امپراتوری هخامنشی و مدنیت و عدالت در اندیشه ی ایرانی
نیره انصاری

 

«به باور صاحب این قلم، دربار هخامنشی که صلح و رَواداری را در گستره ی پهناوری از جهانِ «متمدن» آن روزگار استوار نموده بود، همچون محملی پذیرای پیشه وران و دانشمندان از سراسر امپراتوری و عامل تبادل فرهنگ و اندیشه به شمار می رفت.

به حیث اقتصادی و بازرگانی وجه[پول] طلای هخامنشیان با نام «دریک» رواج بسیار داشته   و اعتبارش از یونان تا هند را در برمی گرفت. تبادل اقتصادی و در پی آن موجب آشنایی بیشتر فرهنگ‌های دورمانده از یکدیگر می شد.

در حقیقت ایران هخامنشی بستری به منظور تبادلات فرهنگی شرق و غرب بود.»

پاره‌ای از نویسندگان، عدالت را نظامی دانسته اند که برترین منافع قابل احترام تر را تأمین می کند.

« نظرگاه و تفسیر صاحب این قلم در خصوص عدالت این است که:« مراد از این عبارت، همانا نظم اجتماعی که بر مبنای « قدرت، زور و خشونت» استوار نگشته و ارجحیتِ «منافع قوی تر»، بر«منافع قابل احترام تر» به منصه ظهور رسیده باشد!»

 

مدنیت دارای معانی متفاوت است:

معنای روشن و عامی که از مدنیت استنباط می گردد: مبادی به آداب بودن، داشتن روحیه، اخلاق و الگوی رفتاریِ متناسب با نوعی از زندگی امروزی با زندگی شهری است.

معنای مدنیت گاهی به صورت مؤدب بودن، حُسن خُلق، مراعات نمودن حقوق و توجه به دیگری تعریف می گردد.

برای نمونه؛ وقتی می‌گوییم فردی از توجه به موقعیت خود و جامعه ناتوان است، یعنی متناسب با نقش و جایگاهی که در آن قرار گرفته است، ایفای نقش و وظیفه نمی نماید و به دیگر سخن می‌توان گفت این فرد از مدنیت کافی برخوردار نیست.

مدنیت در حقیقت مفهومی غنی به حیث معنوی است به همین جهت واژه‌ای است که عرصه های وسیعی از رفتار فرد در جامعه را تحت پوشش خود قرار می‌دهد و به کمک این واژه می کوشیم تا پیوند میان فرد با جامعه ی شهری را بررسی نماییم.

مدنیت در این معنا، نوعی مفهوم به منظور توصیفِ موقعیت فرد در جامعه شهری است. اما در عین حال مفهومی برای سازگار نمودن فرد با این شرایط است. معنا اینکه این واژه نوعی تجویزهنجاری و ارزشی را در خود نهفته دارد. بدین سیاق که به کمک واژه مدنیتِ نوعی بایستی الزام و اجبار اخلاقی و فرهنگی برای افراد ایجاد نموده که از قواعد عمومی زندگی شهری تبعیت نمایند.

معنای مدنیت در میراث مکتوب و اندیشه ایرانی به طور تاریخی وجود داشته است؛ در حقیقت امپراتوری هخامنشی که برپایه برابری، آزادی و مدنیت بوده و منشور/لوح نام ور کورش بزرگ در بابِل که اکنون در سازمان ملل متحد نگاهداری می شود.

از دیگرامپراتوری های بزرگ جهان یعنی:

- امپراتوری یونانی که ابتناء داشت بر جنگ افروزی میان دیگر کشورها و شکنجه …

- امپراتوری عثمانی [اسلامی] که این نوع امپراطوری نیز همچون یونانی ها تنها بر اساس جنگ افروزی و تداوم آن در میان دیگر کشورها و ایضاً اِعمال شکنجه…

- امپراتوری مغول نیزاساس حاکمیت آن مبتنی بر جنگ افروزی، آتش افروزی، غارت و نابود نمودن تمدن و…

- و آخرین این امپراتوری ها همانا امپراتوری در کشور انگلستان که بر اساس برده‌داری اداره می شد.

«آنتونیوپانینو، پژوهشگر ایران شناس در خصوص اینکه نظام هخامنشی، نظامی «رَوامَدار» بوده و یا «تمامیت خواه»؛ با استناد به کتاب:« سیاست ارسطو» می نویسد:« پادشاهان پارسیان از نوع خودکامگی نبود زیرا شاه بنابر قانون، قلمروهای خود را اداره می کرد.» وی با توجه به رویکرد ارسطویی حکومت هخامنشیان را؛« آریستوکراتیک یا حکومت شایسته سالاران» قلمداد کرد.

از منظر ارسطو «کورش بزرگ» مردمش را آزاد نمود و پادشاهی بود که به دلیل فضیلت شخصی، قدرت را کسب کرده بود. حکومتی که به نفع عامه مردم و همگام با قانون بود. گرچه دیدگاه «پانینو» بر این پایه استوار بوده که:« رَواداری در سلسله ی هخامنشی؛ «از نوع انسان گرایی یا اُومانیسم نوع غربی» نبود، بل، «رَواداری پارسیان» ابزار هوشمند اقتدارِ[ نشأت یافته از اخلاق و نه قدرت و زور] و حکومت داری بود که وسیله آن عده کثیری از مردم که دارای فرهنگ، زبان، دین و آداب متفاوت بودند. این نوع رَواداری را باید به حکومت داری «خردمندانه» تعبیر نمود. در این نوع رَواداری حقوق و امتیازها به حکومت دارانِ محلی و دشمنان شکست‌خورده اعطا می شد.

« به باور صاحب این قلم، دربار هخامنشی که صلح و رَواداری را در گستره ی پهناوری از جهانِ «متمدن» آن روزگار استوار کرده بود، همچون محملی پذیرای پیشه وران و دانشمندان از سراسر امپراتوری و عامل تبادل فرهنگ و اندیشه به شمار می رفت.

به حیث اقتصادی و بازرگانی وجه[پول] طلای هخامنشیان بانام «دریک» رواج بسیار داشته و اعتبارش از یونان تا هند را در برمی گرفت. تبادل اقتصادی و در پی آن موجب آشنایی بیشتر فرهنگ‌های دورمانده از یکدیگر می شد.

در حقیقت ایران هخامنشی بستری به منظور تبادلات فرهنگی شرق و غرب بود.»

برای نمونه: در اندیشه های فارابی و...اما این امر به نیمه دوره قاجاریه یعنی اواسط دوره ناصرالدین شاه باز می گردد. دوره ای که ما وارد فرهنگ معاصر می‌شویم و تغییرات ساختاری در ذهن و ضمیر ایرانی شروع به شکل‌گیری و نضج می‌کند و نهادهای اجتماعی همچون «تعلیم وتربیت، سیاست، اقتصاد، علم و هنرایرانی» در فرایند سازگاری با شرایطِ «نو» متجدد می‌گردد و مفهوم «تجدد» به معنای جدید و تازه شدن و یا امروزی شدن در فرهنگ ما رخ می نماید. 

«تجدد» مفهومی است که ایرانی‌ها آن را ابداع نموده و این مفهوم متفاوت از «مدرنیته» است. یکی از وجوه مهم «تجددِ ایرانی» همین سُلوک نمودن به شیوه امروزی است.

مدنیت تازه ایرانی مستلزم شیوه ای خاص از آداب، رسوم، عرف ها و الگوهای فرهنگی است که سازگار با نیازهای انسان شهری و شهر جدید ایرانی است. این امر خود نکته‌ای برجسته می‌ماند که روشنفکران ایرانی همچون «میرزاملکم خان» در آن زمان بر آن وقوف یافته و از آن با نام «آئین تمدن» نام می بردند.

هنگامی که به مشروطیت و پس از آن می رسیم؛ این برداشت از مفهوم مدنیت یعنی «مبادی آدابِ روز و تمدن شهری» گسترش می یابد. در سال (1317) صدیقه دولت آبادی در حوزه «آداب معاشرت نسوان» به نشر سپرد که می‌توان آن را نسخه‌ای از همین سلوک تازه است.

به امروز که می‌رسد اما مدنیت به مفهومی فراگیرتر و عمومی‌تر با بَسامد تکرار بیشتری در زبان پارسی بدل می گردد.

تمدن‌های جهان ازجمله «تمدن ایرانی» تا کمتر از یک مائه پیشین عمدتاً تمدن‌های روستایی، قبیله‌ای و عشایری بودند. به آین معنا که اکثریت مردم به شیوه کوچ نشینی قبیله گی، عشایری و روستایی زندگی می کردند. به همین جهت در دوره های گذشته معنای مدنیت از عمومیت برخوردار نبود. اگرچه در کتاب‌های اخلاقی، پندنامه ها، سیاست نامه‌ها و در اشعار و متون نثر ادبیات پارسی کمابیش این مفهوم وجود دارد اما استفاده از آن به نحو عملی، پراکتیک و گسترده در زندگی و زبان روزمره در دوره ی معاصر اهمیت نظرگیرنده ای می یابد. به نحوی که ما امروزه در رسانه ها، مطبوعات و گفت و گوهای روزانه امان نیز به شکل‌های گوناگونی مفهوم مدنیت و متمدن بودن را به کار می گیریم.

«نوربرت الیاس، جامعه شناس، شاعر، فیلسوف و نظریه پرداز اجتماعی شهیر آلمانی در کتاب «فرایند مدنی سازی،Civilizing Process»؛ می گوید:« فرایند شکل‌گیری و گسترش تمدن بر پایه گسترش خویشتن داری استوار گردیده است.» در تفسیر نظریه ایشان می‌توان بیان داشت :« که منظور ایشان از خویشتن داری این است که شهروندان و افراد بتوانند، شهوات، غضب و احساسات خود را کنترل نموده و به شیوه ای متعادل، آرام، انسانی، اخلاقی، متناسب با رعایت احترام و حقوق جمعی به نیازها، خواسته ها، احساسات، امیال و غرایز خویش پاسخ دهند.»

به تعبیر الیاس در اروپا جامعه‌ای درباری وجود داشت که پیرامون نهاد ثروت شکل می گرفت. اعیان و اَشراف مبادی آداب بودن، اما سایر مردم این آداب را نمی دانسند.

در خصوص ایران؛ حقیقت این است که به استناد کتاب‌ها و متونی مانند اخلاق ناصری، قابوس نامه و افزون بر این‌ها، پندنامه اردشیر بابکان و نیز بر اساس متون امروز تر که از دوره قاجاریه برجای مانده است، انسان و جامعه ایرانی آگاهی مناسبی از مدنیت داشته است.

در متون ادبی شاهکارهای بزرگی چون شاهنامه یا آثار سنایی، نظامی، عراقی، حافظ، سعدی، مولانا و به ویژه حکیم ابوالقاسم فردوسی و تا امروز، شعر و ادبیات پارسی همواره در راستا و خدمت پرورش احساسات مدنی یا مدنی شده و یا مدنیت ویژه ایرانی و ایضاً با تأکید بر پرهیز از آزار دیگری است. برای نمونه:نظریه اخلاقی – ایرانی و حکایت رفتار نیک فردی و جمعی است و انسان نیک اخلاقی، انسانی است که در رفتار خود با دیگران به نیکی رفتار نماید در فرهنگ ایران «کم آزاری» اساس این رفتار به شمار می‌آید و یکی از سه روش پسندیده در مجموعه زندگیِ جهانی محسوب می گردد.

نظریه یِ ایرانیِ کم آزاری: این « عدم آزار رسانی» هم بُعد رفتاری یعنی «منع از اِعمال خشونت به دیگری» و نیز «پرهیز از آزار کلامی» یعنی پرهیز از خشونت نمادین علیه دیگری و همچنین نوع آزاری که از راه تضییع حقوق دیگران باشد اشاره دارد.

در حقیقت ممکن است اساسی‌ترین آموزه و حکمتی که اندیشه ورزان ادبی ما می کوشند تا برای انسان ایده‌آل ایرانی تنظیم نمایند توجه به حقوق دیگران، پرهیز از تجاوز، تعدی و آزار دیگران و به گونه ای تربیت انسان ایرانی که ابتناء دارد بر «مدنیت» است.

امروزه یکی از اهداف روانشناسی برای انسان ایرانی، ایجاد نوعی آگاهی و خودآگاهی انتقادی در اوست، اینکه چگونه بتواند به شیوه ای مدنی تر و یا مدنیتی متعالی تر زندگی کند هم چنانکه این هدف را در حوزه های دیگری چون علوم سیاسی، جامعه شناسی فرهنگی، تاریخ فلسفه، مطالعات ادبی، هنری و تمام رشته‌هایی که در حوزه انسان و جامعه ایرانی فعالیت می‌کنند به نوعی تربیت انسان مدنی ایرانی را در هدف‌های خود پی گرفته اند.

مفهوم عدالت

عدالت مفهومی است که بشر از آغاز تمدن خود می‌شناخته و به منظور استقرار آن کوشیده است. مشاهده طبیعت و تاریخ رخدادها و… اگر در راستای نظم طبیعی باشد، درست و عادلانه است. حقوق نیز از این قاعده مستثنا نبوده و مبنای آن در مشاهده موجودات و اجتماع های گوناگون است.

بدین اساس از ملاحظه آنچه هست می‌توان به جوهرِ «آنچه باید باشد» دست یافت. به دیگر سخن در شیوه ارسطویی جستجوی عدالت، واقع‌گرایی برپایه مشاهده و تجربه است!

افلاطون هم در کتاب «جمهوریت» به تفصیل از عدالت سخن می گوید. دیدگاه او بر عدالت ابتناء دارد بر آرمانی که تنها تربیت یافتگان دامانِ فلسفه به آن دسترسی دارند و به یاری تجربه و حس نمی‌توان به آن رسید.» عدالت اجتماعی در صورتی برقرار می‌شود که:« هرکس به کاری دست زند که شایستگی و استعداد آن را دارد و از مداخله در کار دیگران بپرهیزد.»

حکومت شایسته دانایان و خردمندان و حکیمان است و عدل آن است که هرکس بر موضع خود قرار گرفته و خواهان استقرار خرد در جامعه جایگزین «زَر، زور و زِر[ تزویر/روحانیون]گردد.

بی‌شک انگیزه افلاطون طبقاتی نمودن جامعه به شیوه «خوان سالاران» نبود، زیرا در جامعه ی آرمانی او اوصاف سپاهی گری، حکمت و تجارت اکتسابی است و نه «وراثتی» همچنین معیار توصیف اشخاص، زمان اشتغال است و نه «ولادت»!

با این وصف بر او خرده گرفتند که چرا وضع شغل و معلومات شخص اورا به حکم طبیعت، تنها سزاوار کاری معین می نماید؛ چندان که تجاوز از آن «ستمگری» باشد.

از این بیش تقسیم میان آزاد مردان و بردگان نیز در این طبقه بندی می گنجد. چنان که ارسطو بر همین پایه ادعا کرد که برخی مردم به حکم طبیعت بَرده اند و باید در همین وضع باقی بمانند!

ارسطو و اعطای حق به سزاوار آن

از منظر ارسطو، عدالت دارای دومعنا و مفهوم عام و خاص است:

- عدالت در وجه عام: شامل تمام فضائل است. زیرا هر کس به کار ناشایستی دست زند، ستم کرده است. عدالت به مفهوم عام همانا «تقوای اجتماعی» است.

نظرگاه ارسطو بر انسان چنین است:« انسان به حکم طبیعت، نه خواهان فضیلت و کمال است و نه گریزان از آن. فطرت انسان بسیط است و فضیلت و عدالت اکتسابی؛ گرچه طبیعت او به نحوی است که می‌تواند خود را با آنچه کسب نموده سازگار کرده و با خو کردن به آن کمال یابد.»

- عدالت در معنای خاص: برابر داشتن اشخاص و اشیاء است. مراد عدالت همیشه تأمین تساوی ریاضی نیست. مهم این است که بین سود و زیان و تکالیف و حقوق اشخاص، تناسب و اعتدال رعایت گردد.

بدین پایه می‌توان این‌گونه بیان داشت که:« عدالت فضیلتی است که به موجب آن باید به هرکس آنچه را حق اوست؛ داد.»

فراتر از این ارسطو عدالت را به « معاوضی و توزیعی» تقسیم نمود.

- عدالت معاوضی، به معنای تعادل میان دو عِوض در معامله است. به نحوی که یکی از دو متعاملین و قرارداد، نتواند به بهای فقر دیگری ثروتمند شود؛ و یا هر دو عِوض را بدست آورد. این مفهومِ عدالت خودبخود محصول در قرارداد است. اما «ضمانت اجرای» آن، همانا جبران خسارتی است که زیان دیده را به وضع متعادل بازگردانده و برابری را تأمین نماید.

- عدالت توزیعی، هم پیوند و مربوط به تقسیم ثروت و مناصب اجتماعی بوده و متناظر بر زندگی عمومی و نقش دولت دارد.

البته تعریف ارسطو در نوشته‌های «اُولپین» و در کتاب «دیژست» مورد پذیرش واقع شده است که در این خصوص «سیسرون» عامل دیگری را بر آن می افزاید:« بایستی به هر کس آنچه را سزاوار است داد؛ با این اشتراط که به منافع عمومی زیان نرساند!»

اصطلاح «نفع مشترک» یا «نفع عمومی» که در تعریف سیسرون آمده است، از آن پس در بیشتر رساله های حقوقی و اخلاقی مکرر گردید. اگرچه می‌توان بیان داشت که سایر تعریف ها، با اندک تفاوت، همان است که ارسطو فیلسوف یونانی بیان نموده و حقوق دانان رومی آن را کامل کرده اند.

پاره‌ای از نویسندگان، عدالت را نظامی دانسته اند که برترین منافع قابل احترام تر را تأمین می  کند.

« نظرگاه و تفسیر صاحب این قلم در خصوص عدالت این است که:« مراد از این عبارت، همانا نظم اجتماعی است که بر مبنای « قدرت، زور و خشونت» استوار نگشته و ارجحیتِ «منافع قوی تر»، بر«منافع قابل احترام تر» به منصه ظهور رسیده باشد!»

عدالت صوری و ماهوی

- عدالت صوری [ظاهری]: به معنای برابری است و تنها مفهومی از عدالت است که با تمام معیارهای پیشنهاد شده به منظور تمییز عدالت سازگار بوده و همگان در خصوص آن به توافق رسیده اند.

البته برخی برابری را مطلقِ همگان برشمرده اند. برمبنای عدالت صوری اگر قاعده ای به همه ی موقعیت ها و اشخاصی که موضوع آن قرار می گیرد، یکسان حکومت نموده و تبعیض روا مدارد، عادل است؛ خواه مفاد آن قاعده درست باشد یا نادرست!

- اما عدالت ماهوی: به مضمون و محتوای قاعده نیز مداقه نظر دارد و «برابر داشتن» کفایت نمی نماید، زیرا کیفیت نیز مطرح است و آن «سزاوار بودن»، «شرط ویژه ی اجرای عدالت» به شمار می آید.

به هر روی در مفهوم کلی عدالت اختلاف برجسته‌ای وجود ندارد. اما همین که از این مفهوم کلی قواعد جزیی بسازند و آن را با وقایع خارجی منطبق نمایند، آنجا اختلاف نظریه‌ها آغاز می‌گردد و در‌واقع دلیل اساسی این اختلاف‌ها « تعارض در دو چهره عام و خاص عدالت» است و این امر خود موجب می‌گردد که قاضی گاه به قانون متوسل گردد و گاه به انصاف!

در خصوص مبادله اموال و توزیع ثروت، بنابر نظریه ی پیروان حقوق فردی و عدالت اقتضا دارد که میان «ارزش کار و کالاهای مورد تبادل» تساوی برقرار گردد…

اما طرفداران حقوق اجتماعی این روش و اُسلوب را با انصاف منطبق نمی دانند. زیرا در آن وضع بدنی و موقعیت اجتماعی افراد محاسبه نشده و عدالت حکم می نماید تا تمام ثروت ملی میان مردم به تناسب شایستگیِ آن‌ها  تقسیم گردد.

گرچه این تناسب نیز محل مناقشه است که آیا ثروت بایستی به تساوی میان همگان تقسیم گردد یا به نسبت ارزش و میزانِ کاری که به انجام رسانده اند!

بدین ترتیب مفهوم «برابری» به عنوان «جوهر و اساسِ» عدالت در همه ی این اختلاف نظریه‌ها حفظ شده است. برای نمونه: آنان که مایلند تا امتیازها و ثروت‌ها به تناسب شایستگی یا نیاز تقسیم شود؛ این قاعده را می پذیرند که سهم کسانی که دارای لیاقت یا نیاز یکسان هستند برابر باشد. به همین جهت است که:« برابری را عدالت صوری و مجرد» نیز نامیده اند تا نمودار اشتراک آن در همه دیدگاه‌ها موجود باشد.

گوهر کلام اینکه در حقیقت وجود اختلاف نظریه‌ها در «چگونگیِ اداره ی عدالت» است و نه در مفهوم آن!

پایان سخن

 

نظر به آنچه پیش گفته؛ نقش جامعه مدنی، سرنوشت مردم بدست مردم، تحقق دموکراسیِ واقعی، پیشرفت و مدنیت است.

جامعه مدنی مشتمل بر سازمان های اجتماعی غیر دولتی[NGO ها]، فرهنگی، خیریه و رفاهی خواهد بود که دولت ساختار روبنایی و جامعه مدنی زیربنای یک جامعه را تشکیل می دهند.

هر جامعه‌ای که مردم حق گزینش نمایندگان خود را داشته باشند و به طور مستقیم در سیاستِ دولت سهیم بوده و بتوانند نقش تاثیرگذار خویش را تبارز دهند و از افراد فرادست دولتی نیز نظارت صورت پذیرد، در آن جامعه مدنی به نیکی و سرعت می‌تواند نفوذ یابد. زیرا ساختن یک جامعه ی سالم برپایه عدالت و برابری نیازمند مشارکت بیشتر مردم در حوزه های گوناگون اجتماعی و سیاسی است. مشارکت عمومی لزوماً به مفهوم یک نهاد سیاسی نیست؛ بل، شیوه‌های مشارکت فردی و گروهی بیان دیدگاه‌های در خصوص حاکمیت سیاسی، تشویق دگران در این امر نهایت تاثیرگذاری است.

هدف و مراد از جامعه مدنی همانا انسجام افراد یک جامعه بوده  تا به نحو گروهی به منظور دستیابی به اهداف مشترک مساعی لازم را به انجام رسانند.

جامعه مدنی آن فضایی است که در آن مردم برای نیل به اهداف مشترک و به منظور کسب منفعت مادی و یا بدست آوردن قدرت سیاسی می کوشند.

در اندیشه ایرانی و به استناد تاریخ «مدنیت در ایران زمین» همانگونه که در بالا بیان گردید: ایجاد و حفظ جامعه مدنی وظیفه حکومت برای حفظ نظم جامعه، برابری و آزادی مساله ای نهایت جدی و شایسته بررسی است.

در جامعه مدنی وظیفه عدالت سیاسی، امکانات مساوی در آموزش و پرورش با درجه های وسیع در پیوند با فعالیت‌های حکومت است.

به باور برخی اندیشمندان جامعه مدنی بدینگونه است:

- جامعه مدنی از راه شعوراجتماعی و اخلاق اجتماعی تحقق می یابد. «برتراند راسل»

- یکی از اصول ایجاد جامعه مدنی تساهل است. «مارکوزه»

- شرط ورود به جامعه مدنی ابتداء آزادی و سپس تعقل است. «هگل» 

گوهر کلام اینکه هر آنجا که نقش مردم در سرنوشت شان دخیل نباشد و نهادهای اجتماعی و مدنی در آنجا ضعیف باشند، آنجا حکومت به سوی خودکامگی رفته و فرجام آن همانا حاکمیت استبداد بر جامعه خواهد بود. مردمانند که مجریان قدرت را برمی گزنند و بر آن‌ها «حق نظارت» دارند و مردم در این مساله «بنیانگزار بوده و قدرت حاکمه به مردم تعلق دارد.»

عدالت

 و اما عدالت مفهومی است اخلاقی. انسان به دلیل وجود اختلاف‌های اجتماعی در خود به نوعی عدالت و نیاز به آن را احساس و دریافت می کند. این احساس عدالت نزد همگان وجود دارد [ اگرچه با نوسان] اما بیشتر احکام عرفی ساده و ناقص بوده و همه افراد در خصوص مسائل حقوقی و اقتصادی عدالت را تشخیص نمی دهند.

در حقیقت مفهوم عدالت را نیز بایستی در نوشته‌های دانایانِ حقوق و اخلاق جستجو کرد. به دیگر سخن «حقوق و عدالت دو همزاد تاریخی اند!»

«ژوستینین » حقوق را « هنر» دادگستری و پندار نیک می داند. به گفته مشهور :« دولتی پایدار می‌ماند که اقامه عدل نموده و در رفتار خود جانب انصاف را از دست ندهد. اما امروز عدالت برای حقوق دان، آرمانی است که  قوانین باید از آن الهام گیرد. معنا اینکه در مفهوم حقوق و عدالت افزون بر پیوند نزدیکشان با یکدیگر اما از هم جدا شده اندو به دیگر بیان نظمی که وسیله ی حقوق در جامعه برقرار می گردد؛ پیوسته در حال حرکت، و تحول است و به سوی کمال می رود، البته مراد کمالی است که غایت آن «عدالت و نیکی» است.

 

منابع:

مدنیت:

- آریاورته، آریانا و ایران باستان؛ احمدعلی کهزاد

در جست‌و‌جوی مدنیت، 24،2،2018

- تقارن 12 فروردین1358 با روز کشتار ایرانیان ( دوره هخامنشیان) توسط قوم یهود؛1،4،20117

- جمهوری اسلامی عرب تر از عرب ها،8،10،2017

عدالت:

- جلال الدین همایی، منتخب اخلاق ناصری، ص24

- افلاطون، کتاب «جمهوری»، ترجمه فؤاد روحانی، ص38 به بعد.

در این اثر میان سفالوس و سقراط و دیگران این مباحثه مطرح می‌شود که عدالت چیست؟ آیا ادای دین است یا نیکی در حق دوستان و بدی در خصوص دشمنان یا اساس آن نیکوکاری است یا فرجام عدالت عمل به نفع طبقه حاکم است؟

- ج 1 کتاب مبانی حقوق، حقوق و عدالت، دکتر موسی جوان، تهران1336

- ویلی، فلسفه حقوق، ج 1، معانی و هدف‌های حقوق

-برتراند راسل، اخلاق و رسالت در جامعه، ترجمه دکتر محمود حیدریان، ص43

- ریپر، قاعده اخلاقی در تعهدات مدنی و نیروهای سازنده حقوق، ص414

- روبیه، نظریه عمومی حقوقی، ص221

نیره انصاری، حقوق دان، نویسنده وپژوهشگر و کوشنده حقوق بشر

31،3،2018 میلادی

برابر با 11،1،1397 خورشیدی

 

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب نیره انصاری در سایت پژواک ایران 

*رویکردهای نژادپرستانه منشا بروز جنگ‌های زیادی در طول تاریخ بشریت بوده است  [2024 Mar] 
*حکم شلاق و رنجی که از «درد شمشیر بدتر»است!  [2024 Feb] 
*روز بین المللی مبارزه با ناقص سازی جنسی زنان  [2024 Feb] 
*جایگاه اقلیت‌ها از منظر حقوق بین الملل  [2023 Dec] 
*دادگاه استیناف/تجديدنظر در سوئد حكم حبس ابدِ حميد نوري عباسي را اِبرام و تاييد نمود!  [2023 Dec] 
*دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر و زنانه شدنِ مهاجرت/پناهندگی  [2023 Dec] 
*از ترک مخاصمه تا قرارداد صلح  [2023 Dec] 
*روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2023 Dec] 
*حق مسکن در قوانین ایران چگونه تعریف شده است؟  [2023 Oct] 
*10 اکتبر روز جهانی مبارزه علیه مجازات مرگ/اعدام  [2023 Oct] 
*زن از حیات برهنه تا ترازملی  [2023 Oct] 
* در دفاع از استقلال کانون وکلا و وکلای دادگستری در مقابل دخالتهای مجلس و قوه قضاییه رژیم اسلامی  [2023 Aug] 
*لايحه عفاف و حجاب؛ عاملى براى گسترش سركوب و خشونت در جامعه  [2023 Aug] 
* استعمار فرانو، نارسمیت بخشی به تمامیت ارضی!  [2023 Jul] 
*جرم سب النبی، تسلیم و مطیع یا عقلانیت انتقادی؟  [2023 Jun] 
*ارشاد و امنیت اخلاقی چه نسبتی با گردن شکستن دارد ؟  [2023 Jun] 
* آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی /میدانی لُمپنیسم  [2023 Jun] 
*شیوع ایدز در میان کودکان کار و خیابان در ایران اسلامی  [2023 Jun] 
*مجازات اعدام در نظام‌های قضایی معیوب!  [2023 May] 
*منت «عفو رهبری» بر سر معترضان آزاد شده!  [2023 Apr] 
*زنان محل اقتدار یک نظام  [2023 Apr] 
*از منشور مهسا تا شورای حقوق دانان  [2023 Mar] 
*قانون اساسی چه نسبتی با فلسفه سیاسی دارد؟  [2023 Mar] 
* دعوت از جامعه نخبگانی هسته نخبگانی زن، زندگی، آزادی  [2023 Mar] 
*از اعدام تا انقلاب حق  [2023 Mar] 
*کنفرانس امنیتی مونیخ و تبعات آن بر جنبش «زن، زندگی، آزادی»  [2023 Feb] 
*تحریم سپاه پاسداران انقلاب «اسلامی» در قوانین بین الملل  [2023 Jan] 
*اعدام یا قتل حکومتی!  [2022 Dec] 
*امنیت از منظر حقوق بین الملل  [2022 Dec] 
*از شهروند خبرنگار تا نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل   [2022 Nov] 
*كودك سرباز، اُبژه اى مؤمنان و نظام؛ مغاير با حقوق كودك  [2022 Nov] 
*حمله نیروهای سرکوبگر به وکلای دادگستری  [2022 Oct] 
*قتل دولتی و سیستماتیک «مهسا/ژینا امینی» آستانه «پیکِ» خشم جامعه  [2022 Sep] 
*تبعیض ناروا و فقر«هلوکاست بی صدا» در سیستان و بلوچستان!  [2022 Sep] 
*30 آگوست روز جهانی ناپدیدشدگان قهری  [2022 Sep] 
*مرگ معطوف شخص است و نه ساختار!   [2022 Aug] 
*اختلاس یا جرم یقه سفیدها در صندوقهای بازنشستگی  [2022 Aug] 
*آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟   [2022 Aug] 
*مجتمع متروپل آبادان / جان شهروندان هزینه شهرداری‌ها   [2022 Jul] 
* لایحه حمایت از ماموران نظامی یا هراس از قدرت مردم؟!  [2022 Jun] 
*کودکانِ زنانِ محبوس و بازتولید مجرمان  [2022 Jun] 
*سیاست گرسنه سازیِ نظام اسلامی، خیزش دوباره دلاوران ایران  [2022 May] 
*اول ماه مه روز بین‌المللی کارگر   [2022 May] 
*یک بام و دو هوا در سوئد و مکتب کپنهاگ  [2022 Apr] 
*حکایت خود ببُری، خود بدوزی، خود بپوشانی   [2022 Apr] 
*پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنان یا جامعه؟!  [2022 Mar] 
*محاکمه حمیدنوری/عباسی، وارونه گویی و ادعاهای کاظم غریب آبادی  [2022 Mar] 
*تجاوزروسیه به اوکراین، پرتابه ها، سلاح ها  [2022 Mar] 
*«حق مرخصیِ زندانیان»  [2022 Feb] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2022 Feb] 
*از کاپیتولاسیون تا تاسیس کنسولگری چین در بندرعباس   [2022 Jan] 
*مکانیسم های حقوقی جدید آب و محیط زیست در حکمرانی های جدید   [2022 Jan] 
*فمیسید و نقض حقوق بشر در ایران در 2021   [2021 Dec] 
*حقابه از شیخ بهایی، گلوله های ساچمه ای تا حکمرانی مطلوب   [2021 Dec] 
*قانون افزایش جمعیت یا بارداری اجباری!   [2021 Nov] 
*چرا مردان/همسران قاتل مجازات نمی شوند؟  [2021 Nov] 
*قسامه، حکمی مرگبار در نظام قضایی ناکارآمد ایران   [2021 Nov] 
*بی کیفرمانی، اصل صلاحیت قضایی، ناقضان حقوق بشر در ایران، حمید نوری/عباسی، وجدان حقوقیِ جهانی  [2021 Nov] 
*وندالیسم،Vandalism، حکومت اسلامی و آرامگاه کوروش  [2021 Oct] 
*وکیل بدون حق!   [2021 Oct] 
* (۱۷ اکتبر) روز جهانی مبارزه با فقر و گرسنگی ! یا هولوکاست بی‌صدا  [2021 Oct] 
* مقایسه نظریه های حقوقی احمد کسروی در هشتاد سال پیش با قوانین امروز در ایران   [2021 Oct] 
*روزجهانی کودک( ۸ اکتبر) و کودک فروشی در ایران!   [2021 Oct] 
*آدم ربایی و جرایم مشابهِ برون مرز  [2021 Sep] 
*حقوق متهمین/ محکومان بیمار   [2021 Sep] 
*«هک کردنِ دوربین های زندان اوین ابتذال شر!»   [2021 Aug] 
*از تحلیف ابراهیم رئیسی تا محاکمه حمید نوری در سوئد   [2021 Aug] 
*«مرزبانی فضای مجازی» یا «ساختارِاستمرارِآزادی ستیزی»!   [2021 Jul] 
*قیام تشنگان آزادی!   [2021 Jul] 
*گرداندن متهمان در خیابان؛ قوانین داخلی و اسناد بین المللی  [2021 Jul] 
*جایگاه قاضی در استانداردهای بین المللی   [2021 Jun] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/ حقوقی  [2021 Jun] 
*سقوط دولت استفان لوون در سوئد   [2021 Jun] 
*حکومت هیچ نیست، مگر دستیار حکمران/مردم   [2021 Jun] 
*تعارض بین عقلانیت مجلس و شورای نگهبان/ انتصابات  [2021 Jun] 
*فقد قوانین حمایتی از محیط بانان در ایران   [2021 May] 
*مسئولیت دولتها نسبت به بحران در خاورمیانه!   [2021 May] 
*شورای نگهبان و حیطه قانون گذاری  [2021 May] 
*اول ماه می روز جهانی کارگر  [2021 May] 
*سازمان دول یا سازمان ملل؟  [2021 Apr] 
*حاکمیت قانون اساسی و چه باید کرد   [2021 Apr] 
*تحلیلی بر چگونگی تنظیم و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی و ایرادهای وارده بر آن   [2021 Apr] 
*اخراج کودکان متولد در سوئد  [2021 Apr] 
*قرارداد 25 ساله نظام اسلامی با چین و کشتی های صیادی ترال نابودی صیادان نوار جنوب ایران!   [2021 Apr] 
*شکنجه در ایران: بررسی حقوقی و  بهداشتی  [2021 Mar] 
*نقدي بر مقاله «قانون اساسي خواهان دموكرات» به قلم جناب عبدالحميد وحيدي، حقوق دان و وكيل دادگستريِ ايران و فرانسه!  [2021 Mar] 
* شکنجه و قوانین بین‌المللی   [2021 Mar] 
* بايكوت و ممنوعيت خريد و ورود واكسن كرونا توسط آرهبر جمهوري اسلامي!   [2021 Feb] 
*حقوق شهروندی و Statelessness در حقوق بین الملل  [2021 Feb] 
*نقدی بر مجازات های صلب و رجم در قوانین اسلامی و مقایسه آنها با استانداردهای حقوق بشری بین المللی  [2021 Jan] 
*قانون درباره ی موضوع استراق سمع/EAVESDROPPNING چه میگوید؟  [2021 Jan] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2021 Jan] 
*بایکوت خرید و ورود واکسن توسط یک فرد سایکوپات و روانپریش   [2021 Jan] 
*جانشینی خامنه ای و جدال روحانی و مجلس  [2020 Dec] 
*گروگانگیری در حقوق بین‌الملل فصل پایانی [2020 Dec] 
* روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2020 Dec] 
*تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری  ۲۵ نوامبر روز جهانی خشونت علیه زنان  [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید! آبان 98   [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید!  [2020 Nov] 
*نظام انتخاباتی در امریکا، دموکراسی یا الیگارشی؟   [2020 Nov] 
*«حق» مقدم بر «اصل» مناقشه ارمنستان و آذربایجان   [2020 Nov] 
* تروریسم وطنی و قرارداد بارسلونا(1995)  [2020 Oct] 
*(FIDH) ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام (WCADP)  [2020 Oct] 
*«دولت یعنی ما»!   [2020 Sep] 
*روشن‌فکر حقوق دان، انقلاب حقوقی و تدوین قانون اساسی نوین فصل پایانی  [2020 Sep] 
* حقوق دان روشن‌فکر، قتل نویدافکاری و انقلاب حقوقی! فصل دوم   [2020 Sep] 
*«عدالت جنسیتی» مدل خانم معصومه ابتکار!   [2020 Sep] 
*از قربانیان نرون تا جلادان اسلامی در ایران!   [2020 Sep] 
*حقوق دان روشنفکرو روشن‌فکر حقوق دان بخش نخست   [2020 Sep] 
*تعرض جنسی جرم ست!   [2020 Sep] 
*رد تحریم تسلیحاتی نظام فقاهتی ومکانیسم ماشه!   [2020 Aug] 
*منافع ملی و ممنوعیت هر نوع تجاوز به منابع طبیعی  [2020 Aug] 
*نافرمانی مدنی و ارتش مردمی   [2020 Jul] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/حقوقی « منافع ملی؛ National Interest»  [2020 Jul] 
* از محفل های مطالعه تا ابهامات قتل اولوف پالمه دموکراسی  [2020 Jun] 
*جرم سیاسی و بیستم ژوئن،سی ام خرداد روزجهانی حمایت از زندانیان سیاسی  [2020 Jun] 
*پدرسالاری، زن کُشی!   [2020 Jun] 
*جنگلها پیش از ملتها و بیابانها پس از ملتها!  [2020 Jun] 
* نظام فقاهتی در ایران حامی قتل های خانوادگی!   [2020 Jun] 
*جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان آب در برابر مهاجران!  [2020 May] 
* روز جهانی کارگر، کارگر از قرون وسطا، کرونا ویروس و بیکاری زنان   [2020 May] 
*از تخلفات پزشکی تا گفتار وزیرامور خارجه آمریکا در مورد خلیج فارس  [2020 May] 
*حاکمیت جهانی، کرونایوروس و بیوتروریسم سفید!  [2020 Apr] 
*حاکمیت جهانی، کروناویروس و بیوتروریسم سفید!   [2020 Apr] 
*گلوبالیزیشن و حاکمیت دولت ها   [2020 Apr] 
*کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و... نظام فقاهتی در ایران  [2020 Apr] 
* روز جهانی رفع تبعیض نژادی(21 مارش) بخش پایانی   [2020 Mar] 
*روز جهانی رفع تبعیض نژادی (21 مارش)   [2020 Mar] 
*کرونا ویروس اسلامی و حق بر حیات و حق برسلامت  [2020 Mar] 
*قانون صنعت ملی شدن نفت   [2020 Mar] 
*روز جهانی زن، دیه [نا]برابر زن در حوادث از جمله سرنگونی هواپیما با شلیک موشک  [2020 Mar] 
*به مسلخ رفتن حق دفاع توسط نظام فقاهتی   [2020 Mar] 
*بایکوت انتخابات/ انتصابات اسفندماه (98)   [2020 Jan] 
*(24 ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2020 Jan] 
*«خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!   [2020 Jan] 
*از خشونت و کشتار تا حکومت نظامی در ایران   [2020 Jan] 
*از رؤیای هلال شیعی تا شورای امنیت سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*اینستکس ناکارآمد!   [2019 Dec] 
*شر اهریمنی یا موجود شیطانی آبان(1398)   [2019 Dec] 
* تقاضای حقوق دانان و وکلای خارج از ایران در خصوص ارجاع پرونده نقض حقوق بشر در ایران به «شورای امنیت   [2019 Dec] 
*دستور شلیک کور یا کشتار جمعی!  [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر واشرار نیستند! بخش پایانی   [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر و اشرار نیستند  [2019 Dec] 
*اصل صلاحيت قضاییِ جهاني « اجرای عدالت»!   [2019 Nov] 
* قتل عام ارامنه و گذار از عصر کهن به عصر جدید!   [2019 Nov] 
*اندیشه های نوین کوروش بزرگ در پارگراف هایی از منشور   [2019 Oct] 
*بمب فسفری، آتش بس و ژینوساید نوین!   [2019 Oct] 
*آوارگی کردهای روژاوا و حمله نظامی ترکیه به این منطقه  [2019 Oct] 
*وارداتِ چمدانی دارو به ایران!‏   [2019 Oct] 
*10اکتبر2019 روز بین المللی ضد مجازات اعدام و گندیدگی در قانون  [2019 Oct] 
*آشنایی با اصطلاحات حقوقی و سیاسی سوسیالیسم و کمونیسم   [2019 Sep] 
*از گرسنگی ایرانیان تا قرارداد2016 ح.ا و چین ‏   [2019 Sep] 
*جدال بر سر ثروت یا دعوای طلبگی!‏   [2019 Aug] 
*تعظیم دولتمردان سوئدی به اسلامگرایان!   [2019 Aug] 
*پیش گفتاری، در راستای طرح پیشنهادی دو نهاد نظارت بر قانون اساسی و دادگاه عالی قانون اساسی  [2019 Aug] 
*قانون در ایران، مرگِ زندگی است! و تجاوز به « حق دفاع از ملت»  [2019 Aug] 
*حیثیت و پول (90) ساله پَر!‏   [2019 Aug] 
* تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل و تهدید آمریکا توسط حسن روحانی!  [2019 Jul] 
* جادو و اهل هوا و قانون  [2019 Jul] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه  [2019 Jul] 
*اهدای اعضای محکومان به اعدام الگو برداری از چین   [2019 Jul] 
*دیه برابر زن و مرد   [2019 Jul] 
* خطر جنگ و نقش حقوق بین الملل در حل منازعات بین‌المللی   [2019 Jun] 
*رد لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مرد خارجی توسط شورای نگهبان  [2019 Jun] 
*(20 ژوئن)، یادروز جهانی پناهندگان وهمبستگی با پناهجویان  [2019 Jun] 
*عدم تفکیک جرائم در زندانها و قتل زندانیان سیاسی   [2019 Jun] 
*بررسی جرم اسیدپاشی از نگاه فقه و قانون و قانون عدم ممنوعیت خرید و فروش آن   [2019 Jun] 
*از بی حقوق کارگران اقلیت دینی، ظلم بر وکلا تا روز جهانی محیط زیست ‏  [2019 Jun] 
*قاتل خودی بهره مند از وکیل گزینشی! کارگر وآموزگار اما فاقد حقوق!   [2019 May] 
*اظهارات مشاوررئیس جمهور ترکیه و پیوند آن با کنفرانس یالتا!  [2019 May] 
*حضور نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و دروغ [آقا] ی خامنه ای   [2019 May] 
*از متحدانِ جنگ نیابتی تا بن‌بست جمهوری اسلامی  [2019 May] 
*پیکاسو و اثری ضدجنگ!  [2019 May] 
*خشونت و ترور و گسترش حاکمیت خدا!   [2019 May] 
* بازداشت و محکومیت جولیان آسانژ در لندن و حقوق خبرنگاران  [2019 May] 
*(۱مای) روز جهانی کارگر از قرون وسطا، تا دستمزد کارگران در سال ۹۸  [2019 May] 
*سپاه تروریست معاهده وستفالیا مرگ امپراتوری مقدس   [2019 Apr] 
*مرمت کلیسای نتردام در پاریس و واگذاری غار علیصدر در همدان   [2019 Apr] 
*پُتکِ امنیت و مصلحتِ نظام یا اِشغالِ نظامی و قانون اساسی  [2019 Apr] 
*بیماری‌های عفونی پس لرزه های سیل  ورود نیروهای تروریستی حشدالشعبی و فاطمیون در ایران [2019 Apr] 
*از تسلط سپاه بر اقتصاد ایران تا قرار گرفتن در لیست تروریستی آمریکا  [2019 Apr] 
*حکایت «خود ببری، خود بدوزی، خود بپوشانی» و انفجار مین ها در مناطق سیل زده!  [2019 Apr] 
*تقارن12فروردین 1358جمهوری اسلامی‎ با روزکشتار ایرانیان( دوره هخامنشیان) توسط قوم یهود   [2019 Apr] 
* سیل ویرانگر در استان گلستان و فساد و سوء مدیریت نظام اهریمن  [2019 Mar] 
*از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق تا جدال در نامگذاری خیابانها   [2019 Mar] 
*عدالتِ سربدار!   [2019 Mar] 
*نقدی بر مقاله:«قیم صغار...!»به قلم آقای محمدرضا روحانی، وکیل محترم دادگستری به مناسبت (8) مارش روز جهانی زن [2019 Mar] 
*عروسان داعشی، چالشی تازه برای اروپا و امریکا   [2019 Mar] 
*تجاوز به حق دفاع از (۱۳۵۸) تاکنون  [2019 Feb] 
*اعدام جوان دچار اختلال عقلی ‏   [2019 Feb] 
* بحث بر سر رد لوایح قانون مبارزه با پولشویی و حمایت از تروریسم در مجمع تشخیص مصلحت نظام  [2019 Feb] 
*از اعتراضات در زندان قرچک ورامین تا عفو عمومی  [2019 Feb] 
*‏(۲۴ ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2019 Jan] 
*از کنفرانس یالتا در جنگ دوم جهانی تا کنفرانس ورشو  [2019 Jan] 
*دو شورای نگهبان   [2019 Jan] 
*تفسیر مواد اعلامیه جهانگستر حقوق بشر  [2019 Jan] 
*مخالفت با رد لایحه ممنوعیت ازدواج کودکان  [2019 Jan] 
* ازچرایی خشونت بر زنان در فقه تا لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت   [2018 Dec] 
*تفسیر ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر  [2018 Dec] 
* به مناسبت (10) دسامبر روز جهانی حقوق بشر   [2018 Dec] 
*از تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری تا نادیا مراد برنده جایزه نوبل صلح(2018)   [2018 Nov] 
*اعدام وحیدمظلومین و ایرادهای وارده ی قضایی در پرونده  [2018 Nov] 
*علت اصلی کمبود دارو، فساد دولتی واردات خودروهای لوکس و زین اسب است یا تحریم های امریکا؟ [2018 Nov] 
*از اشغال سفارت آمریکا تا دور دوم تحریم ها علیه جمهوری اسلامی   [2018 Nov] 
*از حقوق بشر کوروش تا حقوق بشر جمهوری استبدادی اسلامی   [2018 Nov] 
*از آزادی بیان تا قتل روزنامه نگاران در ایران و ترکیه  [2018 Oct] 
* ادعای پیروزی جمهوری اسلامی از حکم دادگاه لاهه!  [2018 Oct] 
*براندازی یا فروپاشی   [2018 Oct] 
*تروریسم در حقوق بین الملل‎ از فرقه حشاشین( حسن صباح) تا حمله مسلحانه در شهر اهواز   [2018 Sep] 
* ازمجازات اعدام در قرن هجدهم تا اعدام سه جوان کرد  [2018 Sep] 
*تاریخ پُر دست انداز فاشیسم! فاشسیم و راسیسم در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم  [2018 Sep] 
* صنعت سکس از هندوستان تا مشهد (مقدس!)‏   [2018 Sep] 
*جان باختن فعالان محیط زیست در آتش سوزی مریوان و مسئولیت حقوقی و کیفری سپاه پاسداران   [2018 Sep] 
*قانون مبارزه با پولشویی(Financial Action Task Force )/FATF ومخالفت شورای نگهبان/ نظارت استصوابی   [2018 Aug] 
*فاجعه سینِما رکس آبادان جنایت علیه بشریت   [2018 Aug] 
* چگونگی الحاق دوباره بحرین به ایران   [2018 Aug] 
*نقش نظام مالی آمریکا بر جهان و تحریم های تازه علیه ایران   [2018 Aug] 
*شوراهای محلی شهری؛Local Goverment در حکومت سکولاردموکراتیک   [2018 Aug] 
* فرزند خواندگی و ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در جمهوری اسلامی!   [2018 Aug] 
*تصویب قانون حمایت لایحه کودکان و نوجوانان و ایرادهای حقوقی وارده بر آن!‏   [2018 Jul] 
*تهدید آمریکا توسط حسن روحانی! و تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل   [2018 Jul] 
* رژیم حقوقی دریای خزر وسهم مبهم ایران   [2018 Jul] 
*بحران آب در سیستان و بلوچستان و سیاست آبی افغانستان:آب در برابر مهاجران!  [2018 Jul] 
* بحران آب در جنوب ایران و قرارداد انتقال آب شیرین از ایران به کویت  [2018 Jul] 
*ِ باخت ِ نظام پاتریمونیال( پدرمیراثی) به خودش  [2018 Jul] 
*جرم سیاسی  [2018 Jun] 
* مرز آزادی بیان کجاست؟   [2018 Jun] 
*وکلای دولتی!‏ ‏  [2018 Jun] 
*‏از تجاوزجنسی به کودکان زیر سن قانونی (18) سال و پیوند آن سند2030 سازمان یونسکو ‏  تحلیلی حقوقی و فقهی در خصوص پرونده سعید طوسی  [2018 Jun] 
* نقش روشن‌فکر ونویسنده متعهد  [2018 Jun] 
*قانون اساسی، شهروند عصر جهانی  [2018 May] 
*از جداسازی و تقسیم بخش‌هایی از شهرستان کازرون تا مرگ صنعت نشر ‏در ایران   [2018 May] 
*قانون اوفک ‏  [2018 May] 
*‏ زمین‌های بایر و لم یزرع موسوم به اَنفال، شکستن سنگ مزارها و همچنین فروش نُخستین اقامتگاه ‏رضاشاه در تبعید ‏   [2018 May] 
*پیامدهای خروج آمریکا از برجام   [2018 May] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی ‏« پوپوليسم؛populism‏»‏ ‏  [2018 May] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده (بخش دوم)  [2018 Apr] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده  [2018 Apr] 
* خاورمیانه در سایه روابط بین الملل - نقش ایران و روسیه در بحران سوریه  [2018 Apr] 
*بررسی حقوقی اعدام بهمن ورمزیار  [2018 Apr] 
*وضعیت حقوقی سوریه از منظر حقوق بین الملل و مسئولیت مداخله دولت ها در این کشور  [2018 Apr] 
*تصویب قانون ازدواج با کودکان درکشور اروپایی سوئد!‏ ‏   [2018 Apr] 
*تدوین یک حکم شرعی «تعدد زوجات، چندهمسری و پولیگامی،Polygamy‏ در ‏پارلمان کشوراروپایی سوئد!‏  [2018 Apr] 
*بررسی ابعاد حقوقی رابطه همزیستی موسوم به ازدواج سفید در ایران  [2018 Apr] 
*امپراتوری هخامنشی و مدنیت و عدالت در اندیشه ی ایرانی   [2018 Apr] 
*کار فرهنگی و ادبیات علم ستیز« اقتصاد مال خر است»!   [2018 Mar] 
*وضعیت بحرانی آب و محیط زیست در ایران و عوامل عقب ماندگی انرژی پاک در ایران  [2018 Mar] 
*آزادی زن، آزادی جامعه!   [2018 Mar] 
*حاکمیت مذهب شیطان در ایران   [2018 Feb] 
* حق رای رأی؛ حق یا تکلیف؟ بخش نخست   [2018 Feb] 
*پیش‌زمینه ی قانون اساسی نوین سکولار دموکراتیک در ایران آینده   [2018 Feb] 
* فایده باوری، دموکراسی و رشد شخصیت انسان   [2018 Feb] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات حقوقی و سیاسی  [2018 Feb] 
*طراحی استمرار طلبان!‏  [2018 Feb] 
*ازحق رأی زنان انقلاب سفید تا رفع حجاب اجباری!‏ ‏  [2018 Jan] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه بخش پایانی  [2018 Jan] 
*سوگندنامه بقراط و مسئولیت مدنی و کیفری پزشک ناظر قطع عضو!  [2018 Jan] 
*همانی جمهوری اسلامی با آلمان نازی!‏   [2018 Jan] 
*حق تعیین سرنوشت تجزیه طلبی نیست!‏   [2018 Jan] 
* تعارض اصولی از قانون اساسی با ولایت فقیه!‏   [2018 Jan] 
* بررسی جرائم «هاشمی شاهرودی عراقی» توسط دادستان کل آلمان!‏ ‏  [2018 Jan] 
*‏ تخریب اموال عمومی از منظر قانون تا نگرانی [آقا] ی روحانی!‏   [2018 Jan] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی آزادی در سخنرانی فرانکلین دلانو روزولت  [2018 Jan] 
*از بی حقوقی مسیحیان تا لغو نمایندگی سپنتا نیکنام درجمهوری اسلامی!‏  [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها بخش پایانی قوانین و مجازات ها   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش چهارم   [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش سوم   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش دوم  [2017 Dec] 
*‏ ‏ رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها!‏ بخش نخست  [2017 Dec]