دگرگونی ها و تحولات اجتماعی و عوامل این تغیرات بنیادین از منظر جامعه شناسی
کاظم رنجبر

 
 
معرفی  عوامل تکنیکی  در روند تغیرات  بنیادین جوامع بشری .
این تقسیم بندی  در بیان و استدلال خود ، بر معیار و میزان وضع تکنولوژی  موجود و شناخته شده  تکیه دارد ، و از این طریق  مراحل مهم تاریخ بشریت و تشکیل جوامع مختلف  در ادوار مختلف را  شرح و تفسیر می کند . (خوانندگان به این اصل  خیلی دقیق توجه بکنند ، که در این جمله بظاهر  ساده ، تاریخ بشریت و تشکیل جوامع  مختلف  در ادوار مختلف  شرح و تفسیر می شود . درست در این بحث و تفسیر است که در هر مرحله از رشد  عقلی و علمی جامعه ، تحولات و انقلابات فکری علمی نوینی  در جوامع بشری رخ میدهد و جامعه را متحول میکند . از اینکه  در ایران امروز  یک مشت  روحانی با اندیشه ها و معیارهای دوران  جاهلیت اعراب 1400 سال پیش بنام «دین اسلام » می خواهند جامعه را اداره بکنند ، مسلم است که نه تنها راه خطا میروند ، بلکه  در راستای کندن سقوط خود از قدرت و مدیریت  کشور را فراهم می سازند .
دو جامعه شناس ذکر شده در بخش  های گذشته : Mumford و Janne ، در تشریح و تفسیر خود  از کارل مارکس  الهام گرفته اند . عامل  فن آوری(تکنولوژی ) در تغیر  جامعه بشری  که توسط این پژوهشگران  مورد مطالعه و تفسیر قرار گرفته اند ، گفته های  کارل مارکس را بیاد می آورند که گفته است : آسیاب دستی ، دست آورد  جامعه ارباب رعیتی است و آسیاب  با نیروی محرکه  بخار  ، متعلق  به جامعه  سرمایه داری است . ( نقل از کارل مارکس  بر گرفته از اثر او : فقر فلسفه )
به عبارت دیگر ، نحوه و روشی که : Mumford و Janne  از عوامل تکنلوژی و نقش آن در راستای  تغیر و دگر گونی  جامعه بشری صحبت می کند ، خیلی به اندیشه های کارل  مارکس  در بحث : رابطه تولید ، این مفاهیم را  توصیف و تفسیر می کند .  بطور یکه : : Mumfordچنین می نویسد : بزرگترین سهم و نقل  کارل مارکس  به عنوان اقتصاد  دان و جامعه شناس  این است که کارل مارکس به  این اصل پی برد : که در هر محله  از اختراع و نحوه تولید  اقتصادی ، ارزش ها و نقش خود را  در تمدن بشری و نقش خود را در تاریخ  آن عصر  دارند .رابطه نزدیک و همخوانی  بین روند فن آوری(پیشرفت تکنولوژی ) و نحوه تولید ، امکان درک مفاهیم عوامل تولید  را برای پژوهشگران را آسان می سازد .
 
بحث و تفسیر  در باره نقش عوامل فنی در روند تحولی تاریخ بشریت ، در واقع آسان کردن  درک آن بادرنظر گرفتن نقش اختراعات  بشر واستفاده  از آلات و ابزار ، ماشین ، مواد  انرژی زا، مواد اولیه (آهن، زغال سنگ ، نفت ، گاز ، اورانیوم ) شرایط کار و روابط انسانها و نقش آنان در تولید ، کار چندان آسان نیست و نباید به آن کم بها داده شود. به همین جهت وقتیکه ما در باره عوامل تکنیکی را ، در روند  تحولات اجتماعی و تمدنی  بشریت صحبت میکنیم ، نقش این عوامل  در تمدن بشری و روند آن ، جای بسیار مهمی دارند . برای  جامعه شناس معروف انگلیسی  بنام :  انید مومفورد (  Enid Mumford   -متولد 1924 –مرگ2006)  متخصص  روند تکاملی تکنولوژی  و نقش آن در تحولات اجتماعی .  :با ظهور جامعه  ماشینی و نقش عوامل مادی  و شکل فرهنگی جامعه  بطور کلی عوض شده اند .  تمدن های بشری  مستقل نیستند بلکه دست آورد  تحولی و تکاملی  فرهنگ مو جود می باشند . مومفورد بر این عقیده است  که روند تکاملی جامعه  از سه مرحله مشخص  گذشته است .
1-عصر  فن آوری  ابتدائی  جامعه بشری . عصر پارینه سنگی –L’ere-lithotechnique .
این عصر  با اسباب و الات ابتدائی  آن عصر مشخص می شود .  اقتصاد حاکم در این عصر لزوماً  تبادل ضعیف و محدود به تبادل  محلی و مورد احتیاج  در راستای زندگی و زنده ماندن  بود . ساختار اجتماعی  مرکب از خانواده و قوم و قبیله بود . روسای قوم و قبیله  و سالخوردگان   جامعه را اداره می کردند . اندیشه های حاکم  در جامعه ، اندیشه های  جادوئی و باور به قدرت های  ماوراء خلقت بود . در چنین جامعه  وابستگی قومی و قبیله ای  نقش بسیار مهمی داشتند. بطور خلاصه یک جامعه  انسانی آن عصر یک جامعه  ابتدائی بود و محیط زیست  و فضای جامعه به فضای  طبیعت محدود می شد .
2-- عصر انسان  فن آور . L’ére anthropotechnique
 
در این مرحله ، اساسی ترین اختراع  فنی در جامعه کشف و استفاده  از فلزات  برای ساختن آلات و ابزار  از یک طرف و استفاده از رابطه برده داری  از طرف دیگر ، از خصوصیات  این مرحله از تمدن بشری  می باشند . در این جامعه برده داری دو نقش  دارد. از یک طرف ، اساسی ترین  قدرت تولید  کننده نیروی کار است . و از طرف دیگر  نقش ابزار و آلات فنی را نیز دارد.  توسعه این دو عامل  یعنی استفاده از فلزات و استفاده از نیروی کار  بردگان ،  در اقتصاد تاثیر بسزائی می گذارند . این دو عامل امکان تولید  بیشتر محصولات کشاورزی را فراهم می آورند  که به دنبال خود  راه را برای تجارت و داد و ستد محصولات  مازاد را فراهم می آورند . توسعه بازرگانی  نیز در توسعه راههای ارتباطات و حمل و نقل  کالا و وسائل  حمل و نقل (ساختن ارابه  و گاری چرخدار  و استفاده از نیروی  حیوان برای کشیدن این ارابه ها و اختراع قایق و کشتی ها باری  و حمل و نقل دریائی را  به دنبال می آورد .
در این مرحله  از تمدن بشری است که به مرور شهر ها در کنار رودخانه های و سواحل دریا ها  ظهور پیدا می کنند .  (ادامه دارد ) صفحه 34 . روزجمعه 2 ماه مه 2014
 
به همراه  این توسعه اقتصادی و فنی ، سازمان های اداری سیاسی  رشد می کنند و حتی از طریق  این سازمان ها  شهر ها از منظر اداری و سیاسی  اداره می شوند ،  ودر نهایت  دولت ها در ابعاد  گسترده امپراطوری  در این مرحله در جوامع بشری ظهور پیدا می کنند.  به همراه این تحولات  اقتصادی و فنی ،  اندیشه های متکی  بر منطق عقلانیت ، در راستای  اداره جامعه ظهور  پیدا می کنند .  در این مرحله از تحولات  اقتصادی جامعه  در راستای عقلانیت ، فلسفه (تفکر بر منطق عقلانیت وعلم  واقعیت های جهان هستی )ظهور  پیدا مکنند ، و در نهایت  اولین امپراطوری ها  ظاهر می شوند . اماً با وجود  ظهور فلسفه ، اندیشه های حاکم در بطن جامعه ، اندیشه های  متکی بر قدرت ماوراء طبیعی ، جادوگری و دینی  هستند . اگر چه  شهر نشینی بمرور  رشد و توسعه پیدا می کنند ولی اکثریت  جامعه در روستا  ها  زندگی می کنند . ولی  شهر نشینان نقش مهم  در مدیریت سیاسی –اقتصادی  دارند .
3- عصر فن آوری ابتدائی –L ère éotechnique
این مرحله  فن آوری ابتدائی  از منظر علمی  در جامعه اروپا  از قرن دهم میلادی  شروع می شود و تا پایان  قرن هیجدهم میلادی  ادامه پیدا می کند . در این مرحله  است که به مرور  زمینه انقلاب صنعتی به مفهوم  واقعی آن در این قاره  فراهم می شود .  این مرحله با سه پیشرفت  تکنولوژی در سه زمینه مشخص است . 1-  استفاده از  نیروی آب  و با د از منظر  نیروی محرکه (استفاده تکنیکی ) 2- استفاده از نیروی  جسمی حیوانات  که به مرور جای کارهای بدنی  بردگان را می گیرند . 3-  اختراع صنعت چاپ . ساعت  (محاسبه زمان ) .  این دو اختراع  (چاپ و ساعت ) تاثیر عمیقی  در زندگی اجتماعی  گذاشته اند . در این مرحله  اگر چه  اقتصاد جامعه از منظر تولید  ثروت  بر محصولات کشاورزی تکیه دارد ، اما سیر  سرمایه داری بزرگ  متکی بر فعالیت  های بازرگانی از مرزها ها گذشته ورشد و توسعه پیدا می کند .
 
در شهر های بزرگ ، پیشرفت صنایع  عامل ظهور صنعتگران و تشکیل  سازمان هاب حرفه ای و اولین اتحادیه های کارگران  شهری می شوند .  در این عصر نظام های حکومتی  متکی بر  طبقه فئودال وقدرت  در دست پادشاهان مستبد و خود کامه  هستند .
از منظر  پیشرفت علم و دانش ، اندیشه های دینی و الهیات  بر اندیشه های  فلسفی بر تریت دارند . اما با وجود  این جامعه این عصر  شاهد  پیشرفت اولین شناخت  عملی است . و دید علمی  از مسائل اجتماعی  نیز به مرور ظهور می کنند . با وجود این  در طول این مدت  اندیشه و افکار  حاکم در جامعه ، عمیقا باورهای مذهبی دارند .قدرت کلیسا  فعال و خیلی قوی  است و این قدرت  در دایره اقتصاد و فرهنگ  جامعه قدرت انحصاری  مطلق را دارد .  |(مثل ایران امروز در هزاره سوم میلادی )
4- عصرشروع  فن آوری    –L ère Paléotechnique
این عصر  شروع انقلاب صنعتی  را که متخصصین  آنرا تاریخ انقلاب  اجتماعی و صنعتی  می نامند از پایان قرن  هیجدهم  تا اویل قرن بیستم  با این عنوان مشخص می کنند .  این  عصر ار منظر فنی  دست آورد دو عنصر مهم  یعنی ترکیب آهن و زغال  سنگ است .  انرژی این عصر در حقیقت ترکیب  زغال سنگ و بخار آب است  که بصورت ماشین بخار  وارد صنایع این عصر می شود . این انرژی در صنایع حمل و نقل (لکوموتیو بخار ، کشتی های  با موتور بخار ) یک انقلاب صنعتی  ایجاد می کنند . در این عصر سرمایه داری صنعتی  و رقابت این سرمایه داری ، جای سرمایه داری  تجاری  را می گیرد . البته این سرمایه داری تجاری بود  که جاده سرمایه داری صنعتی را هموار میکند .
در این عصر ، شاهد تمرکز طبقه کار گر و توده کارگران حرفه ای در مراکز و محلات  شهر های صنعتی  هستیم . سازمان های  سندیکائی کارگران ، مبارزات طبقاتی را  در دفاع از منافع  طبقه کارگر  را سازماندهی کرده  و به راه می اندازند .  زیر بنای اقتصادی جامعه  بیش از پیش اقتصاد صنعتی است . (قبل از انقلاب صنعتی یعنی قبل از قرن هیجدهم  اقتصاد جامعه ، متکی بر اقتصاد  کشاورزی بود )
در این مرحله  قدرت سیاسی جامعه  از طبقه اشرافیت  به طبقه بورژوازی  منتقل می شود ، و نظام حکومتی  در کشور های صنعتی  به نظام های دموکراسی  پارلمانی منتقل  می شود . در این مرحله پیشرفت های علمی  بیش از پیش  توسعه پیدا می کنند . در رشته های  شیمی و مکانیک این پیشرفت ها  بیشتر از سایر رشته ها هستند . به همراه این پیشرفت ها  صنعتی و علمی ، ،  ایده ئولوژی های  :لیبرالیسم – سوسیالیزم -  کمونیزم ، و کاتولیسیسم  اجتماعی در جامعه ظهور پیدا می کنند .
 
5- عصر فنون جدید –L’ère Néotechnique
جامعه شناسان  متخصص در  انقلاب صنعتی و جامعه شناسی کار ،  عصر جدید ، یعنی شروع قرن بیستم را  با عنوان : عصر فنون جدید  می شناسند . در این عصر  منابع انرژی جدید  چون الکتریسیته (برق) -نفت -  گاز -  و انرژی اتم ، همراه با اختراع ماشین های خود کار (اتوماتیک )  این مرحله را مشخص میکنند .  شیمی دانان با اختراع  ماده جدید  بنام سنتز (Lasynthèse) انقلاب جدیدی را  در علم شیمی و صنایع بوجود آورد.
سرمایه داری  صنعتی به دنبال  خود این بار  سرمایه داری مالی  را وارد اقتصاد  جهان میکند . دخالت دولتهای  در امور مالی و اقتصاد ملی  به مرور ضعیف ترمی شود . در مقابل  سرمایه داری فرا ملی  اقتصاد دنیا را  اداره می کنند .  به دنبال این تحول  عمیق اقتصادی و مالی ،  حرکت های اجتماعی – سیاسی  و سندیکا های کار گری ، به مرور  از طبقه کار گر  به طبقه کارمندان  شرکت های خصوصی و دولتی  منتقل می شود . واز این طریق  این سندیکا ها از انحصار طبقه کارگر خارج شده  تبدیل به سندیکا های توده مردم می شوند . از منظر  ساختار سیاسی ، جوامع غربی  دموکراسی غربی مختلط ، یعنی لیبرالیسم  و در عین حال دخالت دولت  را خواستار می شوند  که امروز این نظام ها  با عنوان :دموکراسی غربی  شناخته می شوند . در نظام های کمونیستی سابق  عنوان : حزب واحد و انحصاری  کمونیست ، جای خود را  به عنوان « دموکراسی مردمی » داده است .
ادامه دارد .
اقتباس بطور کامل و یا مختصر با ذکر نام نویسنده و منبع  کاملا آزاد است .
 
 
 
 
به قلم : کاظم رنجبر ، دکتر درجامعه شناسی سیاسی .
بخش سوم  - نسخه 1
ماخذ: (1)
 
 
 

منبع:پژواک ایران


کاظم رنجبر

فهرست مطالب کاظم رنجبر در سایت پژواک ایران 

* . نقدی براثر معروف توماس هابس ،Thomas Hobbes- (تولد 1588-مرگ 1679 ) با عنوان : لویتان ، (Léviathan) اثر فنا ناپذیر فیلسوف معروف انگلستان   [2014 Dec] 
* نقدی براثر معروف توماس هابس ، Thomas Hobbes- (تولد 1588-مرگ 1679 ) با عنوان : لویتان ، (Léviathan ) اثر فنا ناپذیر فیلسوف معروف انگلستان   [2014 Nov] 
*نقدی براثر معروف توماس هابس ، Thomas Hobbes- (تولد 1588-مرگ 1679 ) با عنوان : لویتان ، (Léviathan ) اثر فنا ناپذیر فیلسوف معروف انگلستان   [2014 Nov] 
* نقدی براثر معروف توماس هابس ، Thomas Hobbes- با عنوان : لویتان ، (Léviathan )   [2014 Nov] 
*نقدی براثر معروف توماس هابس با عنوان : لویتان ، (Léviathan )  [2014 Oct] 
*دین و نقش سیاسی آن در جامعه . بخش اول – نسخه 2   [2014 Jul] 
*دگرگونی ها و تحولات اجتماعی و عوامل این تغیرات بنیادین از منظر جامعه شناسی .  بخش پنجم- نسخه 1. [2014 Jun] 
*دگرگونی ها و تحولات اجتماعی و عوامل این تغیرات بنیادین از منظر جامعه شناسی   [2014 May] 
*دگرگونی ها و تحولات اجتماعی و عوامل این تغیرات بنیادین از منظر جامعه شناسی   [2014 May] 
*دگرگونی ها و تحولات اجتماعی و عوامل این تغیرات بنیادین از منظر جامعه شناسی   [2014 Apr] 
*دگرگونی ها و تحولات اجتماعی و عوامل این تغیرات بنیادین از منظر جامعه شناسی- بخش اول  [2014 Mar] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان .بخش پایانی چرا جهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است ؟ [2014 Feb] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان - بخش۹ نسخه ۱ چراجهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است؟ [2014 Jan] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان  چراجهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است؟ [2014 Jan] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان . چراجهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است ؟ [2013 Dec] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان . چراجهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است ؟ [2013 Nov] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن بخش 4  [2013 Oct] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان .  [2013 Sep] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان . چراجهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است  [2013 Sep] 
*تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان . چراجهان اسلام از عصر روشنگری محروم مانده است ؟ [2013 Aug] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران  [2013 Jun] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران (بخش ششم)  [2013 May] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران   [2013 Apr] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران .  [2013 Apr] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران  [2013 Apr] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران .   [2013 Apr] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران   [2013 Mar] 
*نقدی بر کتاب : قبله عالم – ژئوپولیتیک ایران .   [2013 Mar] 
*ژئوپولتیک و ژئواستراتژی نفت بخش ششم . نسخه1   [2012 Dec] 
*تاملی برمحتوی کتاب « دردامگه حادثه » از منظر جامعه شناسی (بخش پایانی)  [2012 Dec] 
*تاملی برمحتوی کتاب « دردامگه حادثه » از منظر جامعه شناسی سیاسی .  [2012 Dec] 
*تاملی برمحتوی کتاب « دردامگه حادثه » از منظر جامعه شناسی سیاسی   [2012 Nov] 
*تاملی برمحتوی کتاب « دردامگه حادثه » از منظر جامعه شناسی سیاسی .  [2012 Oct] 
*تاملی برمحتوی کتاب « دردامگه حادثه » از منظر جامعه شناسی سیاسی .  [2012 Oct] 
*ژئوپولتیک و ژئواستراتژی نفت (بخش چهارم - نسخه -۲) سلاح نفت ، سلاح برای نفت . ژئوپولتیک و ژئواستراتژی قدرت های جهانی و منطقه ای ، در رابطه با منابع نفت و گاز دریای خزر و آسیای مرکزی ماخذ : (۱) [2012 Jun] 
*ژئوپولتیک و ژئواستراتژی نفت (بخش سوم - نسخه اول ) سلاح نفت ، سلاح برای نفت . [2012 May] 
*ژئوپولتیک و ژئواستراتژی نفت؛ سلاح نفت ، سلاح برای نفت بخش دوم (نسخه اول ) [2012 Mar] 
*ژئوپولتیک و ژئواستراتژی نفت سلاح نفت ، سلاح برای نفت .بخش اول  [2012 Feb] 
*جهان سیاست جهان ایده الیسم و رویا ها نیست (بخش دوم )  [2011 Jul] 
*وحدت ملی و نقش زبان ملی در این وحدت  [2011 May] 
*تولد ملت  [2011 Apr] 
*« ژئو پولیتیک قدرت های اروپائی در رابطه با خاورمیانه و رقابت های آنان »  اسلام چون سلاح سیاسی  [2011 Feb] 
*اسلام، چون سلاح سیاسی (بخش بیستم) - ظهورمفهوم ژئوپولیتیک، در علوم سیاسی و نظامی ، وعمل کرد آن در سیاست های جهانی قدرت های بزرگ  [2011 Jan] 
*اسلام چون سلاح سیاسی (بخش نوزدهم) ظهور ادیان « از ادیان ماقبل تاریخ ، تا ادیان جهان شمول »  [2010 Dec] 
*اسلام چون سلاح سیاسی بخش هیجدهم   [2010 Nov] 
*اسلام چون سلاح سیاسی . ظهورموجود عجیب الخلقه ای بنام « روشنفکر اسلامی» در جوامع اسلامی  [2010 Nov] 
*اسلام چون سلاح سیاسی بخش شانزدهم  [2010 Oct] 
*باز خوانی برگی از تاریخ معاصر نظام های تمامیت خواه  [2010 Aug] 
*تأملی بر مسئله رهبری جنبش سبز در ایران بخش چهارم ( پایان )  [2010 Jul] 
*تأملی بر مسئله رهبری جنبش سبز در ایران (بخش سوم) از خود بیگانگی روانی – اجتماعی ملت ایران ، در تقابل با تاریخ خود وعلل آن  [2010 Jun] 
*نامهً سرگشاده یک جامعه شناس ایرانی به ملٌت شریف ایران و روحانیون حکومتی، درنظام ولایت مطلقه فقیه.  [2010 May] 
*تأ ملی بر مسئله رهبری جنبش سبز در ایران (بخش دوم)  [2010 Apr] 
*اسلام چون سلاح سیاسی (بخش دوازدهم) سازمان های اطلاعاتی قدرت های بزگ، چگونه عمل می کنند ؟  [2010 Apr] 
*تأ ملی بر مسئله رهبری جنبش سبز در ایران  [2010 Mar] 
*اسلام چون سلاح سیاسی( بخش یازدهم)  [2010 Mar] 
*نامه سرگشاده یک ایرانی ، به خانم فاطمه کروبی  [2010 Feb] 
*اسلام چون سلاح سیاسی  [2010 Jan] 
*فرسودگی قدرت وپایان اعتماد ملت   [2009 Jun]