نشریه اینترنتی "میهن" در آخرین شماره خود(شماره 24، آذر و دی 1397)، بحث خوبی را زیر عنوان "بازگشت سلطنت؛ توهم یا واقعیت؟" به میان آورده است که شمار زیادی در آن دیدگاه خود را بیان نموده اند. نکته مهم این است که هم مخالفان و هم موافقان (که چند تن از آنان از جوانان و نسل های پس از انقلاب هستند)، به این پرسش پاسخ داده اند که  این خود گام بسیار مهمی است در تمرین و پذیرش پایه های دمکراسی و آزادی بیان.

سلطنت و یا پادشاهی مشروطه

  نخست چون همیشه یاد آور شوم که نگارنده خود جمهوری خواه است و اصولا با رهبری فردی هم سویی ندارد ولی می پذیرد که در فردای آینده به رأی مردم، هر چه بود، گردن نهد. دو دیگر برای پیش گیری از داوری های ناراست یاد آور شود که آنچه خواهد آمد دیدگاه های من است که می تواند درست و یا سراسر نادرست باشد.

یاد آوری دیگر این است که من در میهن دوستی و دلسوزی دوست گرامی علی کشتگر اندک تردیدی ندارم. شوربختانه ولی جناب کشتگر در برخی زمینه ها دنیا را همچنان چون گذشته ها از همآن دیدگاه ایدئولوژیکی می بیند که امروز دیگر کاربردی ندارد حتا اگر زیر عنوان "جمهوری خواهی" بیان شود. ایشان در رد پادشاهی و دیکتاتوری شاه به خوبی می تازد و هرجا بتواند پرچم "کودتای 28 مرداد" را بر می افرازد ولی نمی گوید که نقش رذیلانه آخوند کاشانی علیه زنده یاد مصدق تا چه اندازه در این کودتا اثر داشته است! این نقش تا آن اندازه بوده است که خود آمریکایی ها و انگلیسی ها از سادگی به سرانجام رسیدن کودتایی که  در حقیقت قرار بوده است در روز" 25 مرداد" انجام بپذیرد که نمی شود، شگفت زده می شوند.

از دید من سه عامل اصلی موجب این موفقیت می شود: یکی شخص آخوند کاشانی و اوباشی که گرد می آورد؛ دیگری بی عملی حزب توده و سوم که کمتر کسی به آن اشاره می کند"ابن الوقت" بودن ما مردم ایران است. من در کودکی بارها شنیده بودم که صبح مردم فریاد "زنده باد مصدق" سر می داده اند و پس از ظهر فریاد"زنده باد شاه"!

به راستی که ژاپنی ها از دو بمب اتمی آمریکا که دو شهر مهم آنان را ویران کرد و سدها هزارنفر جان باختند و اثر های هراس آور آن تا به امروز نیز بر تن و روان مردم و جامعه ژاپن مانده است، به اندازه ای که ما در باره "28 مرداد" گفته و یک بند آن را علم می کنیم نه گفته و نه می گویند. ببینید ژاپنی ها با یاری سرمایه های همین آمریکایی که بمب اتم بر سر آنها ریخت و کوشش جانفرسای خود، امروز به کجا رسیده اند و ما کجاییم؟! تازه مسئله مهم این شده است که پادشاهی خوبست یا بد است!

***

نه ایشان و نه شمار زیاد دیگری یاد آور نمی شوند که تا سال 1327، محمد رضا شاه یک حکومت نسبتا آزاد و دموکرات داشت. رویداد تیراندازی به او  در 15 بهمن 1327 وسیله "ناصر حسین فخرآیی"در برابرِ درِ ورودی دانشگاه تهران با برنامه ریزی حزب توده وابسته به شوروی پیشین، زمینه دگرگون شدن وضع مملکت، دست بردن در قانون اساسی و اختیار های بیشتر به شاه از آن میان حق انحلال مجلس را فراهم کرد. همآن شب حزب توده که تا آن زمان آزاد بود و نشریه های گوناگون و فعالیت های سندیکایی داشت، ممنوع اعلام شد. و این آغاز سخت گیری بر کوشش های سیاسی شد. ولی این همه ماجرا نیست. کودتای 28 مرداد و سپس کشف شبکه گسترده سازمان مخفی افسران حزب توده که در ارتباط با حزب کومونیست شوروی بود،  سبب هراس و نگرانی شدید شاه و مسلما آمریکایی ها شد و همین زمینه تشکیل ساواک در  10 بهمن 1335 و البته با یاری سازمان امنیت آمریکا "سی.ای .آ" را  فراهم آورد. اوج زندانی های سیاسی و شکنجه ها در زندان ها و پی گرد ها و کنترل جامعه زمانی بسیار بیشتر و شدیدتر شد که جنبش چریکی در سال 1349 با یورش به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل، فعالیت مسلحانه خود را آغاز کرد. نمی توان این را نفی کرد که آن جوانان آرمانگرا هم میهن دوست بودند، هم تا آن اندازه از خود گذشته که در شرایط بسیار سخت و پلیسی، رفاه و آسایش خود رادر راه آزادی و آسایش جامعه آرمانی خود فدا کردند ولی آیا این فدا کاری ها جز افزایش اختناق بیشتر و افزایش شکنجه های وحشتناک در زندان ها و ترس و هراس بیشتر در میان خانواده های زندانیان سیاسی و مردم عادی و توانمند شدن بیشتر ساواک به نتیجه دلخواه و رویایی آن از جان گذشتگان رسید؟

دو مورد درست در سیاست حزب توده

 رهبری حزب توده به سبب وابستگی به سیاست های شوروی پیشین و همکاری با "حزب های برادر" در بلوک شرق، و فرهنگ بدنام کردن  و انگ و تهمت زدن به مخالفان سیاست های خود برای در هم شکستن آنان، در بدنامی شهره است و نیاز به گفتن ندارد ولی به دو مورد باید اشاره کرد که آنان در آن باره بر حق بودند:

 1 ـ پشتیبانی از "اصلاحات ارضی شاه" که آن را به سود جامعه و البته ایدئولوژی کمونیستی خود می دیدند؛

2 ـ مخالفت با مشی چریکی که بنا به اندوخته های خود از فعالیت سیاسی سراسری در جامعه ایران، آن را به درستی در ایران ناکارآمد و بی فایده می دانستند و نتیجه اش را دامن زدن به جو پلیسیِ بیشتر و فشار بیشتر بر زندانیان سیاسی می دانستند که درست هم بود.  اندکی کوتاه پس از انقلاب، خودِ سازمان چریک های فدایی خلق به این نتیجه رسیدکه "مبارزه مسلحانه جدا از توده بوده است" به مفهوم دیگر در دل جامعه جایی نداشته است و بیشتر روشنفکران را به خود جذب کرده است. از سوی دیگر هیچ حکومتی با هر شکل و شیوه نمی پذیرد که یک گروه مسلح زیر زمینی بر علیه او دست به اسلحه ببرد و او سکوت کند و در اندیشه متلاشی کردن آنها نباشد به ویژه در کشوری که آزادی سیاسی موجود نبوده و زندانی سیاسی نیز از حق قانونی دفاع از خود برخوردار نبوده و نیرویی چون ساواک دست بازی برای عمل داشته و مورد بازخواست قرار نمی گرفته است.

راه دیگری بود اگر...

 البته اکنون پس از گذشت سال ها، تجربه چهار دهه آوار حکومتِ اسلامی، و دست یافتن به انبوه آگاهی ها با تکیه به دنیای گسترده اینترنت و دنیای مجازی، گفتنش ساده است ولی راه دیگری بود اگر روشنفکران ما پیرو مُد روز سیاست آن روزگار، در راه مشی چریکی و مبارزه مسلحانه به پیروی از آمریکای لاتین و انقلاب کوبا و دیدگاه های رژی دبره فرانسوی، نمی رفتند. اگر کوشندگان سیاسی آن زمان زیر ساخت های جامعه ایران را مورد ارزیابی بیشتر قرار می دانند و از آمریکای لاتین الگو برداری نمی کردندکه به هیچ رو نه از دید طبیعت و جغرافیای آن و نه از دید اجتماعی که در آن از دینی چون اسلام و آخوند و پندارهای خرافی خانمان برانداز آنان خبری نبوده و نیست؛ شاید وضع به گونه ای دیگر پیش می رفت و این شمار جان های جوانان ارزشمند ایران از بین نمی رفت و رژیم شاه نیز چنین به دیکتاتوری و خشونت عریان کشیده نمی شد. از بخت بد یکی از بزرگترین پایگاه های چریکی و آموزش و ترور در دل خاورمیانه نزدیک به ایران یعنی در فلسطین قرار داشت که دامنه اش به لبنان، لیبی و سوریه می رسید و شماری از چریک های فدایی  و مجاهد در آنجا آموزش دیده و اسلحه دریافت می کردند. راه دیگری بود همآنگونه که زنده یادان کوروش لاشایی و یا داریوش همایون آن را بر گزیدند که در سازمان های دولتی کار و کوشش کنند تا وضع را بهبود ببخشند ولی شوربختانه نه شمار آن ها زیاد بود و نه از تیر های زهر آگین دیگر روشنفکران که آنان را به عنوان همکاران حکومت و ساواک مورد یورش قرار می دادند، در امان بودند و نه به سبب جو موجود سیاسی زمینه کار گسترده تر را داشتند.

حقیقت تاریخی را نمی توان دگرگون کرد

حقیقت های تاریخی را نمی شود دگرگون کرد، به دلخواه در آن دستبرد و یا ورق هایی از آن را سفید گذاشت. تاریخ نزدیک به ما از زمان قاجاریه و جنبش مشروطه، پهلوی ها: رضا شاه، محمد رضا شاه؛  مصدق و جبهه ملی، حزب ملت ایران، نهضت آزادی، فداییان اسلام با آن تاریخ خونبار، حزب توده، چریک های فدایی خلق، مجاهدین خلق سازمان هایی چون پیکار، راه کارگر، حزب دمُکرات کردستان ایران، کومله و... شمار دیگری سازمان های سیاسی را نه می شود حذف کرد، نه می شود نادیده گرفت و نه می توان بر کارهای درست یا نادرست آن ها خط کشید. جناب کشتگر از انقلاب می گوید ولی فراموش می کند نقش چپ ها(من نیز یکی از آن میان بوده ام که به ایده های چپ باور داشتم ) و به ویژه سازمان چریک های فدایی خلق در آن و پس از آن را که دوره بسیار مهمی در زندگی این سازمان، در جامعه و نقش آن در پشتیبانی از حکومت اسلامی به انگیزه "مبارزه با امپریالیسم" و "راه رشد غیر سرمایه داری "، تحفه ایدئولوگ های روسی را توضیح دهد!کدام سازمان سیاسی ایرانی تا کنون به درستی خود را به نقد موشکافانه کشیده است؟

سلطنت یا مشروطه پادشاهی؟

چرا ما برای به کرسی نشاندن دیدگاه های خود، برخی رویدادهای مهم را بیان نمی کنیم و کوشش می کنیم آن را به هر شکلی از دیدها پنهان کنیم؟ پافشاری بر واژه "سلطنت"و "سلطنت خواهی" از سوی شماری مخالفان از آن میان خود جناب علی کشتگر به جای پادشاهی مشروطه، دردی را دوا نمی کند. نخست به این بخش از نوشته جناب کشتگر زیر تیتر "بازگشت سلطنت نه ممکن و نه مطلوب" در همین شماره میهن توجه کنید:

"...شاید لازم باشد توجه خوانندگان را به این نکته جلب کنم که اصطلاح مشروطه خواهی (constitutionalismدر تاریخ مربوط به جنبش هایی است که در نظام های سلطنتی برای مشروط کردن قدرت پادشاه به قانون و پارلمان شکل می گیرند. وقتی نظام سلطنتی از میان رفته باشد، مشروطه خواهی نیز دیگر معنا ندارد. به همین دلیل مورخان به کسانی که پس از انقراض سلطنت خواهان بازگشت دوباره آن هستند سلطنت طلب      می گویند نه مشروطه خواه." monarchist)

بنا بر آنچه همین جوانان در نوشته های خود در این شماره میهن بر آن تاکید کرده اند(نوشته نیما راشدان و یا محمد رضا یزدان پناه در همین پاسخ گویی) و داده های دیگر نیز بر آن تاکید دارد؛ "مشروطه خواهان" بیشترین شمار پادشاهی خواهان را در بر می گیرند(که البته چون همه زمینه های دیگر کارهای ما ایرانی ها، آماری در دست نداریم)، ندیدن و نفی این موضوع نه تنها کار نادرستی است و تنها به سردرگمی های بیشتری در میان این بخش از هم میهنان دامن زده و مبارزه خود مشروطه خواهان واقعی که اینک با درس آموزی از تاریخ، سیستم های آزاد پادشاهی موجود در جهان امروز را در نظر دارند و به روشنی بر دموکراسی، جدایی دین از حکومت و دولت، گزینش های آزاد نمایندگان و مقام ها از سوی مردم، آزادی بیان و حق شهروندی برابر همگان به ویژه زنان و.. پافشاری می کنند را با سلطنت خواهان اُرتدکس، چاپلوس و هرزه گویی که مقام شاه را چون خدایی می خواهند که در برابرش به خاک افتاده و پابوسی کنند را دچار سختی بیشتر می کند. از حق نباید گذشت که جناب رضا پهلوی کوشش کرده است که این گونه "سلطنت طلبان" را از پیرامون خود براند چون نتیجه کار این چنین کسانی را در زمان پدرش که به "خودکامگی" بیشتراو و زیر پا نهادن کامل "مشروطه" منجر شد، به خوبی دیده است. اینکه تا چه اندازه ایشان در این امر کامیاب بوده اند، نگارنده از آن آگاه نیست.

دوست گرامی علی کشتگر که تا چندی پیش حتا نمی پذیرفت که از هواداران پادشاهی بشنود و بگوید، اینک به درستی به این نتیجه رسیده است که آنان نیز چون همه دیگر ایرانیان از چپ و راست و میانه حق دارند برای ایده های خود مبارزه کنند حتا اگر کوچکترین هم خوانی با دیدگاه های ایشان نداشته باشد.

جناب کشتگر پادشاهی مشروطه کنونی در کشورهایِ برای نمونه اسکاندیناوی، اسپانیا و ... را به رسمیت نشناخته و همه را یک کاسه "سلطنتی" با همآن مفهوم قدیم می شناسد و همه هواداران سیستم "پادشاهی مشروطه" را یک کاسه با همین دید ارزیابی می کند.

  به این بخش دیگر از نوشته جناب علی کشتگر توجه کنید:

"...سلطنت و هر قدرت موروثی و انتصابی دیگری در هر کجای جهان بویژه در ایران میل به خودکامگی دارد. به همین دلیل هم هست که در اکثر دموکراسی های جهان این نهاد بکلی از میان رفته است. در کشورهای بریتانیا، سوئد و یا اسپانیا نیز به نهاد سلطنت همچون یکی از اشیاء موزه تاریخ نگاه می کنند. و پادشاه از هر گونه دخالت در سیاست منع شده است، چرا که تجربه تلخ دخالت این نهاد در سیاست را فراموش نکرده اند."

با بخش نخست می توان هم خوان بود ولی این تنها شامل سلطنت و قدرت موروثی نمی شود زیرا رویدادها بر زیر ساخت ها و چگونگی فرهنگ جامعه استوار است. مگر حکومت اسلامی خود را "جمهوری" نمی نامد و مگر در ظاهر رئیس جمهور وسیله مردم بر گزیده نمی شود؟

بخش دوم ولی هیچ بنیان درستی ندارد. خاندان شاه برای نمونه در سوئد که من از آن آگاهی دارم، یک نماد پُر قدرت ملی است. هستند سیاستمداران و نمایندگانی حتا در مجلس  سوئدکه با این سیستم حکومتی هم خوان نیستند ولی مردم به شدت به خانواده شاه دلبسته اند و به آن ها افتخار می کنند. شاه و خانواده اش بیکاره هم نیستند. در همه جشن های ملی به عنوان سمبل ملی شرکت دارند، پارلمان سوئد با حضور شاه در هر دوره چهارساله آغاز بکار کرده و رسمیت می یابد، جایزه نوبل همیشه وسیله شاه سوئد داده می شود، ملکه و فرزندانش به ویژه در بسیاری از سازمان های بین المللی یاری رسانی به مردم گرفتار به ویژه کودکان عضویت داشته و فعال هستند و در مجموع از وزنه سنگینی چه در جامعه سوئد و چه در میدان جهانی بر خوردار هستند. مردم سوئد نهاد پادشاهی را "اشیاء موزه" نمی بینند. آن ها را در میان و در کنار خود می بینند که بسیار ساده و راحت قابل دسترسی هستند. حتا خبرنگاران در هر موردی می توانند شاه سوئد را به پرسش گرفته و  انتقادهای سخت به میان آورند. تولید کنندگان برنامه های تلویزیونی به سادگی و بی هیچ پروایی در باره همه خاندان شاه، رفتارها و شیوه سخن گفتن آن ها برنامه های طنز تلویزیونی تهیه می کنند. آیا "اشیاء موزه" چنین صفت هایی دارند؟ این گونه برخورد تنها توهین به ملت هایی است که سیستم پادشاهی مشروطه را پسندیده و در آن راحت و آزادانه زندگی می کنند.

هم ممکن است و هم می تواند مطلوب باشد

در همین شماره جناب "پتکین آذر مهر" مقاله جالبی  زیر عنوان: "در باره احیای نظام شاهنشاهی" نوشته است که  می توانست بیشتر مورد توجه جناب کشتگر قرار بگیرد. آذر مهر به دو مورد تاریخی از بازگشت سلطنت اشاره دارد. یکی در انگلستان در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی پس از جمهوری "الیور کرامل" که به دیکتاتوری او و رویگردانی مردم از جمهوری او و خواست بازگشت سیستم پادشاهی پس از درگذشت کرامل به انگلستان است و دیگری نمونه بازگشت سلطنت در اسپانیا پس از جمهوری و دیکتاتوری فرانکو  و مرگ او در سال 1975.  بازگشت  به پادشاهی مشروطه در اسپانیا دریک روند سخت و بسیار هُشیارانه  انجام می پذیرد که در مقاله به آن اشاره ای نرفته است. جناب پتکین در مقاله خود انتقادهایی نیز به رضا پهلوی بیان داشته است.

جناب کشتگر گرامی با اینکه حتا همکاری بین جمهوری خواهان و پادشاهی خواهان را همچون بازگشت پادشاهی به ایران نا شدنی می داند ولی  یک گام بزرگ در پذیرش دمکراسی به  شکل زیر به پیش نهاده است. امری که تا پیش از جنبش اعتراضی سال گذشته عنوان نشده بود و یا من ندیده ام :

"به هر حال چه بخواهیم و چه نخواهیم سلطنت طلبان یا "مشروطه خواهان" در شرایط کنونی ایران یک واقعیت اند که جمهوریخواهان طبعا و به حکم جمهوریخواهی شان باید حضور سیاسی آنان و حق فعالیت سیاسی آزادانه آنان را در هر شرایطی به رسمیت بشناسند. در عین حال مساله نقد این جریان و تلاش برای معرفی ماهیت واقعی آن بویژه به نسل جوان ایران یکی از وظایف مبرم جمهوریخواهان است."

البته این به حکمِ "جمهوری خواهی" نیست که به حکم باور به آزادی و دمکراسی است. پذیرش کوشش های سیاسی مشروطه خواهان امری است که  نگارنده به عنوان یک جمهوری خواه سال ها است بر آن پای فشرده و از حق آنان برای کوشش سیاسی در راه باور خود(همچون دیگران)، پشتیبانی نموده است و خواهد نمود.

کوروش گلنام 

چهارشنبه 21 آذر 1397 ـ 12 دسامبر 2018

منبع:پژواک ایران