در سوريه فردا، چه نوع خودگرداني براي کردها متصور است؟ روژاوا، بين مصالحه و آرمان گرايی
Mireille Court
Cris Den Hond
ترجمه شهباز نخعی
عین عیسی، دهکده ای کوچک و پرگردوغبار بین شهرهای سوری کوبانی و رقه واقع شده و مرکز اداری جدید «فدراسیون دموکراتیک سوریه شمالی» است که روژاوا نیز نامیده می شود (١). خانم الهام احمد ما را می پذیرد. این بانوی کرد اهل عفرین رئیس هیئت اجرایی «شورای دموکراتیک سوریه» (CSD)، شاخه سیاسی «نیروهای دموکراتیک سوریه» (FDS) است که سراسر شمال شرقی سوریه را تحت کنترل دارد. او سریعا به شرح جزئیات برنامه خودگردانی ای که این اتحاد کرد- عرب از آن دفاع می کند می پردازد و توضیح می دهد که: «ما خواستار این هستیم که سوریه ی فردا دربرگیرنده مناطق خودگردان باشد. ما می خواهیم که تمرکززدایی در قانون اساسی آینده ثبت شود». این بانو در ژوئیه ٢٠١٨ در راس هیئتی برای انجام نخستین گفتگوه با رژیم بشار اسد به دمشق رفته است.
پیش از آن، دیداری رسمی در شهر طبقا روی داده بود که در آن سدّی برق- آبی برروی رود فرات وجود دارد که نیاز به تعمیرات اساسی دارد. تنها رژیم بشار اسد است که می تواند تکنیسین ها و قطعات یدکی برای تعمیر دریچه های سد را تامین کند. با آن که همکاری فنی بین «شورای دموکراتیک سوریه» (CDS) و سوریه امکان پذیر است، یک توافق سیاسی درحال حاضر غیر محتمل است. خانم الهام احمد ادامه می دهد: «با شنیدن مواضع رژیم سوریه، ما متوجه شدیم که گفتگوها برای آنها مسئله ای تاکتیکی است و هیچ تلاش جدی ای برای پیش بردن آن وجود ندارد». به این ترتیب، او غیبت اپوزیسیون سوری مستقر در استانبول در این گفتگوها را چنین توجیه می کند که: «ما اپوزیسیون واقعی هستیم. بخش عمده گروه های مسلح حاضر در میدان، بنیادگرایانی تحت حمایت ترکیه هستند. سعی در توافق با این گروه های رادیکال و جهادگرا برای ما به منزله خودکشی است».
مذاکره کنندگان «شورای دموکراتیک سوریه» بدون پیش شرط به دمشق رفتند. آقای حکمت حبیب، عرب اهل قامشلی، معاون خانم احمد و عضو هیئت توضیح می دهد که: «ما شعارهای بزرگ مانند "خواستار سقوط بشار اسد هستیم" سرنمی دهیم. این نکته ای کلیدی نیست. آنچه مهم است این است که قانون اساسی تغییر یابد و مبنای نظام سیاسی سوریه دگرگون شود. درسوریه نقص های دموکراتیک بسیاری وجود دارد. تصمیم ها در دمشق گرفته می شود و نظام وابسته به چند خانواده است که بر کشور حکم می رانند». بشار اسد هم دمدمی مزاج است . او بارها و بارها سوگند خورده که تا آخرین وجب از خاک سوریه را بازپس گیرد و در دسامبر ٢٠١٧، کردها را به خیانت متهم کرده است. این درحالی است که درآغاز ماه مه ٢٠١٨، او در یک بیانیه تلویزیونی تاکید می کرد که برای گفتگو با «نیروهای دموکراتیک سوریه» در باز است و درعین حال نهادهای به وجودآمده در شمال و شرق سوریه را «چهارچوب های موقت» توصیف کرد. در این پایان سال، گفتگوها بین دمشق و «شورای دموکراتیک سوریه» تعلیق شده و در انتظار این است که وضعیت متزلزل کنونی در ادلب، شهری که رژیم سوریه درنظردارد دیر یا زود از جهادگران بازپس گیرد، روشن شود.
پس از بازپس گیری کوبانی درسال ٢٠١٥ توسط «یگان های مدافع خلق» (YPG) و «یگان های مدافع زنان» (YPJ) با کمک «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK)، کردها این را برگزیدند که به جای خواست استقلال کردستان، فدراسیون دموکراتیکی تشکیل دهند که از اشتراکی گری الهام گرفته بود (٢) بدون آن که مرزها را تغییر دهد. بدگمانی در جوامع عرب، ترکمن و... نسبت به کردها در آن زمان زیاد بود. اینها بیم از آن داشتند که کردها پس از شکست دادن «سازمان حکومت اسلامی» (داعش) از بدرفتاری مقامات سوری نسبت به کردها انتقام بگیرند. آقای حبیب یادآوری می کند که: «کردها از سیاست جذب و تحلیل در رژیم بعثی رنج زیادی برده اند. به محض آن که "نیروهای دموکراتیک سوریه" مناطق در تصرف داعش را آزاد کردند، ما کوشش های زیادی برای برقراری اعتماد کردیم و به این منظور کمیته های آشتی و شوراهایی از نمایندگان همه ایجاد کردیم. امروز، می توان گفت که ٦٠ درصد از اعضای "نیروهای دموکراتیک سوریه" از قبایل عرب هستند». بنابر آخرین برآوردها، «نیروهای دموکراتیک سوریه» ٤٠ هزار رزمنده دارد.
تا ژانویه ٢٠١٧، روژاوا مرکب از سه منطقه با اکثریت کرد بود: عفرین، کوبانی و جزیره. پس از تصرف رقه، در اکتبر ٢٠١٧، و ازدست دادن عفرین در مارس ٢٠١٨، فدراسیون خودگردان کردهای کمتر و عرب های بیشتری دارد. این امر اهمیت اتحادی مستحکم بین این دو قوم را بیشتر می کند. حال و هوای غریب قامشلی، مرکز ناحیه جزیره، با محله هایی که همچنان تحت کنترل رژیم است، پیچیدگی وضعیت را نشان می دهد. جامعه مسیحیان آرامی (syriaque) به دوگروه حامی دمشق و پیوستن به برنامه دولت خودگردان تقسیم شده است. خانم الیزابت گاوری، عضو دولت خودگردان ازسوی جامعه مسیحیان آرامی و عضو هیئت مذاکره کننده ما را در دفتری مشترک می پذیرد. او مسئله تقسیم منابع، و به ویژه نفت که چاه های اصلی آن تحت کنترل دولت خودگردان است، را مطرح می کند: «سوریه کشوری ثروتمند است. توزیع درآمدها باید در مذاکرات آینده مطرح شود. ما به دمشق پیشنهاد کرده ایم که کمیته های دوجانبه ای برای خدمات عمومی و سلامت و اقتصاد ایجاد شود».
اشغال عفرین توسط ترکیه؛ یک زخم
همچنین، دولت خودگردان می باید با مشکلاتی درعرصه آموزش نیز رودررو شود. یکی از اولویت های این دولت اجرای برنامه ای آموزشی در مدارس به سه زبان عربی، کردی و آرامی با محتوای آموزشی جدید در دروس علوم نظری بود. آقای موسم نبو، آموزگار می گوید: «ما در زمینه دروس علوم تجربی با رژیم مشکلی نداریم. اینها برنامه هایی جهان شمول است. اما، در عرصه دروس علوم نظری مانند تاریخ، جامعه شناسی یا جغرافیا مشکلات زیادی داریم. جوامع غیرعرب دراین عرصه ها غایب هستند».
در پایان اوت ٢٠١٨، چند ده مسیحی آرامی در قامشلی دراعتراض به برنامه جدید مدارس تظاهرات کردند و شعارهایی در حمایت از بشار اسد سردادند. آنها دو مدعا داشتند: به دولت خودگردان اعتراض می کردند که کلاس های درس به زبان آرامی در مدارس دولتی را تعطیل کرده، و از این نیز ناراحت بودند که مدارک تحصیلی ای صادر کرده که در دمشق و خارج از سوریه مورد قبول نیست. مقامات دولت خودگردان، در مقام دفاع از خود می گویند که بیشتر کودکان مسیحیان آرامی در مدارس خصوصی تحصیل می کنند و به این خاطر است که کلاس ها در مدارس دولتی بسته شده است. برخی از مدارس خصوصی که در دست کلیسا بودند به طور موقت به خاطر رد اجرای برنامه جدید آموزشی تعطیل شدند. سرانجام توافقی حاصل شد: این برنامه تنها برای دوسال اول دوره ابتدایی اجرا شود. برای دیگر شاگردان کلاس های مدارس خصوصی، برنامه دمشق حفظ و درنتیجه شناسایی مدرک تحصیلی تضمین می شود.
در کوبانی، ما در یک گردهمایی در یک شهرک شرکت می کنیم. مجمعی که ساکنان یک محله ضروری ترین مشکلات روزمره را حل و فصل می کنند. خانم هوی زورا، یکی از ساکنان از ریاکاری برخی افراد که در فرستادن فرزندان خود به مدارس واقع در خارج از روژاوا تردید نمی کنند، گله می کند: «چرا چند ثروتمند و حتی اعضای دولت خودگردان، فرزندان خود را در مدارس عرب لطاقیه، حلب یا دمشق ثبت نام می کنند، درحالی که دیگران در اینجا به زبان کردی تحصیل می کنند؟». یک هفته بعد، دولت خودگردان طی بخشنامه ای همه کارمندانی که فرزندانشان را به مدارس رژیم سوریه می فرستادند را توبیخ کرد.
با این حال به نظر می آید که توافق بین جوامع قومی درحال بهبود است و نهادهای جدید عملکرد مناسب دارند. در قامشلی، آقای حکم خالو رئیس مشترک شورای قانونگذاری توضیح می دهد که: «اینجا در ناحیه جزیره، حکومت چیزی بازتوزیع نمی کرد. نظام تمرکزگرای آن هرگز جوامع قومی و مذهبی دیگر را به حساب نیاورد. امروز، رژیم سوریه می پندارد که می تواند به وضعیت پیش از انقلاب سال ٢٠١١ بازگردد اما بسیاری از عرب ها اکنون در نظام دولت خودگردان مشارکت دارند. آنها در شورای شهر در رقه، طبقا، منبج و دیرالزور حضور دارند. آنها دریافته اند که می توانند بهتر از پیش به امور جامعه خود بپردازند».
در تل ابیض، شهر کوچک نزدیک به مرز ترکیه، تنش مشهود است. داعش که در سال ٢٠١٥ پس از نبردهای پی درپی با «نیروهای دموکراتیک سوریه» از این شهر بیرون رانده شد، در آنجا پایگاهی اجتماعی داشت. مداخله ترکیه و متحدانش تداوم دارد. به این امر سنگینی گذشته ای دردناک نیز افزوده می شود زیرا شهر بخشی از منطقه ای است که رژیم بعثی درسال های دهه ١٩٦٠ عرب ها را در آن مستقر کرده و از کردها مالکیت زمین هایشان را سلب کرده بود. کردها مراقب این هستند که خود را انتقامجو نشان ندهند. آقای رشاد کوردو که از خانواده اش سلب مالکیت شده بود می گوید: «هنگامی که نیروهای دموکراتیک سوریه تل ابیض را از تصرف داعش آزاد کردند، ما کسی را از آن نراندیم. ما زمین هایی که ٥٠ سال پیش توسط عرب ها تصرف شده بود را پس نگرفتیم. ما برای یافتن یک راه حل سیاسی صبر خواهیم کرد».
یک گاراژدار دربرابر پرسش ما ابراز بدبینی می کند: «حتی اگر ما یک بهشت بسازیم، عرب ها به ما اعتماد نخواهند کرد. آنها فکر می کنند کردها می خواهند بر آنها سلطه یابند و ما از این بیم داریم که ترکیه در اینجا همان کاری را بکند که در عفرین کرد».
عفرین، هربار که این نام را تلفظ می کنیم، اشک در چشمان مخاطبانمان جمع می شود. اشغال این منطقه دارای اکثریت کرد برای مردم به منزله یک زخم است. در ژانویه ٢٠١٨، پس از مدتی گفتگو و چانه زنی، روسیه به ترکیه اجازه اشغال آن را داد. ائتلاف تشکیل شده توسط ایالات متحده نیز چشم ها را بست و همان نیروهای کردی که داعش را از کوبانی و رقه رانده بودند، در بی تفاوتی «جامعه بین المللی» کشتار شدند.
ملغمه ای از اتحادهای متناقض
تسلیم شدن غیرممکن است. ما درشهر منبج واقع در منتهی الیه غرب فدراسیون خودگردان توقف می کنیم. این شهر که توسط ائتلاف حمایت و به وسیله شورای نظامی محلی از آن دفاع می شود و نمونه ای از همزیستی بین جوامع است. بسیاری از اشخاص گواهی داده اند که پس از سقوط عفرین با کردها با خشونت رفتار شده است. درگزارشی که در ماه ژوئن ٢٠١٨ منتشر شده، «دیدبان حقوق بشر» به این امر اعتراض کرده که گروه های مسلح «ارتش آزاد سوریه» که توسط ترکیه حمایت می شوند در منطقه عفرین دست به غارت، تخریب یا دزدی دارایی های غیرنظامیان زده اند. آنها جنگجویان خود و خانواده هایشان را بدون پرداخت پول به مالکان در خانه های آنها مستقر کرده اند(٣). از آن زمان تاکنون، سازمان دیدبان حقوق بشر همچنان در انتظار دریافت مجوز از ترکیه برای تداوم تحقیق میدانی خود است.
سوریه امروز ملغمه ای از اتحادهای متناقض است. کردهای عفرین، در غرب فرات توسط روسیه محافظت می شدند که حالا آنها را رها کرده است. کردهای شرق فرات در منبج امروز توسط ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده و فرانسه محافظت می شوند. اما تا کِی ؟ در محل، مردم معتقدند که به هرصورت حمایت هوایی بین المللی ضروری است زیرا بدون آن ارتش های ترکیه یا سوریه می توانند بدون زحمت «فدراسیون دموکراتیک» شکننده را زیر پا له کنند. اما به چه قیمتی ؟ برای داشتن یک پاسخ، می باید به دیدار «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK)، که ترکیه دشمن خونی آن است، برویم که به نظر برخی از ناظران «سرنخ بازی کردها در سوریه را در دست دارد».
از رودخانه دجله، مرز بین سوریه و عراق، با یک قایق کوچک می گذریم و از شمال عراق تا قندیل که رشته کوه هایی است که مواضع نیروهای «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK) در آن قرار دارد عبور می کنیم. در آنجا با آقای رضا آلتون دیدار می کنیم. نخستین بار است که پس از قتل از پیش طراحی شده مام ذکی، فرمانده ایزدی حزب توسط یک موشک ترکیه در ماه اوت ٢٠١٨، یک مسئول بلندپایه حزب کارگران کرد ترکیه با روزنامه نگاران گفتگو می کند. در تمام مدت مصاحبه صدای یک پهپاد نامریی برفراز سرمان شنیده می شد. آقای آلتون درزیر شاخ و برگ درختان مصمم و تزلزل ناپذیر به نظر می رسید: «امروز در همه جا تناقض وجود دارد. در ابتدا، آمریکایی ها قصد راهبردی برای حمایت از "نیروهای دموکراتیک سوریه" نداشتند. کردها به خوبی می دانند که ایالات متحده حکومتی امپریالیست است؛ اما ما ناگزیریم این رابطه تضادآمیز را حفظ کنیم زیرا بقایمان در گرو آن است» و افزودن این که اخیرا واشنگتن برای سر رهبران حزب کارگران کرد ترکیه جایزه تعیین کرده، به خوبی شکنندگی این اتحاد را نشان می دهد. بازی های قدرت و رودررویی های قدرت های بزرگ با شدت در قلمرو سوریه جریان دارد...
١- مقاله « آرمانشهری در قلب هرج و مرج سوریه»، لوموند دیپلماتیک سپتامبر ٢٠١٧ https://ir.mondediplo.com/article28...
٢- À propos de l’inspirateur du communalisme kurde, lire Benjamin Fernandez, « Murray Bookchin, écologie ou barbarie », Le Monde diplomatique, juillet 2016.
٣- « Syria : Turkey-backed groups seizing property », Human Rights Watch, 14 juin 2018.
پیش از آن، دیداری رسمی در شهر طبقا روی داده بود که در آن سدّی برق- آبی برروی رود فرات وجود دارد که نیاز به تعمیرات اساسی دارد. تنها رژیم بشار اسد است که می تواند تکنیسین ها و قطعات یدکی برای تعمیر دریچه های سد را تامین کند. با آن که همکاری فنی بین «شورای دموکراتیک سوریه» (CDS) و سوریه امکان پذیر است، یک توافق سیاسی درحال حاضر غیر محتمل است. خانم الهام احمد ادامه می دهد: «با شنیدن مواضع رژیم سوریه، ما متوجه شدیم که گفتگوها برای آنها مسئله ای تاکتیکی است و هیچ تلاش جدی ای برای پیش بردن آن وجود ندارد». به این ترتیب، او غیبت اپوزیسیون سوری مستقر در استانبول در این گفتگوها را چنین توجیه می کند که: «ما اپوزیسیون واقعی هستیم. بخش عمده گروه های مسلح حاضر در میدان، بنیادگرایانی تحت حمایت ترکیه هستند. سعی در توافق با این گروه های رادیکال و جهادگرا برای ما به منزله خودکشی است».
مذاکره کنندگان «شورای دموکراتیک سوریه» بدون پیش شرط به دمشق رفتند. آقای حکمت حبیب، عرب اهل قامشلی، معاون خانم احمد و عضو هیئت توضیح می دهد که: «ما شعارهای بزرگ مانند "خواستار سقوط بشار اسد هستیم" سرنمی دهیم. این نکته ای کلیدی نیست. آنچه مهم است این است که قانون اساسی تغییر یابد و مبنای نظام سیاسی سوریه دگرگون شود. درسوریه نقص های دموکراتیک بسیاری وجود دارد. تصمیم ها در دمشق گرفته می شود و نظام وابسته به چند خانواده است که بر کشور حکم می رانند». بشار اسد هم دمدمی مزاج است . او بارها و بارها سوگند خورده که تا آخرین وجب از خاک سوریه را بازپس گیرد و در دسامبر ٢٠١٧، کردها را به خیانت متهم کرده است. این درحالی است که درآغاز ماه مه ٢٠١٨، او در یک بیانیه تلویزیونی تاکید می کرد که برای گفتگو با «نیروهای دموکراتیک سوریه» در باز است و درعین حال نهادهای به وجودآمده در شمال و شرق سوریه را «چهارچوب های موقت» توصیف کرد. در این پایان سال، گفتگوها بین دمشق و «شورای دموکراتیک سوریه» تعلیق شده و در انتظار این است که وضعیت متزلزل کنونی در ادلب، شهری که رژیم سوریه درنظردارد دیر یا زود از جهادگران بازپس گیرد، روشن شود.
پس از بازپس گیری کوبانی درسال ٢٠١٥ توسط «یگان های مدافع خلق» (YPG) و «یگان های مدافع زنان» (YPJ) با کمک «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK)، کردها این را برگزیدند که به جای خواست استقلال کردستان، فدراسیون دموکراتیکی تشکیل دهند که از اشتراکی گری الهام گرفته بود (٢) بدون آن که مرزها را تغییر دهد. بدگمانی در جوامع عرب، ترکمن و... نسبت به کردها در آن زمان زیاد بود. اینها بیم از آن داشتند که کردها پس از شکست دادن «سازمان حکومت اسلامی» (داعش) از بدرفتاری مقامات سوری نسبت به کردها انتقام بگیرند. آقای حبیب یادآوری می کند که: «کردها از سیاست جذب و تحلیل در رژیم بعثی رنج زیادی برده اند. به محض آن که "نیروهای دموکراتیک سوریه" مناطق در تصرف داعش را آزاد کردند، ما کوشش های زیادی برای برقراری اعتماد کردیم و به این منظور کمیته های آشتی و شوراهایی از نمایندگان همه ایجاد کردیم. امروز، می توان گفت که ٦٠ درصد از اعضای "نیروهای دموکراتیک سوریه" از قبایل عرب هستند». بنابر آخرین برآوردها، «نیروهای دموکراتیک سوریه» ٤٠ هزار رزمنده دارد.
تا ژانویه ٢٠١٧، روژاوا مرکب از سه منطقه با اکثریت کرد بود: عفرین، کوبانی و جزیره. پس از تصرف رقه، در اکتبر ٢٠١٧، و ازدست دادن عفرین در مارس ٢٠١٨، فدراسیون خودگردان کردهای کمتر و عرب های بیشتری دارد. این امر اهمیت اتحادی مستحکم بین این دو قوم را بیشتر می کند. حال و هوای غریب قامشلی، مرکز ناحیه جزیره، با محله هایی که همچنان تحت کنترل رژیم است، پیچیدگی وضعیت را نشان می دهد. جامعه مسیحیان آرامی (syriaque) به دوگروه حامی دمشق و پیوستن به برنامه دولت خودگردان تقسیم شده است. خانم الیزابت گاوری، عضو دولت خودگردان ازسوی جامعه مسیحیان آرامی و عضو هیئت مذاکره کننده ما را در دفتری مشترک می پذیرد. او مسئله تقسیم منابع، و به ویژه نفت که چاه های اصلی آن تحت کنترل دولت خودگردان است، را مطرح می کند: «سوریه کشوری ثروتمند است. توزیع درآمدها باید در مذاکرات آینده مطرح شود. ما به دمشق پیشنهاد کرده ایم که کمیته های دوجانبه ای برای خدمات عمومی و سلامت و اقتصاد ایجاد شود».
اشغال عفرین توسط ترکیه؛ یک زخم
همچنین، دولت خودگردان می باید با مشکلاتی درعرصه آموزش نیز رودررو شود. یکی از اولویت های این دولت اجرای برنامه ای آموزشی در مدارس به سه زبان عربی، کردی و آرامی با محتوای آموزشی جدید در دروس علوم نظری بود. آقای موسم نبو، آموزگار می گوید: «ما در زمینه دروس علوم تجربی با رژیم مشکلی نداریم. اینها برنامه هایی جهان شمول است. اما، در عرصه دروس علوم نظری مانند تاریخ، جامعه شناسی یا جغرافیا مشکلات زیادی داریم. جوامع غیرعرب دراین عرصه ها غایب هستند».
در پایان اوت ٢٠١٨، چند ده مسیحی آرامی در قامشلی دراعتراض به برنامه جدید مدارس تظاهرات کردند و شعارهایی در حمایت از بشار اسد سردادند. آنها دو مدعا داشتند: به دولت خودگردان اعتراض می کردند که کلاس های درس به زبان آرامی در مدارس دولتی را تعطیل کرده، و از این نیز ناراحت بودند که مدارک تحصیلی ای صادر کرده که در دمشق و خارج از سوریه مورد قبول نیست. مقامات دولت خودگردان، در مقام دفاع از خود می گویند که بیشتر کودکان مسیحیان آرامی در مدارس خصوصی تحصیل می کنند و به این خاطر است که کلاس ها در مدارس دولتی بسته شده است. برخی از مدارس خصوصی که در دست کلیسا بودند به طور موقت به خاطر رد اجرای برنامه جدید آموزشی تعطیل شدند. سرانجام توافقی حاصل شد: این برنامه تنها برای دوسال اول دوره ابتدایی اجرا شود. برای دیگر شاگردان کلاس های مدارس خصوصی، برنامه دمشق حفظ و درنتیجه شناسایی مدرک تحصیلی تضمین می شود.
در کوبانی، ما در یک گردهمایی در یک شهرک شرکت می کنیم. مجمعی که ساکنان یک محله ضروری ترین مشکلات روزمره را حل و فصل می کنند. خانم هوی زورا، یکی از ساکنان از ریاکاری برخی افراد که در فرستادن فرزندان خود به مدارس واقع در خارج از روژاوا تردید نمی کنند، گله می کند: «چرا چند ثروتمند و حتی اعضای دولت خودگردان، فرزندان خود را در مدارس عرب لطاقیه، حلب یا دمشق ثبت نام می کنند، درحالی که دیگران در اینجا به زبان کردی تحصیل می کنند؟». یک هفته بعد، دولت خودگردان طی بخشنامه ای همه کارمندانی که فرزندانشان را به مدارس رژیم سوریه می فرستادند را توبیخ کرد.
با این حال به نظر می آید که توافق بین جوامع قومی درحال بهبود است و نهادهای جدید عملکرد مناسب دارند. در قامشلی، آقای حکم خالو رئیس مشترک شورای قانونگذاری توضیح می دهد که: «اینجا در ناحیه جزیره، حکومت چیزی بازتوزیع نمی کرد. نظام تمرکزگرای آن هرگز جوامع قومی و مذهبی دیگر را به حساب نیاورد. امروز، رژیم سوریه می پندارد که می تواند به وضعیت پیش از انقلاب سال ٢٠١١ بازگردد اما بسیاری از عرب ها اکنون در نظام دولت خودگردان مشارکت دارند. آنها در شورای شهر در رقه، طبقا، منبج و دیرالزور حضور دارند. آنها دریافته اند که می توانند بهتر از پیش به امور جامعه خود بپردازند».
در تل ابیض، شهر کوچک نزدیک به مرز ترکیه، تنش مشهود است. داعش که در سال ٢٠١٥ پس از نبردهای پی درپی با «نیروهای دموکراتیک سوریه» از این شهر بیرون رانده شد، در آنجا پایگاهی اجتماعی داشت. مداخله ترکیه و متحدانش تداوم دارد. به این امر سنگینی گذشته ای دردناک نیز افزوده می شود زیرا شهر بخشی از منطقه ای است که رژیم بعثی درسال های دهه ١٩٦٠ عرب ها را در آن مستقر کرده و از کردها مالکیت زمین هایشان را سلب کرده بود. کردها مراقب این هستند که خود را انتقامجو نشان ندهند. آقای رشاد کوردو که از خانواده اش سلب مالکیت شده بود می گوید: «هنگامی که نیروهای دموکراتیک سوریه تل ابیض را از تصرف داعش آزاد کردند، ما کسی را از آن نراندیم. ما زمین هایی که ٥٠ سال پیش توسط عرب ها تصرف شده بود را پس نگرفتیم. ما برای یافتن یک راه حل سیاسی صبر خواهیم کرد».
یک گاراژدار دربرابر پرسش ما ابراز بدبینی می کند: «حتی اگر ما یک بهشت بسازیم، عرب ها به ما اعتماد نخواهند کرد. آنها فکر می کنند کردها می خواهند بر آنها سلطه یابند و ما از این بیم داریم که ترکیه در اینجا همان کاری را بکند که در عفرین کرد».
عفرین، هربار که این نام را تلفظ می کنیم، اشک در چشمان مخاطبانمان جمع می شود. اشغال این منطقه دارای اکثریت کرد برای مردم به منزله یک زخم است. در ژانویه ٢٠١٨، پس از مدتی گفتگو و چانه زنی، روسیه به ترکیه اجازه اشغال آن را داد. ائتلاف تشکیل شده توسط ایالات متحده نیز چشم ها را بست و همان نیروهای کردی که داعش را از کوبانی و رقه رانده بودند، در بی تفاوتی «جامعه بین المللی» کشتار شدند.
ملغمه ای از اتحادهای متناقض
تسلیم شدن غیرممکن است. ما درشهر منبج واقع در منتهی الیه غرب فدراسیون خودگردان توقف می کنیم. این شهر که توسط ائتلاف حمایت و به وسیله شورای نظامی محلی از آن دفاع می شود و نمونه ای از همزیستی بین جوامع است. بسیاری از اشخاص گواهی داده اند که پس از سقوط عفرین با کردها با خشونت رفتار شده است. درگزارشی که در ماه ژوئن ٢٠١٨ منتشر شده، «دیدبان حقوق بشر» به این امر اعتراض کرده که گروه های مسلح «ارتش آزاد سوریه» که توسط ترکیه حمایت می شوند در منطقه عفرین دست به غارت، تخریب یا دزدی دارایی های غیرنظامیان زده اند. آنها جنگجویان خود و خانواده هایشان را بدون پرداخت پول به مالکان در خانه های آنها مستقر کرده اند(٣). از آن زمان تاکنون، سازمان دیدبان حقوق بشر همچنان در انتظار دریافت مجوز از ترکیه برای تداوم تحقیق میدانی خود است.
سوریه امروز ملغمه ای از اتحادهای متناقض است. کردهای عفرین، در غرب فرات توسط روسیه محافظت می شدند که حالا آنها را رها کرده است. کردهای شرق فرات در منبج امروز توسط ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده و فرانسه محافظت می شوند. اما تا کِی ؟ در محل، مردم معتقدند که به هرصورت حمایت هوایی بین المللی ضروری است زیرا بدون آن ارتش های ترکیه یا سوریه می توانند بدون زحمت «فدراسیون دموکراتیک» شکننده را زیر پا له کنند. اما به چه قیمتی ؟ برای داشتن یک پاسخ، می باید به دیدار «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK)، که ترکیه دشمن خونی آن است، برویم که به نظر برخی از ناظران «سرنخ بازی کردها در سوریه را در دست دارد».
از رودخانه دجله، مرز بین سوریه و عراق، با یک قایق کوچک می گذریم و از شمال عراق تا قندیل که رشته کوه هایی است که مواضع نیروهای «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK) در آن قرار دارد عبور می کنیم. در آنجا با آقای رضا آلتون دیدار می کنیم. نخستین بار است که پس از قتل از پیش طراحی شده مام ذکی، فرمانده ایزدی حزب توسط یک موشک ترکیه در ماه اوت ٢٠١٨، یک مسئول بلندپایه حزب کارگران کرد ترکیه با روزنامه نگاران گفتگو می کند. در تمام مدت مصاحبه صدای یک پهپاد نامریی برفراز سرمان شنیده می شد. آقای آلتون درزیر شاخ و برگ درختان مصمم و تزلزل ناپذیر به نظر می رسید: «امروز در همه جا تناقض وجود دارد. در ابتدا، آمریکایی ها قصد راهبردی برای حمایت از "نیروهای دموکراتیک سوریه" نداشتند. کردها به خوبی می دانند که ایالات متحده حکومتی امپریالیست است؛ اما ما ناگزیریم این رابطه تضادآمیز را حفظ کنیم زیرا بقایمان در گرو آن است» و افزودن این که اخیرا واشنگتن برای سر رهبران حزب کارگران کرد ترکیه جایزه تعیین کرده، به خوبی شکنندگی این اتحاد را نشان می دهد. بازی های قدرت و رودررویی های قدرت های بزرگ با شدت در قلمرو سوریه جریان دارد...
١- مقاله « آرمانشهری در قلب هرج و مرج سوریه»، لوموند دیپلماتیک سپتامبر ٢٠١٧ https://ir.mondediplo.com/article28...
٢- À propos de l’inspirateur du communalisme kurde, lire Benjamin Fernandez, « Murray Bookchin, écologie ou barbarie », Le Monde diplomatique, juillet 2016.
٣- « Syria : Turkey-backed groups seizing property », Human Rights Watch, 14 juin 2018.
منبع:لوموند دیپلماتیک