قوه قضاییه، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، سازمان انرژی اتمی و همچنین وزارتخانه های نفت، بهداشت و اطلاعات موافقت کرده است (از آنجا که قانون مصوب مجلس به‌کارگیری حداکثر یک درصد بازنشستگان وزارت اطلاعات را مجاز اعلام کرده، مجوز جدید رهبر در مورد این وزارتخانه خاص ظاهرا به معنای موافقت با ادامه به کار میزان بیشتری از مدیران اطلاعات است).

این مقام مطلع دفتر رهبری، که نام او در خبر فارس ذکر نشده بود، همچنین تاکید داشت که رهبر درخواست برخی دستگاه‌ها برای بازنشسته نشدن مدیرانشان را نپذیرفته است.

خود آیت الله خامنه ای هم دیروز با ذکر اینکه عده ای از مقامات برای مستثنی شدن مدیران‌شان از قانون به رهبر مراجعه می کنند گفت: "معدودی از آنها را می‌شناسیم، آنهایی را هم که نمی‌شناسیم، اگر به آن مدیر اعتماد داشته باشیم قبول می کنیم."

معنای واضح این اظهارات آن بود که رهبر جمهوری اسلامی، عده ای از مسئولان حکومتی را مورد اعتماد دانسته و مدیران‌شان را از قانون مستثنی کرده و عده ای دیگر را ندانسته و ملزم به رعایت قانون کرده است.

بیشتر بخوانید:

• اشارات معنی دار رهبر ایران قبل از دو انتخابات ۸۸ و ۹۶
• رهبر ایران چگونه مجمع را بر مجلس مسلط کرد؟
• چه کسانی 'ناگفته' های رهبر را می دانند؟

نهایت آنکه آقای خامنه‌ای، علی‌رغم این حد دخالت در اجرای قانون ممنوعیت به کار گیری بازنشستگان -که پس از دو سال و مطابق نظر او به تایید شورای نگهبان رسیده- دیروز از نمایندگان خواسته قانون را "جوری ترتیب بدهند و اصلاح کنند" که ملاحظات جدید او تامین شود. طبیعتا رئیس مجلس هم، اجابت این درخواست را در دستور کار قرار داده است.

در این میان، مشکل اصلی آن است که نمایندگان مجلس، و حتی شورای نگهبانی که در راستای دیدگاه های رهبر این قانون را نهایی کرده، احتمالا در فهم اینکه قانون جدید را چه طور "ترتیب بدهند" تا مطلوب آیت‌الله خامنه‌ای واقع شود، مشکل خواهند داشت.

شاید راه حل عملی‌تر این باشد که رهبر جمهوری اسلامی، به‌صراحت مشخص کند که مایل است کدام مدیران از نظام خارج شوند و نشوند تا مجلس و شورای نگهبان، قانون جدید را متناسب با اجرای همین درخواست تنظیم کنند.