PEZHVAKEIRAN.COM نیرنگ در تاریخ: اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب»، بخش پنجم- ج خلاصی از «شرِّ» مصدق!
 

نیرنگ در تاریخ: اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب»، بخش پنجم- ج خلاصی از «شرِّ» مصدق!
علی شاکری زند

آنتونی ایدن نخستین طراح کودتا علیه مصدق

پیش از این دیدیم که آخرین جلسه‌ی مهم دولت کارگری انگلستان به منظور سرنگون کردن دولت مصدق در ۲۱ اکتبر ۱۹۵۱ تشکیل شد*.
چنانکه گفته‌شد این آخرین جلسه‌ی مهم دولت کارگری انگلیس بود. در انتخاباتی که فردای آن روز برگذار می‌شد حزب محافظه‌کار برهبری وینستون چرچیل، «که ضمنا یکی از وظائف آن انجام اقدامات لازم برای سرنگون کردن مصدق بود»، برنده‌شد و سر آنتونی ایدن که در این دولت به وزارت خارجه رسید از دشمنان سرسخت مصدق بود و از مدتها پیش در این فکر بود.
«ماهها پیش از این رویداد، آنتونی ایدن وزیر خارجه‌ی دولت چرچیل پیشنهاد کرده‌بود که بریتانیا و ایالات متحده مشترکا با شاه تماس بگیرند و کوشش کنند که کودتایی در ایران انجام دهند۵۳.»
ایدن حتی نظر لگت مشاور اُمور کارگری شرکت را که برای منفرد ساختن مصدق اظهار همدلی با کسانی را که از حکومت عوامل فساد ناراضی بودند توصیه کرده‌بود «حرفهای بی‌معنی» خوانده‌بود۵۴!
ایدن وزیر خارجه‌ی جدید پنج روز پس از انتصاب به این سمت جلسه‌ای با مقامات عالیرتبه‌ای که در قضیه ی نفت ایران دخالت داشتند تشکیل داد. در این جلسه هرکدام از حاضران نظری ارائه دادند.
«رووان گفت مصدق آمریکایی ها را بجان انگلیس انداخته...» تا مانع ورشکستگی ایران شوند.
شپرد که برای مشاوره به لندن آمده بود طبق معمول منکر اصالت ملی احساساتی شد که مصدق متکی بر آن بود. وی از نیروهای سیاسی باثباتی در ایران سخن می گفت که «دست اندرکار سرنگونی مصدق اند.» اما ایدن مخالف این نظر بود و می گفت « ش. ن. ا. ای. دیگر جز با توسل به زور هرگز قادر به بازگشت به ایران نخواهدبود۵۵.»

خانم لمبتون به صبر و شکیبایی دعوت می‌کرد و می‌گفت «مصدق و هوادارانش فاقد آنچنان سازمان و موقعیت اجتماعی بودند که بدون کمک خارجی بتوانند روی پای خود بایستند۵۶.»
... و شمه ای از «وطنپرستی»
برخی از ایرانیان طمع‌کار!
از سوی دیگر «منابع اطلاعاتی انگلستان در مورد ایران راـ آنطور که اسناد وزارت خارجه‌ی این کشور نشان می‌دهد در درجه‌ی اول آن سیا‌ستمداران ایرانی در در داخل و خارج این کشور تشکیل می‌‍‌داده‌اند که بیشتر علاقمند به پیشبرد منافع مادی خود بودند تا اینکه یک اظهارنظر و توصیه‌ی ‌بیطرفانه بکنند.»
سید ضیاء که در ۱۹۲۱ با پشتیبانی انگلستان نخست‌وزیر شده‌بود باز هم انتظار همان پشتیبانی را داشت تا بار دیگر سمت قبلی خود را بدست آورد. یکی دیگر از آنان اسدالله علم زمیندار بزرگ و شخصی بسیار نزدیک به شخص پادشاه بود. او نیز برآورده شدن کامل جاه‌طلبی های خود را در همکاری با انگلستان می‌دید. او میان شپرد وگروهی از نمایندگان مجلس برای تشویق آنان به مخالفت با مصدق، ارتباط برقرارکرد. از این مهمتر او در سوق محمـدرضا شاه به سوی نظریات شپرد علیه دکتر مصدق نیز فعال بود. در مجلس گروه دیگری نیز بودند که معروف‌ترین آنان اعزاز نیک‌پی، دکتر هادی طاهری و منوچهر تیمورتاش بودند که عقیده داشتند ایران قادر به مقابله با مقاصد انگلستان نیست۵۷.
در بازار نیز برادران رشیدیان، از سرسپردگان کهنه‌کار انگلستان، از همین طریق در پی بهبود منافع تجاری خود بودند.
در رم علی منصور سفیر ایران، یکی از نخست‌وزیران سابق، می‌کوشید از طریق روابط با انگلستان سمت قدیم خود را از نو بدست آورد و بدین منظور، از جمله به سفیر انگلستان در رم گفته‌بود "مصدق یک دیوانه و در عین حال برای ایران یک فاجعه است۵۸."
در لندن علی سهیلی، سفیر ایران و در عین حال سرسپرده‌ی مارکدار انگلستان نیز بدنبال همان هدف بود و به همین راه می‌رفت و «زمانی که وابسته‌ی مطبوعاتی وی، حمزاوی، مجبور شد یادداشتی را در انتقاد از ش. ن. ا. ای. تسلیم وزارت خارجه‌ی انگلیس کند، به جفری فورلانگ گفت او و همچنین سفیر ایران از تسلیم این یادداشت و شرکت در ابلاغ چنین مکاتباتی بشدت ناراحتند.(!) حمزاوی از این هم فراتر رفت و به فورلانگ پیشنهادکرد برای پیشبرد سیاست انگلیس در ایران حاضر است همه گونه مشورت و راهنمایی بکند... وی گفت انگلیس باید برای دولت ایران این موضوع را کاملاً روشن کند که در مسأله‌ی نفت حمایت آمریکا را در پشت سر خود دارد۵۹.
حتی ابوالحسن ابتهاج سفیر ایران در پاریس نیز، «که از متعلقان به اصطلاح «گارد قدیم» نبود اما بر سر تصادماتی که در زمان ریاست بانک ملی با مصدق پیدا کرده‌بود، از سیاست های وی انتقاد می‌کرد۶۰.» بنا به گزارش سر اولیور هاردی سفیر وقت انگلستان در پاریس «ابتهاج به او گفته بود" بحران نفت ایران حل نخواهدشد مگر آنکه مصدق استعفا کند و بریتانیا بر آبادان مسلط شود۶۱.
بنا به برداشت دکتر مصطفی علم «انگلیس ها برای پیش بردن مقاصد خویش به تحکیم روابط خود با ایرانیانی که از حکومت خود انتقاد می‌کردند می‌پرداختند، اما از برقراری رابطه با بخش واقعی جامعه‌ی ایران غفلت می ورزیدند۶۲.»
بدیهی است که شهروند انگلستان بودن الزاماً به معنی کوته‌نظری در روابط بین‌المللی و دشمنی کورکورانه با ملل دیگر نیست؛ خاصه در مورد شخصیت های دانشمند و فرهیخته. اِلو‌ل ساتن (Laurence Paul Elwell-Sutton) که پیش از این نیز چند بار از او نام‌بردیم از این نوع مردمان بود. چنانکه پیشتر گفته شد او چند سال به عنوان وابسته‌ی مطبوعاتی در سفارت انگلستان در ایران کار کرده‌بود. اما کار اصلی او آموزش زبان و ادبیات فارسی و بطور کلی تحقیق در فرهنگ ایران بود. بدین دلیل نیز ابتدا در سال ۱۹۵۲ استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ادینبورگ و در سال ۱۹۷۶ صاحب کرسی پژوهش‌‌های ایرانی در همان دانشگاه شد. او در میان تألیفاتش صاحب کتاب مهمی درباره‌ی نفت ایران نیز هست. در این کتابش او از جمله می‌نویسد:
«بزرگترین نقطه‌ی ضعف بریتانیا در رفتار با خارجیان عدم‌توانایی دیپلمات‌های این کشور... در نفوذ به میان قشرهای مردمی بوده که می‌بایستی واقعاً با آنان سروکار پیدا می‌کرده‌اند. دیپلمات‌های ما فقط به این قانع بوده‌اند که خود را پشت دیوارهای بلند محوطه‌ی سفارت... دور از مردم کشوری که در آن زندگی می‌کنند، و آرزوها، امیدها، ترسها و نگرانی‌ها و روش زندگی آن مردم که درباره‌شان هیچ نمی‌دانند، و علاقه‌ای هم به دانستن چیزی ندارند، محفوظ نگهدارند۶۳.»
ایرانیان به گرسنگی عادت دارند
و اگر منافع بریتانیا سبب مرگ‌ومیر
بیشتری در میانشان بشود چندان مهم نیست
ادعای دولت بریتانیا در برابر آمریکا این بود که ادامه‌ی حکومت مصدق به منافع غرب لطمه می‌زند و نباید به او کمک کرد. رودریک سارل از وزارت خارجه می‌گفت ترس آمریکایی‌ها از گسترش فقر و شیوع کمونیسم است. ما باید آنها را قانع کنیم که ایران «یک جامعه‌ی کشاورزی عقب‌مانده که هشتاد در صد مردم آن زیر خط فقر، فقر به صورت بخورونمیر، زنده هستند، از لحاظ اقتصادی سقوط نمی‌کند، فقط "افت" می‌کند، و بدون تردید تعداد کسانی که در اثر گرسنگی می‌میرند بیش از حد معمول می‌شود... به عبارت روشنتر از نظر سارل هیچ اشکالی نداشت که برای انجام اهداف و مقاصد بریتانیا مردم ایران بیش از حد معمول از گرسنگی تلف شوند، و او این مسأله را کاملاً معقول می‌دانست که نظریاتش در این باره برای آمریکایی‌ها تشریح گردد۶۴.»
«اما وزارت خارجه‌ی آمریکا نه تنها این موضوع را قبول نداشت که بخاطر سقوط حکومت مصدق باید ایرانیان را گرسنگی می‌دادند، بلکه حتی معتقد بود که دولت مصدق را باید زنده و فعال نگهداشت.»
سقوط نخستوزیر نامطلوب به هر قیمت:
انگلستان از تمهیدات فریبکارانه
خود دست‌بردار نیست
تا این زمان .با اینکه آیزنهاور بتازگی انتخاب شده‌بود موضع وزارت خارجه‌ی آمریکا که هنوز همان موضع گذشته بود با موضع بریتانیا بکلی متفاوت بود.
در فوریه‌ی ۶۲ وزارت خارجه‌ی انگلیس برای حل این اختلاف راهی پیشنهاد کرد که دعوت پل نیتز مدیر کل برنامه‌ریزی وزارت خارجه‌ی آمریکا به لندن برای مذاکره‌ی مستقیم بود.اما چنانکه دیدیم موضع آنان برای نیتز قانع کننده نبود. نیتز در این مذاکرات تأکید کرد که «مصدق اصولاً ضدکمونیست است و میخواهد با فساد مبارزه کند و اصلاحاتی با روش‌های غربی در ایران به مرحله‌ی اجرا بگذارد. وی اضافه کرد که نتایج حاصل از حوادث دو سال اخیر در ایران آن بوده که صحنه‌ی سیاسی در این کشور بکلی تغییر یابد و هشیاری جدیدی نشوونما یافته که هماهنگ با برنامه‌های مصدق است۶۵.»
بسوی اخراج نخست‌وزیر نامظلوب
نام دیگر کودتا
به علت اختلاف شدید میان طرفین تصمیم گرفته‌شد از سفیران دو طرف در ایران خواسته‌شود به چند پرسش، پرسش‌هایی که در آنها تنها چیزی که مد نظر نبود اراده و منافع ملت ایران بود، پاسخ دهند، از این نوع:
ـ «اگر مصدق سقوط کند چه نوع شخصیتی ممکن است جانشین او شود؟»
ـ «میزان وفادری ارتش به شاه تا چه حد است؟»
ـ«اگر شاه بخواهد ارتش دست به یک کودتا بزند شانس موفقیت چنین کودتایی تا چند درصد برآورد می‌شود؟»
ـ «در صورت وقوع چنین کودتایی... رهبری سیاسی از کجا اعمال خواهدشد؟»
ـ «چگونه مخالفتی با این کودتا ابراز خواهدگردید۶۶؟»
می بینیم که همه‌ی مسائلی که پیش و بعد از ۲۸ مرداد، شش ماه بعد(!)، مطرح شد اینجا بطور فرضی مطرح شده‌ است.
بنا به استنباط دکتر مصطفی عِلم «با وجود اختلاف‌نظرهای چندی بین دو طرف، خود این حقیقت که آمریکایی ها بالأخره حاضر شدند چنین سؤالات صریح و روشنی را با هندرسن سفیر خود در تهران در میان بگذارند ثابت می‌کند که انگلیسی ها موفق گردیده‌بودند بالأخره آمریکا را تا حدودی به طرز تفکر خود نزدیک کنند و این تحول راه را برای کودتا علیه مصدق در ماه اوت ۱۹۵۲ هموار کرد۶۷.»
جرج میدلتون در پاسخ این پرسش ها از تهران نوشت:
« با توجه به روش غیرمساعدی که از طرف کشورهای پشت پرده‌ی آهنین در برابر کمک مالی به ایران در پیش گرفته‌شده‌، اگر مصدق نتواند برای مشکلات اقتصادی کشور راه حلی پیدا کند، و اگر شاه و ارتش را کاملاً در خط مخالف خود ببیند استعفا خواهدکرد.»
میدلتون همچنین تأکید کرده بود که «در صورت مداخله‌ی مستقیم دربار و ارتش ‌مصدق قادر به ادامه‌ی کار نخواهدبود و سرنگون خواهدشد، ولی بعنوان قهرمان ناسیونالیسم ایران نقش و موقعیت خود را حفظ خواهدکرد. جانشین او شخصی خواهدبود که کاملاً مورد اعتماد شاه باشد، اما حکومت چنین شخصی زیاد دوام نخواهدیافت. حزب توده قادر به مسلط شدن بر اُوضاع نیست...»
«ارتش به شاه وفادار است و دوست ندارد تحت انقیاد هدف‌های سیاسی جبهه ملی قرارگیرد. با وجود این ما عقیده نداریم که شاه علاقه‌مند باشد از ارتش بخواهد دست به کودتا بزند. و همچنین باور نداریم که در شرایط حاضر در میان رهبران سیاسی ایران شخص مناسبی وجود داشته‌باشد که رهبری کودتا را به عهده بگیرد۶۸.»
لویی هندرسن سفیر آمریکا نیز جواب های تقریبأ مشابهی برای پل نیتز فرستاده‌بود.
دکتر مصطفی عِلم بدرستی یادآور می‌شود که «میدلتون در پاسخهای خود نظیر گذشته مصدق را شخص بیهوده‌ای که بآسانی بتوان از شرش راحت شد معرفی نکرده‌بود. زیرا وزارت خارجه به او توصیه کرده‌بود که جوابهایش را با همکار خویش در تهران (سفیر آمریکا) هماهنگ کند۶۹.»
«استراتژی جدید بریتانیا چنین بود که نظریات آمریکا را محتاطانه و گام‌به‌گام تغییر دهد...۷۰»
وزاری انگلستان در برابر همکاران آمریکایی خود چنین وانمود می‌کردند که هدفشان کمک به جهان سوم است و با آمریکا (آمریکایی که هنوز سلسله کودتاهای خود، بویژه در آمریکای لاتین را شروع نکرده‌بود) «در یک کشتی سواراند» و در نظر دارند بگونه‌ای عمل کنند که اثرات منفی آن برای هر دو کشور بریتانیا و ایران تا حد امکان تخفیف یابد.
با این استدلال توانستند نیتز را قانع کنند که دو کشور باید جبهه‌ی واحدی در برابر ایران بوجود آورند.
«خصوصیات مذاکرات نیتز در لندن را می توان چنین توصیف کرد که انگلیسی‌ ها از یک طرف نمایشی از انعطاف ناپذیری خویش براه انداختند و از طرف دیگر به حفظ منافع طرف خود پرداختند و توانستند اثرات لازم را بر نماینده‌ی آمریکا بگذارند.»
از این رو بود که «وزارت خارجه به سفیر خود فرانکز در واشنگتن اطلاع داد "نیتز اینک همدلی بیشتری با ما نشان می‌دهد۷۱." اما تعبیر صحیح این عبارت چنین بود که آمریکا حاضر شده است برای برکناری نخست‌وزیر ایران با ما همکاری کند.»
در این زمان در دومین ماه حکومت آیزنهاور هستیم با وزیر خارجه‌ای بنام جان فوستر دالس و رییس سی.ای. ای. ـ برادر وزیر و وکیل شرکت های بزرگ نفتی ـ آلن دالس که سیاست آیزنهاور را که در ابتدا دنباله‌ی سیاست ترومن و آچسن بود صدوهشتاد درجه تغییرداد.
* * *
«مدت یکسال تمام انگلیسی ها از بکارگرفتن هرگونه تلاش و ترفتدی برای سقوط دولت مصدق فروگذار نکردند، بدون آنکه توفیقی حاصلشان شود؛ از همه مهمتر، حتی موفق به پیداکردن شخصیتی نشدند که بتواند توفان روبه‌افزایش احساسات ضدانگلیسی در ایران را قدری فرونشاند...۷۲»
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
* نک. بخش اول این مقاله.
۱ دکتر مصطفی علم، نفت، قدرت و اصول. ص. ۳۴۳.
Oil, Power, and Principle
Iran's Oil Nationalization and Its Aftermath
Mostafa ElmReview by: Fakhreddin Azimi
۵۳ پیشین، پی‌نوشت ۵۷، سند شماره‌ی ۹۱۵۵۵ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. مذاکرات مربوط به مجلس عوام انگلیس درباره‌ی ایران با حضور اتلی، موریسون، چرچیل و ایدن. ۲۷ ژوئن ۱۹۵۱.
۵۴ همان، صص. ۳۶۴ـ۳۶۳، پی‌نوشت ۵۸، سند شماره‌ی ۹۱۶۱۰ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. از سر رالف گلین نماینده‌ی مجلس عوام به ایدن. ارسال نامه‌ی لگلت به تاریخ ۱۷ و ۲۴ اکتبر ۱۹۵۱. از آنتونی ناتینگ به گلین. ۵ نوامبر ۱پ۹۵۱.
۵۵ همان، ص. ۳۶۴، پی‌نوشت ۵۹، سند شماره‌ی ۹۱۶۰۸ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. یادداشت از جلسه ای که بریاست ایدن بتاریخ اول نوامبر ۱۹۵۱ در وزارت خارجه تشکیل شد. یادداشت از لوگن به آرجی. دبلیو استاسی، اتاق بازرگانی. ارسال گزارش رسمی کمیته‌ی کار ایران درباره‌ی نفت، شامل نظریات شپرد. اول نوامبر ۱۹۵۱.
۵۶ پیشین، پی‌نوشت ۶۰، سند شماره‌ی ۹۱۶۰۹ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. پیشنویس از برنهود از مذاکراتش با خانم لمبتون ۲ نوامبر ۱۹۵۱. ٍ S.O.E. (یا سازمان عملیاتی اجرائی ویژه بریتانیا) با وظائفی مشابه OSS یا (دفتر سرویسهای استراتزیک در آمریکا) را بر عهده داشت. این دفتر اندکی بعد منحل و بجای آن دفتر مرکزی اطلاعات آمریکا C.I.A. تشکیل شد.
۵۷ همان، ص. ۳۶۵؛ پی‌نوشت ۶۱، سند شماره‌ی ۹۱۴۵۰ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. از شپرد به وزارت خارجه. ۴ ژوئن ۱۹۵۱. سند شماره‌ی ۹۱۵۳۰ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. از شپرد به وزارت خارجه. ۳ مه ۱۹۵۱. سند شماره‌ی ۹۱۵۲۵ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. پیشنویس از پیمن. ۱۴ مارس ۱۹۵۱. سند شماره‌ی ۹۱۵۱۴ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. پیشنویس از پیمن. ۲۸ و ۳۰ اوت ۱۹۵۱.
۵۸ پیشین؛ پی‌نوشت ۶۲، سند شماره‌ی ۹۱۵۵۴ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. از سفارت انگلیس در رم به اداره‌ی أمور شرق وزارت خار،جه‌ی انگلیس. ۲۹ ژوئن ۱۹۵۱. سند شماره‌ی ۹۱۵۵۵ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس. از سفارت انگلیس در رم به باوکر در وزارت خارجه. ژوئن ۱۹۵۱.
۵۹ پیشین، پی‌نوشت ۶۳، سند شماره‌ی ۹۱۵۳۶ ۳۷۱ وزارت خار،جه‌ی انگلیس.یادداشت از فورلانگ. ۱۱ مه ۱۹۵۱.
۶۰ پیشین؛ پی‌نوشت ۶۴، اف. یوناک و جی جونز، برنامه ریزی و قدرت در ایران. ابتهاج و تحولات عمرانی زیر سلطه‌ی شاه، چاپ لندن، ۱۹۸۹، صفحات ۸ـ ۱۶۷.
۶۱ پیشین، پی‌نوشت ۶۵، سند شماره‌ی ۹۱۵۳۶ ۳۷۱ وزارت خارجه‌ی انگلیس.یادداشت از اولیور هاردی درپاریس.۲۸ ژوئن ۱۹۵۱.
۶۲ پیشین.
۶۳ صص.۳۶۷ـ۳۶۶، پی‌نوشت ۶۶، الول ساتن، نفت ایران، ص. ۲۰۰.
۶۴ ص. ۳۶۷، پی‌نوشت ۶۷، سند شماره‌ی ۹۱۶۰۸ ۳۷۱ وزارت خارجه‌ی انگلیس. پیشنویس از سارل. ۲۲ ژانویه ۱۹۵۲.
۶۵ همان ص. ۳۶۸؛ پی‌نوشت ۶۸، همان منبع، ملاقات های نمایندگان آمریکا و انگلیس در وزارت خارجه. ۱۴ فوزیه ۱۹۵۲. شرکت کنندگان انگلیسی راس، سارل، رمز بوتهام، روتنی و کورنووالیس. شرکت کنندگان آمریکایی نیاز و لیندر از وزارت خارجه و پالمر سفیر آمیکا در لندن.
۶۶ پیشین؛ پی‌نوشت ۶۹، همان منبع، از وزارت خارجه به میدلتون. ۱۵ فوریه ۱۹۵۲.
۶۷ پیشین.
۶۸ همان، ۳۶۹؛ پی‌نوشت ۷۰، همان منبع، از میدلتوون به وزارت خارجه. ۱۷ فوریه ۱۹۵۲.
۶۹ پیشین.، پی‌نوشت ۷۱، همان منبع، از لوگن در واشنگتن به وزارت خارجه. ۱۱ فوریه ۱۹۵۲.
۷۰ پیشین.
۷۱ همان، ص. ۳۷۰؛ پی‌نوشت ۷۲، همان منبع، پیشنویس از استرنگ. درباره ی ملاقات نیتز با وزرا. ی انگلستان. ۱۶ فوریه ۵۲. از وزارت خارجه به فرانکز. ۱۹ فوریه ۱۹۵۲.
۷۲ همان، ص. ۳۷۰.

منبع:پژواک ایران


علی شاکری زند

فهرست مطالب علی شاکری زند در سایت پژواک ایران 

* نیرنگ در تاریخ: اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب»، بخش پنجم- ج خلاصی از «شرِّ» مصدق!  [2024 Sep] 
*اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب» بخش پنجم- الف: خلاصی از «شرِّ» مصدق!   [2024 Aug] 
* اپوزیسیون متحد جمهوری اسلامی چیست و چگونه بوجود می‌آید،  [2024 Jul] 
*اپوزیسیون متحد جمهوری اسلامی چیست و چگونه بوجود می‌آید (بخش نخست)  [2024 Jul] 
* مصدق و اصلاحات ارضی ـ برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش ۲۳ ـ ب)  [2024 Jun] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش ۲۳ (الف): منظور از مردم چیست؟  [2024 May] 
*اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب» (بخش چهارم - ج)  [2024 May] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش ۲۲ ـ ج)  [2024 Apr] 
* نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»! (بخش چهارم - ب) سخنرانی دکتر مصدق و الهیار صالح در اجلاس شورای امنیت [2024 Apr] 
*به مناسبت درگذشت دکتر محمـد مصدق، گاستون فورنیه  [2024 Mar] 
*نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»! سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ (بخش سوم)  [2024 Jan] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش بیستم)  [2024 Jan] 
*شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان دو شکست: ۲۸ مرداد و ۲۲ بهمن  [2023 Dec] 
*نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»!  سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ [2023 Dec] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش هجدهم- ب  [2023 Nov] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/بخش هجدهم- الف  [2023 Nov] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* بخش شانزدهم  [2023 Oct] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* بخش پانزدهم -ج  [2023 Sep] 
* برگهایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش پانزدهم ـ ب  [2023 Sep] 
* جمهوری اسلامی حکومتی مرده است! اما چرا برچیده‌ نمی‌شود؟ بخش اول: یک نظام رو به موت  [2023 Sep] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار (بخش پانزدهم ـ الف) بختیار یک شخص نیست؛ یک راه است؛ راه امروز و آینده‌ی ایران [2023 Aug] 
*آخرین نخست وزیر نظام مشروطه ایران، متن سخنان علی شاکری زند بر مزار شاپور بختیار  [2023 Aug] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش چهاردهم  [2023 Jul] 
*دعوت پادشاه از شاپور بختیار برای دیدار با او برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش سیزدهم) [2023 Jul] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش دوازدهم)  [2023 Jul] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش یازدهم)، علی شاکری زند  [2023 Jun] 
*باز هم تشدید اعدام‌ها  [2023 Jun] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش دهم  [2023 Jun] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش نهم ـ ب)  [2023 May] 
*چگونه منشور ننویسیم!/ بخش دوم  [2023 May] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپوربخش نهم – الف بختیار*  [2023 May] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش هشتم ـ ب)  بختیار یک شخص نیست؛ یک راه است؛ راه امروز و آینده‌ی ایران [2023 Apr] 
*همبستگی برای ایران استیا ایران برای همبستگی است؟  [2023 Apr] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار*، بخش هفتم  - ب: اعلامیه‌ سه ماده‌ای کریم سنجابی در پاریس و ولایت فقیه خمینی [2023 Apr] 
*منشوری برای اهالی کره‌‏ی ماه  [2023 Mar] 
*برگهایی اززندگی سیاسی دکترشاپور بختیارـ بخش ششم  [2023 Mar] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش پنجم: آغاز بحران در حکومت فردی  [2023 Mar] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش چهارم: آغاز بحران در حکومت فردی  [2023 Feb] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار، بخش سوم: فعالیت در تجدید سازمان جبهه ملی ایران  [2023 Feb] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* (بحش دوم)  [2023 Jan] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار ـ جوانی، تحصیلات، مبارزه با نازیسم  [2023 Jan] 
*دولت موقت در تبعید و ضرورت حیاتی آن در شرایط کنونی  [2022 Dec] 
*ملت ایران، یک واقعیت تاریخی انکارناپذیر، مفهوم «ملت»، پادزهری در برابر واژه‌ ایدئولوژیک «امت اسلام» و فتیشیسم قومی (بخش سوم)  [2022 Aug] 
*ملت ایران، یک واقعیت تاریخی انکارناپذیر  [2022 Aug] 
*آیا جمهوری اسلامی مشروعیتی داشته که ازدست داده؟ غباربرانگیختن در مسیر حرکت واقعی [2022 Jul] 
* اتحادعملِ همه ی نیروهای ملی از مشروطه خواه تا جمهوریخواه  اسم رمز پیروزی اتحاد است [2022 May] 
*درباره ی نهضت مقاومت ملی ایران*  [2022 May] 
*خمینی چگونه به قدرت رسید؟ آیا این فاجعه اجتناب‌ناپذیر بود؟ ضرورت بیان کامل حقیقت به جای حاشیه‌نویسی!   [2022 Apr] 
*منوچهر هزارخانی: مرگی از هر جهت اندوهبار  [2022 Mar] 
*آیا فدراسیون روسیه و اتحاد شوروی سابق ماهیتاً یکی نیستند؟   [2022 Mar] 
*پوتین اوکرایین و روسیه، همه چیز اینجا شروع می شود  [2022 Mar] 
*احیاءِ «عظمت گذشته ی» امپراتوری روس؟ کدام عظمت؟  [2022 Mar] 
* در حاشیه عملیات تروریستی اخیرِ داعش  [2022 Feb] 
*برای دوری از انحرافات و انشعابات در جبهه ملی ضرورت بازگشت به اصالت نهضت ملی  [2022 Jan] 
*اتحادعمل برای نجات کشور از زوال! * انتظار تا کی و برای چه؟  [2021 Dec] 
* راه انتخاب میان سلطنت مشروطه و جمهوری از دید شاپور بختیار  [2021 Oct] 
*بحران سیاسی کشور و راه اتحاد عمل همه ی ایراندوستان دموکرات، پیش بینی بختیار نزدیک است  [2021 Aug] 
*شاپور بختیار و توتالیتاریسم، گریزی به رساله ی دکتری او  [2021 Jul] 
* اثرات متقابل مخالفان فعال رژیم و مردم غیرمتشکل: یک فرآیند دینامیک  [2021 Jun] 
*سر و ته، یک کرباس  [2021 Jun] 
*نگاهی به ریشه های ژرف یک فاجعه ملی بخش سوم   [2021 Mar] 
* نگاهی به ریشه‌های ژرف یک فاجعه‌ی ملی، به مناسبت ۲۲ بهمن ماه (بخش دوم)  [2021 Mar] 
* به مناسبت ۲۲ بهمن ماه، نگاهی به ریشه های ژرف یک فاجعه ی ملی  [2021 Feb] 
*ملاحظاتی درباره‌ متن حقوقی امانتی استاد محمـدرضا شجریان  [2021 Jan] 
* از مشروطه به جمهوری عبورکردیم؟ چه کسی عبورکرد و چگونه؟  [2021 Jan] 
* از مشروطه به جمهوری عبورکردیم؟ چه کسی عبورکرد و چگونه؟   [2021 Jan] 
*هموطنان بی مسئولیتی که در برابر امام جماران به امامزاده ی کاخ سفید دخیل بسته بودند یتیم شدند  [2020 Nov] 
*رادیکالیزاسیون دینی جوانان پناهنده و نقش حس ملی  [2020 Nov] 
*دولت موقت و چارچوب قانونی کارهای آن  [2020 Oct] 
*«علوم اجتماعی اسلامی» چه صیغه ای است؟   [2020 Aug] 
*جمهوری اسلامی کابوسی باورنکردنی بیست ونهمین سالگرد قتل شاپور بختیار و دستیار وی سروش کتیبه  [2020 Aug] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟ بخش سوم: دیگرِ تجربه‌های عملی اپوزیسیون  [2020 Aug] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟ بخش دوم: کدام استثناء؟  [2020 Jul] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟   [2020 Jul] 
* آزادی عقیده و بیان و زندگی جمعی نیازمند قواعد مشترک جمعی است (بخش دوم) • ضرورت قواعد مشترک همکاری و همگامی برای اپوزیسیون دموکرات ایران [2020 Jun] 
*آزادی عقیده و بیان و زندگی جمعی نیازمند قواعد مشترک کار جمعی است  [2020 Jun] 
*ایران هرگز نخواهد مرد!   [2020 May] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار  [2020 Apr] 
*نمایش از این پس بی اثر «انتخابات»، پرده دری از فریب «اصولگرا ـ اصلاح طلب»  [2020 Mar] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار* ۳۹ـ تدارکات و ترتیبات سالیوان برای ایجاد پیوند میان ارتش و نمایندگان خمینی   [2020 Mar] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار*  [2020 Mar] 
*بحثی در مقاله‌ی : خطای بختیار، پایان بازرگان  [2020 Feb] 
*تحریم انتخابات را به کارزار همصدایی علیه اساس رژیم و رفراندم برضد آن بدل کنیم   [2020 Feb] 
*منطق جمهوری اسلامی: تحریک دیگران؛ تحقیرشدن؛ واکنش به تحقیرشدن کشته شدن قاسم سلیمانی تحقیری بزرگ برای نظام و چالشی خطرناک برای کشور بود [2020 Jan] 
*تحریم یکصدای نمایش انتخابات: ضرورتی سیاسی، نه انتخاباتی!   [2019 Dec] 
*انبار باروتی بنام ایران  ضرورت حادهمآهنگی و آشتی میان همه ی هواداران حاکمیت ملی [2019 Nov] 
*شورای دوران گــُـذار یا مدیریت بی‍گــُـدار برای «اقوام و ملیت های ساکن ایران» !   [2019 Oct] 
* بساط تحمیق انتخابات را یکصدا تحریم کنیم (۲)  [2019 Sep] 
*بساط تحمیق انتخابات را یکصدا تحریم کنیم بخش یکم: مشروعیت نظام‌های سیاسی و رابطه‌ نهاد انتخابات با آن [2019 Sep] 
*بیست و هشت سال پس از قتل شاپور بختیار پراکندگی نیروهای مخالف جمهوری اسلامی و راه پیروزی بر آن   [2019 Aug] 
* بحران در روابط ایران و آمریکا:‏ یا زمان قدرت نمایی شاگرد جادوگرها  [2019 Jul] 
* زند ایران چیست؛ ایرانیت کدام است؟  ادای سهمی در پاسخ به یک مغالطه [2019 Jul] 
*ایران چیست؛ ایرانیت کدام است؟ ادای سهمی در پاسخ به یک مغالطه بخش دوم ادعای درونی بودن اسلام و ...!  [2019 Jul] 
*ایران چیست؛ ‏ ایرانیت کدام است؟   [2019 Jun] 
*جمهوری اسلامی:‏ یک نظام تروریست، با همه‌ی اجزاء و بازوانش   [2019 Apr] 
*اتحادِ عمل آری؛ ‏ اما برای چه منظور؟ و از کدام راه؟   [2019 Apr] 
*جامعه‌ ایران از سر گندیده است  [2019 Mar] 
*این نظام رفتنی است ما نیستیم که می گوییم؛ آنها خود می دانند!  [2019 Feb] 
*در میان مخالفان جمهوری اسلامی اختلاف ها از کجا سرچشمه می گیرد؟  [2019 Jan] 
*ما نمی بایست سنگر قانون اساسی را رها می کردیم   [2019 Jan] 
*ملاحظاتی درباره ی رساله ی دکترای شاپور بختیار  [2018 Nov] 
*جمهوری، یا مشروطه ی پادشاهی؟ بحث بر سر چیست؟  [2018 Nov] 
* با اعتصاب عمومی نباید بازی کرد   [2018 Oct] 
* مجازات شلاق برای معلمان کشور !   [2018 Oct] 
*مرگ امیرانتظام فرصتی برای آب تطهیر بر سر انقلابیون دیروز و اصلاح‌طلبان امروز!  [2018 Aug] 
* اقتصادی ویران؛ نتیجه ی تحریم ها، یا اثر ورشکستگی به تقصیر   [2018 Aug] 
*آزادی گرفتنی است نه دادنی  [2018 Jul] 
*چرا جمهوری اسلامی رفتنی است وظیفه‌ی ما برای وقوع بهترین صورت این فرآیند چیست* [2018 May] 
*از بحث عدم‌ مشروعیت رژیم و پیش‌بینی سقوط آن تا زمین‌لرزه‌های جدید (بخش دوم)،  [2018 Apr] 
*از بحث عدم‌مشروعیت رژیم و پیش‌بینی سقوط آن تا زمین‌لرزه‌های جدید  [2018 Mar] 
*همه‌پرسی، به چه منظور، چگونه، در چه زمان، و به دست کدام حکومت ؟   [2018 Feb] 
*جدایی دین از حکومت یا حکومتِ لاییک*  [2018 Jan] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری* بخش چهارم  [2018 Jan] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری بخش سوم  [2017 Dec] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری بخش دوم  [2017 Dec] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری ، بخش یکم  [2017 Dec] 
* افسانه‌ی حمله‌ی نظامی عراق به ایران بنا به ‏ توصیه‌ی شاپور بختیار بخش چهارم   [2017 Nov] 
*علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش سوم)  جستجو در علل و مقدمات حمله‌ی عراق به ایران  [2017 Nov] 
* علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش دوم)  [2017 Nov] 
*علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش یکم)  [2017 Oct] 
*مصدق و اصـلاحات کاذب، بخش سوم: موضع نیروهای سیاسی دیگر  [2017 Oct] 
*مصدق و اصـــلاحــات کاذب «تقسیم اراضی ... با تمرکز جمعیت می تواند عواقب وخیم‌تری...»   [2017 Oct] 
*دکتر مصدق ‏ و اصـلاحـات کاذب یا یکی از ریشه‌های عمده‌ی ضدِانقلاب‌اسلامی ‏  [2017 Oct] 
*از مرگ هیچکس شاد نباید شد اما...  [2017 Sep] 
* سلطه‌ی دیوان و رژیم تباهیها تنها به دست مردم برچیده خواهد شد بخش دوم   [2017 Jul] 
*سلطه‌ی دیوان و رژیم تباهیها تنها به دست مردم برچیده خواهد شد  [2017 Jul] 
*آیا در این «انتخابات» ملت شکست خورد؟ قسمت دوم  [2017 Jun] 
*آیا در این «انتخابات» ملت شکست خورد؟  [2017 May] 
* تحریم انتخابات ساده گیری مبارزه نیست ‏  [2017 May] 
*گفتید جمهوریت؟ کدام جمهوریت؟   [2017 May] 
*در چنگال جمهوی اسلامی اسارت تا کی ؟ (بخش دوم)  [2017 May] 
*در چنگال جمهوی اسلامی اسارت تا کی ؟ «انتخابات» کاذب را هرچه یکصدا تر تحریم کنیم ! [2017 Apr] 
*انتخابات ریاست جمهوری فرانسه؛ نامه ی سرگشاده به نامزدها و رأی دهندگان به آنان*   [2017 Apr] 
* ضرورت گام هایی کوتاه و سنجیده برای اتحاد آزادیخواهان واقعی  ورشکستگی اخلاقی کامل نظام حاکم و نشانه هایی از آغاز فروپاشی آن [2017 Mar] 
*کسانی که تروریست‌ها و خرابکاران را مردم می‌نامند! (بخش دوم)  [2017 Mar] 
* نوبت خطرکردن بختیار برای نجات کشور از سقوط در پرتگاهی که به سوی آن می رفت (بخش سوم)  [2017 Feb] 
*آیا نظام مشروطه منسوخ شده بود؟ جلوگیری از نخست ‌وزیری صدیقی و نوبت خطرکردن بختیار (بخش دوم)  [2017 Feb] 
* به مناسبت سی و هشتمین سال تشکیل دولت ملی بختیار ‏  [2017 Feb] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه (بخش چهارم و پایانی)  [2016 Oct] 
* نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه (بخش سوم)  [2016 Oct] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه بخش دوم   [2016 Sep] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه؛ به مناسبت بیست و پنجمین سال ‏ قتل شاپور بختیار  [2016 Sep] 
* منشاء هراس شدید نظام از مردم ! (بخش پایانی) بخش دوم  [2016 Jun] 
*منشاء هراس شدید نظام از مردم ! بخش دوم، بهره ی الف   [2016 Jun] 
*منشاء هراس شدید نظام از مردم !  نظامی که مشروعیت ندارد همواره خود را در خطر نابودی می بیند [2016 Jun] 
*رژیم راًی مردم را برای نمایش و کسب مشروعیت می خواهد  [2016 Feb] 
* در حاشیه ی عملیات تروریستی اخیرِ داعش   [2016 Jan] 
*نکاتی از زندگی خسرو شاکری زند و سبب درگذشت وی  [2015 Oct] 
*توسل به دروغ و فریب برای پوشاندن تسلیم به توافقنامه ای خفت بار  [2015 Apr] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف سکولاریسم نو(۳)  [2014 Dec] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف   [2014 Dec] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف «سکولاریسم نو»  [2014 Dec] 
*دولت اسرائیل، یا یک یاغی جهانی که در پی اجرای «راه حل نهایی» برای مردم فلسطین است  [2014 Jul] 
*نگاهی به رفتار سیاسی سران جبهه ملی در ماههای پیش از انقلاب (بخش دوم) چگونگی پذیرش تشکیل دولت ملی از سوی دکتر شاپور بختیار [2014 Jul] 
*نگاهی به رفتار سیاسی سران جبهه ملی در ماههای پیش از انقلاب  [2014 Jul] 
*ملاحظاتی پيرامون مقاله «بازرگان، روحانيت و بختيار»، بخش سوم (قسمت دوم)  [2013 Oct] 
*بختیار، بازرگان و روحانیت؛ ملاحظاتی پیرامون مقاله‌‌‌ی «بازرگان، روحانیت و بختیار»۱- بخش سوم تیرخلاص  [2013 Oct] 
*بختیار، بازرگان و روحانیت- بخش دوم  [2013 Sep] 
*ملاحظاتی پیرامون مقاله‌ی «بازرگان، روحانیت و بختیار»۱ بخش اول روحانیت درنهضت ملی [2013 Sep] 
*مصر بار دیگر به پا می خیزد با تهدید به نافرمانی مدنی در مصر اولین سنگر توتالیتاریسم اسلامگرا فرو می ریزد [2013 Jul] 
*درباره‌ی پرچم ملی ایران  [2013 Jan] 
*آیا صلحجویان نسل های جدید اسرائیل خواهند توانست ماجراجویی رهبران سنتی جنگ طلب خود را مهار کنند و از فکر حمله به ایران بازدارند   [2012 Apr] 
*پاسخی به ادعاهای نسنجیده و بی پایه ی آقای همایون کاتوزیان درباره ی کنفدراسیون جهانی   [2011 Nov] 
*افشاء یک تحریف بزرگ تاریخی پاسخی به ادعاهای نسنجیده و بی پایه‌ی آقای همایون کاتوزیان درباره ی کنفدراسیون جهانی و عده ای از رهبران آن  [2011 Oct] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار  چه کسانی از نام مصدق و بختیار می ترسند و چرا؟ بخش دوم 2ـ دنباله ی" راه توده" و مصدق [2011 Oct] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار (۲)  [2011 Aug] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار  [2011 Aug] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصول کار و منش آنان (بخش دوم ـ ب)  [2011 Apr] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  [2011 Apr] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  بخش نخست ـ ب [2011 Mar] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  [2011 Mar] 
*توتالیتاریسم و زمین لرزه های اجتناب ناپذیرآن( بخش دوم)   تصفیه ها در جمهوری اسلامی از همان آغاز کار [2010 Mar] 
*توتالیتاریسم و زمین لرزه های اجتناب ناپذیرآن(٭)   [2010 Mar] 
*دولت بختیار و فروغ آزادی (بخش دوم)  [2010 Jan] 
*دولت بختیار و فروغ آزادی (بخش نخستین)  [2010 Jan] 
*چه کسانی از علائم شیر و خورشید پرچم ملی ایران می ترسند؟  [2009 Aug]