PEZHVAKEIRAN.COM دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی
 

دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی
همنشین بهار

 

 
 
تا زمانی که در روی زمین یک انسان زندانی، گرسنه، ستمکش، محروم و بی‌فرهنگ موجود باشد، آزادی یک کلمه پوچ و توخالی بیش نیست.
 خانم‌ها و آقایان محترم، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، در این شبِ سردِ مه‌آلود که به‌قول تَنسَر Tansar - در نامه به گُشْنَسپْ(شاه طبرستان) ـ تمیز حقیقت از میان برخاسته و سیرت انسانی‌‌ رها گشته‌است، از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. خواهران و برادران عزیز این بحث به دفاعیه مشهور شکرالله پاکنژاد (شُکری) در دادگاه نظامی می‌پردازد که سند مشروعیت مبارزه بر علیه استبداد، و دادخواهی مردمی بود که به آنها عشق می‌ورزید. تمام تجربه جنبش ملی در آن روح لطیف و بی قرار متبلور بود. شکرالله پاکنژاد مفهومی از چپ و انقلابی‌بودن را معنا می‌کرد که به آینده تعلق داشت. زندگی‌اش کار و صبر و عشق بود. برخلاف کسانیکه به دموکراسی به عنوان یک نظریه قدرت می‌نگریستند، معتقد بود آزاداندیشی جوهر اخلاق است. به آزادی به صورت اخلاق نگاه می‌کرد.
از انگشت شمار آدم‌هائی بشمار می‌رفت که هم در قلمرو عمل و هم در قلمرو نظر، حرمت‌نهادن به گوهر مجرد آزادی را مُقَدّم بر تحقق عملی آن می‌دانند. آن جنوبی سیاه‌سوخته خونگرم هر گاه بیوفایی و نامردمی می‌دید به عشق پناه می‌برد و این شعر را زمزمه می‌کرد که ای عشق چهره آبی‌ات پیدا نیست... ای عشق چهره آبی‌ات پیدا نیست. براستی معلمی فرهیخته بود. او بود که به من آموخت تفکر در گذشته، گذشته نیست، مربوط به حال است و وقتی بیاندیشیم گذشته برایمان اکنون می‌‌‌‌شود. می‌شد از هر دری با وی سخن گفت حتی اگر با نظرگاه سیاسی یا فلسفی وی هیچ سازگار نبود. بردباری شگفتی داشت. نه تنها در برابر آزارهای دشمن به بیراهه نمی‌افتاد، جفای دوست را هم تحمل می‌کرد. شاید هر زندانی دیگری جای او بود با گیردادن‌های زنده‌یاد سعید سلطانپور، کُفری و ناامید می‌شد، اما او واکنشی جز سکوت و وقار نداشت. 
...
در زندان اوین بند شماره یک(بالا)، سعید عزیز پیش دیگران از جمله اصلان اصلانیان، احمد هوشمند، محسن یلفانی و ناصر کاخساز، با جار و جنجال متعرض شکری شد که گویا وی نخواسته با نفرات «صلیب سرخ» که به زندان آمده بودند حرف بزند. او ترسیده و خودش را از چشم آنها قاییم کرده‌است! واقعش به شکرالله پاک‌نژاد که بقول صفر قهرمانی، به زندان و زندانیان سیاسی آبرو می‌داد و یکی از جانانه‌ترین دفاعیه‌های زندانیان سیاسی را در دادگاه نظامی ارائه کرد، ترس و محافظه‌کاری نمی‌چسبید اما مدعی دست بردار نبود... این رفتار از سعید سلطانپور، از آن زندانی خوشنام و شریف که سال ۵۴ در بند ۴ در زندان قصر شجاعانه روبروی سرهنگ زمانی ایستاد و با دفاع از حقوق زندانیان عملاً اُبهّت او را شکست، انتظار نمی‌رفت. انتظار نمی‌رفت که تَحّکُم لازم با زندانبان را، در برخورد با دوست هم تکرار کند. در شأن آن انسان خوب نبود که هوا برش دارد و خودش را مرکز و محور همه چیز بداند و با طعنه به این و متلک به آن، های و هوی کند. آنچه را گفتم دوستان سعید که در زندان با او بوده‌اند بگویند یا نگویند، اطلاع دارند. دو روز بعد از برخورد سعید، شکری که شاهد زندان در زندان بود، تمام تلاشش را کرد تا از آن بند برود و رفت...
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زمستان سال ۱۳۴۸ تعدادی از روشنفکران ایران که در صدد بودند برای کسب تجربه راهی فلسطین شوند (از جمله شکرالله پاک‌نژاد) به دام ساواک افتادند. حدود صد نفر گیر افتادند که عده‌ای از آنان به سربازخانه‌ها اعزام گردیدند و بقیه زندانی شدند.
شکرالله پاک‌نژاد، ناصر کاخساز، مسعود بطحایی، احمد صبوری، عبدالله کابلی، ناصر رحیم‌خانی، محمدرضا شالگونی، هدایت‌الله سلطان‌زاده، ابراهیم انزابی، سلامت رنجبر، امیر محمد معزز، عبدالله نواب بوشهری، هاشم سگوند، فرشید جمالی، ناصر جعفری، فرهاد اشرفی، داود ابراهیمی، رضا معتمدی، محسن طیبی شبستری،‌ منوچهر برهمن، ایرج عتیقی، فرهمند رکنی، حسین سجادیه، غلامرضا زمانیان، نعمت‌الله فرهبد، اکبر مجابی، پرویز ابراهیمی، روزبه گلی، عبدالله خالقی مقدم، حسن لطف‌آبادی، مهدی سامع، منوچهر رادمنش، ابراهیم حاجتی، عزت‌الله لطیفیان، ایرج محمدی، مصطفی کلیایی، فریدون خاوند، ابراهیم نوشیروان‌پور، علی رودگرمی، امیر فطانت، سیامک راستی، فرج‌الله آقازاده، رحیم عراقی، مسعود مخملی، بهروز آصفی،...کتابچی، محمد‌علی الهی پناه، عباس حسینیان، حسن مکارمی، عظیم گلچین، عبدالله سعیدی، بهرام شالگونی، داود صالح دوست، عبدالله فرزام و... در شمار دستگیرشدگان بودند. گروه فلسطین از ادغام سه گروه و جریان پدید آمده بود. گروه اول از بطن جریانات دانشجویی (۱۳۳۹-۴۲) و از فعالین جبهه ملی دوم که شکرالله پاک‌نژاد (شُکری) در شمار آنها بود. گروه دوم دانشجویان آذربایجان (شالگونی، سلطان زاده، انزابی...) و گروه سوم، محفلی که مطالعات مارکسیستی می‌کردند. (احمد صبوری معروف به احمد مائو، سلامت رنجبر، نواب بوشهری، محمد معزی...)
...
شکرالله پاک‌نژاد ابتدا به اعدام محکوم شد اما رژيم شاه، تحت فشارهای بين‌المللی حکم اعدامش را به حبس ابد تبديل کرد. او نُه سال در زندان شاه بود و با اوجگيری مبارزه مردم عليه نظام سلطنتی، آزاد شد و از همان آغاز مرتجعین چشم دیدنش را نداشتند و حتی نگذاشتند به شهر زادگاهش برگردد. مرداد سال ۶۰، بار ديگر به اسارت درآمد. او را از کمیته مشترک سابق (زندان توحید) به اوین آورده بودند. در اتاق شماره ۵ طبقه پائین بند یک (اوین) بود و من او را دیدم...  اواخر آذر همان سال حان پاکش را گرفتند.
... 
تفکر «جنبشی» و «جبهه»ای و اَنچه به نام «جنبش ملی‌» و «جبههٔ دمکراتيک» و... طرح می‌شود پيش‌تر، با تفاوت هائی با مضمون «مصدق»ی اش، از سوی شکرالله پاک‌نژاد طرح شد، که در راه تحقق آن نيز جان داد. واکنش اسدالله لاجوردی بعد از تيرباران شکری اين بود: «اونکه شاه گفت نجس نژاده، ما کشتيم.»
...
پاک‌نژاد برخلاف کسانیکه به دموکراسی به عنوان نظریه قدرت می‌نگریستند، معتقد بود آزاداندیشی جوهر اخلاق است. او به آزادی به صورت اخلاق نگاه می‌کرد.
شکری شعور سياسی اجتماعی جنبش آزاديخواهی مردم ايران بود.
...
در زندان وکیل آباد مشهد، مدت زیادی در یک بند بودیم.
همچنین ضمن مقاله «در کوچه باغ‌های عشق، بلا می‌بارد»، از او، از آن جویبار مهربان و پرخروش گفته‌ام. 
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 
دفاعيه پاک‌نژاد چگونه به دست مردم رسيد؟
کرامت‌الله دانشيان دوست نزديکی داشت به نام يوسف آلياری که زمان شاه زندان بود و در دانشگاه ملی تحصیل می‌کرد. او را سال ۱۳۶۲ دستگیر و ۲۳ مرداد ۱۳۶۳ اعدام کردند. يوسف برنا و دلیر در زندان شاه تمام دفاعيه پاک‌نژاد را ريزنويسی کرد و در پلاستيک کوچکی گذاشت، سپس قورت داد و از زندان بيرون آورد. وقتی دفاعيه به بيرون رسيد دختر يکی از نظاميان رژيم شاه که با خانم ميهن قريشی (همسر بیژن جزنی) آشنا بود، آن را به فرانسه برد و... ژان پل سارتر نويسنده ترقيخواه فرانسوی در مجله خود به نام عصر جديد چاپ کرد. شکری به زندان و زندانی سیاسی آبرو می‌داد و دفاعيه‌اش که شهرت جهانی دارد، سند دادخواهی مردمی است که به آنها عشق می‌ورزيد.
... 
متن کامل دفاعیه او (در دادگاه عادی شماره ۳ ارتش) را که حدود ۷۲۰۰ کلمه است اینجا آورده‌ام. توجه داشته باشیم که او این سخنان را بیش از نیم قرن پیش گفته‌است.  
دفاعیه شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی
Shokrollah Paknejad's defense to the military tribunal in December 1970
 
۱- ایرادات طبق ماده ۲۹۵ آئین دادرسی و کیفر ارتش
با احترام این موارد را در ایراد به صلاحیت دادگاه و اصولاً در ایراد به قانونی‌بودن و تشکیل آن برخلاف قانون باستحضار می‌رساند: قانون اساسی ایران بین افراد مملکت و حکومت، بین افراد مملکت و قوای سه‌گانه مقننه، مجریه و قضائیه حاکم مطلق است و حکومت قانون اساسی در تمام شئون قانونی مملکت لازم‌الاتباع است و هر اقدام و عملی که در مملکت صورت می‌گیرد باید در چارچوب قانون اساسی باشد و هر اقدام و عملی که مغایر قانون اساسی باشد معتبر نیست و لازم‌الاتباع نمی‌باشد و هیچکس هم مجبور نیست آترا تبعیت و اطاعت کند. حال ببینیم تشکیل «جلسه» امروز طبق قانون اساسی هست یا نه. اگر بر طبق قانون اساسی است بعدا در باره صلاحیت یا عدم صلاحیت آن صحبت خواهد شد. ولی در صورتیکه اساساً تشکیل این «جلسه» برخلاف قانون اساسی باشد دیگر بحث در مورد یک امر غیرقانونی زائد است و حتی بحث در مورد صلاحیت آن بی مورد خواهد بود.
...
اصل ۷۴ متمم قانون اساسی که عیناً آنرا نقل می‌کنم مقرر می‌دارد که «هیچ محکمه‌ای ممکن نیست منعقد گردد مگر به حکم قانون» پس وقتی که قانون اساسی تشکیل محکمه‌ای را ممکن نمی‌داند مگر به حکم قانون، به طریق اولی ممکن نیست محکمه‌ای تشکیل شود که مغایر با قانون اساسی باشد. من اصل ۷۶ متمم قانون اساسی را عیناً نقل می‌کنم که مقرر می‌دارد: «انعقاد کلیه محاکمات علنی است مگر آنکه علنی‌بودن آن مخل نظم یا منافی عفت باشد.» (در اینصورت لزوم اختفاء محاکمه را اعلام می‌کنند.)
حال ببینیم جلسه امروز مرکب از چه کسانی است؟ 
من اسامی همه آقایان حاضر در این جلسه را مشخصا قید می‌کنم که از لحاظ ثبت در پرونده معلوم باشد که حتی یک تماشاچی در این جلسه نیست. متهمین عبارتند از آقایان مسعود بطحائی- احمد صبوری- ناصر کاخسار- ناصر رحیم‌خانی- عبدالله فاضلی- هاشم سگوند- هدایت‌الله سلطان‌زاده- عبدالرضا نواب بوشهری- بهرام شالگونی- داود صلحدوست- سلامت رنجبر- محمد‌رضا شالگونی- ابراهیم انزابی‌نژاد- محمد معزز- ناصر جعفری- فرشید جمالی- فرهاد اشرفی و شکرالله پاک‌نژاد- بعلاوه- آقای رئیس دادگاه- آقایان قضاوت- آقای دادستان- آقای منشی و آقایان درجه داران و سربازان.
خواهش می‌کنم اگر صورت جلسه‌ای هست که محکمه تصمیم بر غیرعلنی بودن خود گرفته‌است، هم اکنون قرائت شود تا در صورت جلسه تشکیل دادگاه قید شود...
...
بنابراین وقتی اصل ۷۶ متمم قانون اساسی اجرا نشود و حقی که قانون اساسی اعطا نموده رعایت نگردد و جلسه‌ای بدون حضور تماشاچی تشکیل شود بنا به صراحت اصل ۷۶ متمم قانون اساسی چنین جلسه‌ای محکمه نیست و این که من در اظهاراتم گفتم «جلسه» و نگفتم «دادگاه» یا محکمه، برای تبعیت ازاصل ۷۴ و ۷۶ قانون اساسی است که باز هم آنرا تکرار می‌کنم: «هیچ محکمه‌ای ممکن نیست منعقد گردد مگر به حکم قانون» و اصل ۷۶: «انعقاد کلیه محاکمات علنی است مگر آنکه علنی‌بودن آن مخل نظم یا منافی عفت باشد.»

آیا تشکیل دادگاه علنی مخل نظم و منافی عفت است؟ اگر به فرض محال چنین باشد باید قبل از شروع اعلام گردد که محکمه مخفی است و چنین اعلام نشده‌است و در صورت مجلس هم قید نگریده‌است. باید توضیح دهم که واضعین قانون اساسی برای این که در تفصیرات سیاسی، دولت‌ها نتوانند روی اقدامات غیرقانونی خود سرپوش گذاشته و مبارزین راه آزادی را بدون اطلاع مردم دسته دسته بدون سروصدا در دادگاههای دربسته محاکمه و محکوم نمایند، در قانون اساسی و متمم آن تاکید خاص کرده‌است و اصل ۷۷ قانون اساسی مبین این توجه خاص است که عیناً قرائت می‌کنم: 
«در باره تقصیرات سیاسی و مطبوعاتی چنانچه محرمانه‌بودن محاکمه صلاح باشد باید به اتفاق جمیع آراء اعضای محکمه بشود.»
ملاحظه می‌کنید حتی برای اینکه مبادا دولت بتواند اکثریت اعضای محکمه را تحت تاثیر قرار داده و جلسه را مخفی تشکیل دهد قانون اساسی تصریح کرده که در مسائل سیاسی لزوم علنی نبودن باید به اتفاق آرا اعلام شود. این اصل را آوردم تا توجه قانون اساسی به اصل علنی‌بودن محاکم، خاصه در مسائل سیاسی روشن شود. برای من و همه مردم آزادیخواه ایران و جهان که می‌دانند چگونه قانون اساسی درصورت لزوم سوء تعبیر می‌شود روشن است که اصولا حکومت ایران معتقد است که درایران هیچ کس به اتهام سیاسی نه بازداشت می‌شود و نه محاکمه می‌گردد. من و صدها جوان دیگر نظیر کسانی که در این «جلسه» در ردیف متهمین نشسته‌اند و مسلما از نظر آزادیخواهان جهان باعث افتخار ملت ما هستند، به نظر این دستگاهها جانیانی هستیم که به 
مجازات‌های جنائی محکوم می‌شویم. من قصد ندارم در این مرحله در اساس و ماهیت اتهام بحث کنم و ثابت نمایم اتهام سیاسی است بلکه در اینجا فقط می‌خواهم از اصل متمم قانون اساسی در تأئید اصول ۷۴ و ۷۶ آن کمک گرفته و بگویم که این «جلسه» بر طبق قانون اساسی و متمم آن «محکمه» نمی‌تواند باشد مگر اینکه این «جلسه» علنی شود و به تماشاچی که در بین آنها افراد خانواده ما و خبرنگاران قانونی و رسمی مطبوعات ایران و جهان امکان حضور داده شود.
زیرا اول باید این «جلسه» بر اساس اصول قانون اساسی و به شکل محکمه مقرر در قانون درآید بعد من در حضور محکمه نظامی دلایل خودم را در ایراد به صلاحیت دادگاه نظامی بگویم. بنابراین اجرای اصول ۷۴ و ۷۶ و ۷۷ متمم قانون اساسی و اعلام علنی‌بودن دادگاه و حضور تماشاچی که هم‌اکنون در ورودی دادرسی ازتش منتظر ورود در «جلسه» هستند اولین شرط تبدیل این جلسه به محکمه است.
 
۲- در صلاحیت
اکنون در مورد رّد صلاحیت ذاتی و قانونی دادگاه نظامی در مورد اتهامات وارده مطالبی به سمع دادگاه می‌رسانم: قبل از اینکه به اصل مطلب بپردازم باید بگویم که اینجانب کاملاً مطلعم که آقایان در مورد رّد صلاحیت دادگاه نظامی حساسیت دارند و اساساً همینکه کسی دادگاه نظامی را بعنوان مرجع قضایی برای رسیدگی به اتهاماتی از قبیل اتهامات این گروه نداند خود این امر را «جرم» می‌دانند. با اینهمه من خود را موظف می‌دانم که به عنوان یک انسان از حقوق خود دفاع کنم. وقتی کسی صلاحیت مراجع نظامی را برای رسیدگی به اتهامات مربوط به این پرونده قبول کند بطور ضمنی رسیدگی به اتهامات مزبور را از آغاز دستگیری به وسیله مامورین سازمان امنیت و بازجویی‌های توام با شکنجه‌های وحشتناک و غیرانسانی و بازپرسی و غیره را نیز پذیرفته‌است.
...
این همه ظلم و ستم و این همه شکنجه و آزارها که درمورد تمام افراد این پرونده انجام شده، از صحه‌گذاشتن به صلاحیت محاکم نظامی برای رسیدگی به اتهامات سیاسی یا اتهامات مربوط به طرز تفکر و اندیشه انسانی سرچشمه می‌گیرد. قوانین مملکتی در صورتی لازم الرعایه هستند که در چارچوب قانون اساسی و منشور ملل متحد تصویب شوند و آنچه خلاف قانون اساسی و منشور ملل [است]، به اتهام زیرپاگداشتن قانون اساسی و بی‌اعتنایی به حقوق بشر، قابل تعقیب و مجازات می‌باشد.
اکنون اصل ۷۹ قانون اساسی را عیناً نقل می‌کنم: «در مورد تقصیرات سیاسی و مطبوعات، هیئت منصفه در محاکم حاضر خواهند بود.» من با مطالعه کامل پرونده و اطلاع از تمام تحریکات و بازجویی‌هایی که شده صریحا اعلام می‌کنم که اگر تقصیری متوجه من باشد آن تقصیر سیاسی است و باید محاکمه با حضور هیات منصفه صورت بگیرد. ولی محاکم نظامی اساسا معتقدند که دراین مملکت هیچ کس به اتهام سیاسی دستگیر و محاکمه نمی‌شود.
من و دوستانم مرا که در اینجا حضور دارند عده‌ای جانی در ردیف قاتل می‌دانند که اتهام جنایی معمولی دارند نه اتهام سیاسی، با این تفاوت که قاتلین در این کشور از شکنجه‌شدن مصون هستند چون قضات عدلیه به اتهام آنها رسیدگی می‌کنند ولی متهم سیاسی یک «مزیت» دارد و آنهم این است که وقتی دستگیر می‌شود او را به سختی شکنجه هم می‌نمایند. اما من که به عنوان یک متهم در اینجا حضور دارم باید صریح بگویم که اگر اتهامی به من وارد باشد آن اتهام مربوط به طرز تفکر و اندیشه من است. اتهام مخالفت با جور و ستم و بی‌عدالتی است که اینها همه اتهام سیاسی نامیده می‌شود و باید اصل ۷۹ متمم قانون اساسی اجرا شود و هیئت منصفه حضور داشته شود والّا، تشکیل دادگاه مخالف و مغایر اصل ۷۹ متمم قانون اساسی است و کسانیکه قانون اساسی را زیر پا گذارند قابل محاکمه و تعقیب می‌باشند.

چقدر دردناک است که گفته شود ایران از نظر اجرای قانون اساسی و رعایت حقوق بشر نسبت به سی سال قبل به قهقرا رفته‌است. برای اینکه حرفهایم متکی به دلیل عینی و سند تاریخی باشد، باید بگویم که قانون مجازات مقدمین علیه امنیت و استقلال مملکت که مورد استفاده مراجع نظامی است در ۲۲ خرداد ۱۳۱۰ یعنی ۳۹ سال قبل تصویب شده‌است. اولین دسته کمونیست‌های ایران درسال ۱۳۱۶ مشهور به گروه ۵۳ نفر به موجب همین قانون مقدمین برضد امنیت کشور مصوب ۲۲ خرداد ۱۳۱۰ محاکمه و محکوم شدند، ولی نه در محکمه نظامی بلکه در محکمه جنائی عدلیه.
...
حالا از آن تاریخ ۳۳ سال می‌گذرد و ما را به همان اتهام و بر طبق همان قانون به محاکمه کشانده‌اند ولی در زیر برق سرنیزه مامورین نظامی در دادگاه نظامی، این است نتیجه و مفهوم پیشرفت مملکت درظرف ۳۳ سال در صیانت حقوق انسانی. دنیا باید بداند که ما در چه شرائط وحشتناکی زندگی می‌کنیم که قوه قضائیه مملکت زیر سر نیزه خرد شده‌است و همه زندگی مردم به وسیله ارتش و قوه مسلح حل و فصل می‌شود و جز دعاوی مربوط به سفته و تعدیل مال‌الاجاره و اتهامات مربوط به کلاه‌برداری و چک بلامحل، عدلیه به کاری اشتغال ندارد. در واقع آنچه علت و فلسفه وجود قوه قضائیه و تفکیک قوای ثلاثه است که قانون اساسی نیز آنرا در اصل ۲۶ و ۲۷ مورد عنایت قرارداده، اساسا بهم خورده و در مملکت جز از یک قوه که قوه مجریه است خبری نیست.

اصل ۲۶ قانون اساسی را عینا قرائت می‌کنم:
«قوای مملکت ناشی از ملت است و طریق استعمال آنرا قانون اساسی معین می‌نماید.»
حال ببینیم قانون اساسی طریق استعمال قوا را چگونه تعیین نموده‌است. اصل ۲۷ قانون اساسی می‌گوید: «قوای مملکت به سه شعبه تجزیه می‌شود.» و سپس تفکیک قوای سه گانه را تشریح می‌نماید و در بند دوم از اصل ۲۷ می‌گوید: «قوه قضائیه و حکمیه که عبارت است از تمیز حقوق و این قوه خصوص است به محاکم شرعیه و در شرعیات و به محاکم عرفیه در عُرفیات»
بد نیست اصل ۲۸ قانون اساس را عینا قرائت کنیم و بعد در مورد سه اصل مزبور توضیح دهم. اصل ۲۸ می‌گوید «قوای ثلاثه مزبور همیشه از یکدیگر متمایز و منفصل خواهند بود.»
این توضیح مقدماتی را قبلا بدهم که اصول مشروطیت به علت ظلم و ستم حکام دولتی و اینکه حکومت به همه کار مردم به اراده شخصی رسیدگی می‌کرد و ضابطه صحیحی وجود نداشت مورد تقاضا قرار گرفت. ابتدا مردم خواستار عدالتخانه بودند و بعد خواهان مشروطیت شدند. منظور از این توضیح این است که مایه اصلی مشروطیت عدالت است و مردم فکر کردند که با استقرار مشروطیت و با تفکیک قوای سه گانه: مقننه، قضائیه، و مجریه از سیستم حکومت که همیشه «جلاد» از عناصر اولیه آن بود رهائی خواهند یافت و دیگر هیچ خونخواری نخواهد توانست با اراده شخصی دستور مجازات متهمی را صادر کند. اختیار رسیدگی و قضاوت جرائم را خواستند از «حاکم» گرفته و به «قاضی» بدهند. قاضی که جزو قوه قضائیه (جدا از قوه مجریه) باشد. حال من سؤال می‌کنم که ما متهمین حاضر در این دادگاه در مقابل قوه قضائیه قرار داریم یا قوه مجریه؟

با تصریحی که در بند دوم اصل ۲۷ قانون اساسی شده و تمیز حقوق را در عرفیات به محاکم عدلیه تفویض نموده و (همچنین به این خاطر که) اینجا هم که در آن محاکمه می‌شویم عدلیه نیست. پس ما را (در واقع) قوه مجریه محاکمه می‌کند نه قوه قضاییه و ما برگشته‌ایم به زمان قبل از مشروطیت یعنی به عهد قبل از مظفرالدین شاه و قبل از انشاء قانون اساسی. اما در مورد اصول ۲۷ و ۲۸ قانون اساسی باید بگویم که محاکمه متهمین از جمله اینجانب در زیر سرنیزه ارتش و قوای مسلح یعنی محاکمه در زیر سیطره قدرت اجرائیه مملکت است و خلاف اصل ۲۸ قانون اساسی است که می‌گوید: «قوای ثلاثه مزبور از یکدیگر ممتاز و منفصل خواهند بود.» اکنون محاکمه این جانبان دراین جا به معنی پایمال‌کردن قوه قضائیه و برهم‌زدن اصل تفکیک قوای ثلاثه است و این اقدامات مجازات دارد. درست است که شما پوزخند خواهید زد که چه کسی جرات مجازات ما را دارد؟ درست است که شما پیش خود خواهید گفت: «این، حکومت است که خودش می‌خواهد چنین بکنیم.» اما وظیفه من گفتن حقایق است تا مردم دنیا بدانند درایران که این همه صحبت از حقوق بشر و قانون می‌شود چه می‌گذرد.

 
۳- آخرین دفاع
ریاست محترم دادگاه، دادرسان محترم
مامورین سازمان امنیت درسال گذشته عده زیادی از داشجویان و آزادیخواهان ایران را به اتهام اقدام علیه کشور توقیف کرده و پس از شکنجه‌های وحشتناک قرون وسطائی، با پرونده‌های ساختگی، به دادگاه‌های نظامی اداره دادرسی ارتش فرستادند. شماره کسانی که در دی و بهمن ماه سال گذشته به اتهام همدردی با مردم فلسطین یا همکاری با افراد گروه فلسطین توقیف شدند، از صد نفر بیشتر بوده که عده‌ای از آنان پس از محاکمه محکوم و پس از انقضای مدت محکومیت آزاد شده یا به سربازخانه‌ها اعزام گردیدند و بقیه یعنی بیش از چهل نفر دیگر در زندانهای ساواک بسر می‌برند. قبل از هر چیز این سؤال مطرح می‌شود که علت واقعی توقیف این عده، هدف، روابط و چگونگی توقیف‌شان چه بوده؟ زیرا عبارت «اقدام بر عیله امنیت کشور»، عنوان بازداشت تمام متهمین سیاسی در ایران است.
...
از نظر سازمان امنیت عده‌ای جانی روشنفکرنما، با ایجاد روابط مخوف و با هدفهای غیرانسانی و آدمکشی و قتل و غارت، قصد داشته‌اند به کمک دول خارجی مردم ایران را بکُشند.
اینگونه ادعاها در نظریه ساواک که در پرونده‌ها منعکس است قید شده، بدون احتیاج به مقدمه چینی و بدون آنکه بخواهیم دعاوی سازمان امنیت را در مورد سرقت بانکها، مواد منفجره، نارنجک، اسلحه‌های‌ کمری، تفنگهای مکشوفه، عبور غیر مجاز از مرزهای افغانستان و عراق و رابطه با سفارتخانه‌های چین و مصر، رابطه با دولت عراق و سازمان‌های فلسطین و غیره را که ساواک در پرونده‌سازی علیه این گروه و در گزارشات خود به دادرسی ارتش ذکر کرده، تأئید یا تکذیب کنم، تشریح این مسأله برای آقایان رئیس و اعضای دادگاه ضروری است که بیشتر افرادی که در این دادگاه محاکمه می‌شوند هیچ گناهی جز همدردی با مردم فلسطین ندارند. البته سایر دوستان درمورد مسأله فلسطین و علل عزیمت ما برای پیوستن به نهضت خلق فلسطین، به تفضیل صحبت کرده و می‌کنند ولی من به طور خلاصه می‌گویم که برخلاف ادعای مکرر دستگاه حاکمه ایران مبنی بر طرفداری از حقوق آوارگان فلسطین، و علیرغم تبلیغات خود دولت در مورد کمک به آنان و گفتارهای مقامات دولتی در رادیو و تلویزیون و نیز مقالات متعدد مقامات رسمی در باره طرفداری دولت ایران از دعاوی خلق فلسطین، دراین دادگاه عده‌ای از آزادیخواهان ایران تنها به دلیل همدردی با مردم فلسطین محاکمه می‌شوند.

در واقع دستگاه حاکمه ایران با محاکمه ما در این دادگاه [جلسه]، همبستگی ملت ایران با خلق فلسطین و تمایل مردم ایران و جهان را به رهایی سرزمین فلسطین از یوغ امپریالیزم و صهیونیزم به محاکمه کشیده‌است.
ملت ایران باید بدانند که بستن اتهامات گوناگون به افراد این گروه که در کیفرخواست مطرح شده، توطئه سازمان امنیت برای لوث‌کردن هدف گروه و منحرف‌کردن افکار عمومی می‌باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که هدف کمک به خلق فلسطین از عقاید ضدامپریالیستی ما جدا نیست و در واقع قوه محرکه ما در این راه اعتقاد ما به مبارزه علیه امپریالیزم و صهیونیزم بوده‌است. امپریالیزم که نه تنها خلق فلسطین بلکه ملت ایران و بسیاری از ملل عالم را سالها زیر یوغ خود کشیده‌است.
...
اسرائیل امروز از صورت ظاهر یک ملت مظلوم به صورت یک دولت متجاوز که مورد حمایت امپریالیزم است درآمده و به صورت برج مراقبت امپریالیزم عمل می‌کند و وسیله‌ای برای اسارت اقتصادی و سیاسی خاورمیانه است. این دولت قیمت خونهایی را که در طی قرنها در انگلستان، اسپانیا، فرانسه، روسیه، آلمان و بالکان از یهودیان ریخته شد، امروز از اعراب وصول می‌کند و در این راه از همدستی کامل سرمایه‌داران غربی و امپریالسم انگلیس و آمریکا برخوردار است. می‌دانید چرا ما امروز در این دادگاه محاکمه می‌شویم؟ چون دولت ایران هم دست‌نشانده سرمایه‌داران غربی و امپریالیزم آمریکا و انگلیس است. اجازه بدهید برای اثبات این موضوع، برای اینکه روشن شود که چرا به جرم همدردی با مردم فلسطین محاکمه می‌شویم، قدری به عقب برگردیم.
...
قدرت و نفوذ استعمار انگلستان در ایران قبل از حکومت مشروطه بقدری بود که کشور ما بیشتر با نظر سیاستمداران انگلیس اداره می‌شد. پس از درگیری انقلاب مشروطه در اثر کوششها و جانبازیهای مردم به رهبری مردانی نظیر ستارخان و باقرخان و حیدرعمواغلی، بالاخره مشروطه‌خواهان پیروز شدند. ولی به علت توطئه‌های استعمار خارجی و ارتجاع داخلی، پیروزی مشروطه مدت کوتاهی بیش طول نکشید. همان دوله‌ها و سلطنه‌ها، همان اشراف و فئودال‌ها تحت عنوان مشروطه بردوش مردم سوار شدند و مقاومت مردم نیز به صورت جنبش‌های دیگری نظیر قیام خیابانی در آذربایجان، قیام کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان، و مهمتر از همه قیام میرزا کوچک‌خان درگیلان بروز کرد.
استعمار انگلستان که خود را با جریانات انقلابی پرقدرتی روبرو می‌دید دست به کار شد، تاسیس حکومت انقلاب بلشویکی در روسیه که در همسایگی ایران قرار داشت و به صورت پایگاه بزرگ انقلاب جهانی درآمده بود نیز، مَزید برعلت شد و دست‌نشاندگان داخلی استعمار انگلستان را به حرکت درآورده و لزوم ایجاد یک دیکتاتوری سیاه که هرگونه صدای آزادیخواهی و استقلال طلبی را خفه کرده و امنیت لازم را برای استعمارگران انگلیسی و نفت‌خواران مربوطه به وجود آورده، و درعین حال حائلی بین انقلاب روسیه و سرزمین مستعمره هندوستان باشد، بالاخره منجر به کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و سپس روی کارآمدن رژیم دیکتاتوری بیست ساله شد. ماجراهای نفتی دوره بیست ساله و سایر امتیازات استعماری آن دوره مشهورتر از آن است که احتیاجی به تشریح داشته باشد. افتضاح سوم شهریور ۱۳۲۰ نیز به همین ترتیب، کوشش نیروهای مترقی در دهه ۱۳۲۰-۳۰ و مبارزات ضد استعماری مردم ایران منجر به تشکیل حکومت ملی دکتر مصدق شد.

مبارزات ملت ما در دوره حکومت دکترمصدق با استعمار انگلستان و مانورهای امپریالیزم امریکا به عنوان میراث‌خوار استعمار و بالاخره کودتای ضد ملی ۲۸ مرداد که به کمک دلارهای آمریکائی و سیاستمداران انگلیسی و دست‌نشاندگان ایرانی آنان انجام گرفت راه را برای ورود آمریکا به صحنه سیاست ایران به عنوان یک عامل تعیین کننده باز کرد.
بعد از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، زنجیرهای گران استعمار بردست و پای ملت ما هر روز بیشتر و بیشتر پیچیده شد. قراردادهای نفت با کنسرسیوم، ورود در پیمان استعماری بغداد که بعد به سنتو تغییر نام داد، قراردادهای اقتصادی و سیاسی و استعماری متعدد با آمریکا و انگلستان، کاپیتولاسیون جدید و قراردادهائی نظیر آن، روز به روز میهن ما را در جهت وابستگی هر چه بیشتر به غرب به خصوص به آمریکا پیش برد. ولی از نظر امپریالیست‌ها هنوز کافی نبود. مصلحت آنان حکم می‌کرد که از نظر سیاسی، ایران به یک قبرستان و یا به اصطلاح خودشان به یک «جزیره آرامش» تبدیل شده و ازنظر اقتصادی وابستگی آن به حد کافی رسیده و خطر گسستن زنجیرهای استعمار برای مدتی طولانی ازبین برود. به همین دلیل بود که الَم شنگهِ اصلاحات ارضی به راه افتاد.
...
در زمینه آرتیست‌بازی سیاسی و خیمه‌شب‌بازی‌های انتخاباتی سال ۱۳۳۹ و آمدن حکومت دکتر علی امینی، نمایشات سیاسی و مسافرت سران مملکتی به کشورهای خارجی چیزی نمی‌گویم. همین قدر کافی است گفته شود اصلاحات ارضی و عملیات وابسته به آن که به انقلاب شش بهمن (سال ۴۲) معروف شده به عنوان یک اقدام سیاسی و نه اقتصادی، صرفا برای تثبیت هیئت حاکمه (بود) و نه (برای) نجات دهقانان و کارگران و زنان. (اقدامی که) به وسیله دستگاه حاکمه وابسته به استعمار (نه از پایین و به وسیله مردم) انجام گرفت. اصولا رسالت اصلاح‌طلبی (رفورم) از بین‌بردن شرایط انقلاب است. یعنی همیشه به نفع طبقات حاکمه و برای ادامه استثمار و ظلم و ستم انجام می‌گیرد.
استعمار چه قدیم و چه جدید برای تسهیل کار خود باید عملیات اصلاحی انجام دهد. انگلستان در بدو ورود به هندوستان مقدار زیادی راه آهن، جاده و ساختمان، خطوط تلفن و تلگراف و کارخانه و پالایشگاه و غیره ساختند تا هرچه بیشتر و بهتر هندوستان را بچاپند.
اصلاحات ارضی و عملیات وابسته به آن هم دارای دو هدف عمده بود. اولاً از بین بردن شورشهای دهقانی و میلیتاریزه‌کردن دهات و روستاهای ایران و ثانیا توسعه بازارهای فروش برای مواد ساخته‌شده صنایع غربی، و ایجاد تسهیلاتی برای تسلط هرچه بیشتر بر منابع طبیعی و مواد خام. پس از اصلاحات ارضی است که هیاهوی صنعتی‌شدن ایران به راه می‌افتد و با ایجاد چند کارخانه مونتاژ، ایران به عنوان کشوری در ردیف ممالک صنعتی معرفی می‌شود! در عمل مؤسسات بزرگ امپریالیستی برای از بین بردن استقلال اقتصادی ایران کارخانه و مؤسسات مونتاژی در ایران ایجاد می‌کنند.

این مؤسساتِ به ظاهر ایرانی اولاً وسیله مؤسسات آمریکایی، انگلیسی و غیره بوجود آمده‌اند مثل کارخانجات اتومبیل‌سازی که نام آنها مدتهاست به عنوان ضابطه پیشرفت صنعتی ایران در کُرناهای دولتی ایران دمیده می‌شود. در این به اصطلاح کارخانجات که وابسته به مؤسسات بزرگ اتومبیل‌سازی کشورهای فوق الذکرند، تنها قطعات مختلف اتومبیل که قبلاً ساخته شده به هم وصل گردیده و به عنوان اتوموبیل ایرانی به بازار می‌رود و از این راه کارخانجات سازنده در اروپا و آمریکا از پرداخت مبالغ هنگفتی مالیات و گمرک خلاص می‌شوند. علیرغم همه سر و صداهایی که در مورد صنعتی‌شدن ایران به راه افتاده، در دنیا همه می‌دانند که به قول آن خبرنگار هندی، تاسیس چند کارخانه مونتاژ صنایع غربی، دلیل خنده‌آوری بر صنعتی بودن ایران است و این کارها تماماً در جهت وابستگی هرچه بیشتر ایران به امپریالیست‌های غربی صورت گرفته‌است. در واقع پیشرفتهایی که دولت مدعی است در ایران ایجاد کرده بر اساس منافع امپریالیستها و مبتنی بر ایدئولوژی مصرف است که هدفش تبدیل مردم ایران به مصرف‌کنندگان محصولاتی است که از شرکت دو سرمایه داخلی و خارجی و (با) همکاری آنان تولید می‌شود. افزایش مصرف رادیو تلویزیون، یخچال، اتومبیل، برق، کولر، شوفاژ و پودر و ماتیک و جوراب نایلون، حسابش با تکامل و رشد اقتصادی جداست.
...
در ایران طبقه ممتاز و مدیران از مردم نیستند. یلکه نماینده مستقیم منافع سرمایه‌داری غرب‌اند. این طبقه هیچگونه وجه مشترکی با اکثریت مردم ندارد و درست در جهت عکس مصالح اکثریت مردم قرار دارد. این طبقه نمایشهای پر سر و صدایی به نام پیشرفت جامعه به سوی رشد و توسعه اقتصادی انجام می‌دهد و نیمی از وقت مردم را صرف اقناع مردم، به قبول و تأئید این پیشرفت‌ها می‌کند.
این طبقه به صورت بورژوازی وابسته در حقیقت شریک سیاست اقتصادی و اجتماعی سرمایه‌داری غرب است و ثروت و قدرت او رابطه مستقیمی با ضعف بورژوازی ملی و خرده بورژوازی ایران دارد.
بورژوازی کمپراتور عوامل قدرت را در دست دارد. رابطه حقوقی تولید و مصرف به دست او و با قانونگزاری او اداره می‌شود. سرمایه‌های خارجی به کمک و با نظارت و شرکت او به کار می‌افتد و سودهای هنگفت در تحت حمایت او به مراکز اصلی خود منتقل می‌شود. این است ماهیت واقعی طبقه‌ای که مدعی «انقلاب ملی» و رهبری جهش اقتصادی ایران است.

ممکن است بگوئید به هر صورت نتیجه عملیات دولت در چند سال اخیر ریشه‌کنی فئودالیسم ایران بوده‌است. در جواب باید بگویم اولاً فئودالیزم در ایران ریشه‌کن نگردیده، ثانیاً تضعیف فئودالیزم در ایران نه به ابتکار یک حکومت ملی و در جهت سرمایه‌داری ملی، بلکه به دست یک حکومت وابسته در جهت منافع یک طبقه وابسته به امپریالیزم صورت گرفته‌است...
اصلاحات ارضی و عوامل آنرا «پیکان ایسم» و بعدا «آریا و شاهین‌ایسم»، حاکمیت اقتصادی کمپراتورهایی نظیر ثابت پاسال و القانیان و اخوان، میلیتاریزه کردن کشور، تقویت و گسترش نظام پلیسی و ضد مردمی، تولید فرهنگ استعماری، توسعه فحشا و هرج و مرج جنسی، به منظور تخدیر اعصاب مردم بخصوص جوانان و خلاصه تقویت بندهای استعمار توجیه می‌کند و نه چیز دیگر.
آنچه که در ایران به عنوان انقلاب ملی جازده شده، تنها با عملیات اصلاحی انگلیسی‌ها در هندوستان و سایر مستعمرات آن کشور قابل مقایسه است، وگرنه این چه انقلابی است که همان وزرا، وکلا و سناتورها، همان سازمان امنیت، همان پلیس و (آجان)ها، همان سپهبد نصیری‌ها، اسدالله علم‌ها، همان امام جمعه‌های لندنی، همان سناتور شریف امامی، دشتی و دکتر اقبال‌های قبل از انقلاب زمام امور و اداره کشور را در دست دارند و در عین حال وضع بهداشت و غذا و لباس و فرهنگ توده مردم باز به همان ترتیب سابق است؟ من از دو سال قبل از دستگیری بیشتر اوقات خود را در دورافتاده‌ترین دهات ایران گذرانده‌ام، از چاه‌بهار بلوچستان تا ماکوی آذربایجان و از خرمشهر خوزستان تا دره سند خراسان همه جا را دیده‌ام که علیرغم تبلیغات دستگاه، فقر و فلاکت از سر و روی مردم می‌بارد. گرسنگی، بیسوادی، مرض، نداشتن مسکن، یکتاپیراهنی و محرومیت‌های مادی و معنوی، را دیده‌ام که در تمام نقاط ایران بیداد می‌کند. انسان اگر بخواهد اوضاع ایران را از روی آمار و ارقام و رپرتاژهای دولتی قضاوت بکند. تصور خواهد کرد که این کشور بهشت برین است. اما تا خود به میان مردم نرود نخواهد فهمید که ما در چه جهنمی زندگی می‌کنیم. آری ما برای مبارزه با امپریالیزم که مسبب تمام بدبختی‌های ملت ماست به فلسطین می‌رفتیم. امپریالیزم که سبب بدبختی‌های همه ملل استعمارزده آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین است....

فلسطین نقطه عطفی در مبارزات ضدامپریالیستی این منطقه از جهان است و راز شکست قطعی امپریالیزم در همین جنگهای آزادیبخش نهفته است. قرن بیستم و تاریخ آن در سقوط امپراطوری‌ها خلاصه می‌شود. امپراطوری‌های مستعمرانی انگلیس و فرانسه در این قرن متلاشی شدند و تنها یک امپراطوری باقیمانده که به خاطر تکنیک قوی و ثروت سرشارش خود را به دنیا تحمیل کرده‌است و آنهم امپراطوری ایالات متحده آمریکاست. ایالات متحده در حال حاضر بزرگترین دژ امپریالیزم جهانی است و یکی از وجوه مبارزه فلسطین، مبارزه علیه آمریکاست. مبارزه علیه انحصارطلبی آمریکا، تا در تقسیم و توزیع منابع ثروت جهانی، سهم مالکین اصلی آن یعنی ملتهای گرسنه آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین در نظر گرفته شود، تا سیستم مبادلات جهانی و بازرگانی بین‌المللی از این صورت خارج شود که از ۱۸۵ میلیارد دلار تجارت جهانی در سال ۱۹۶۶ سهم کشورهای صنعتی غرب ۶۸ درصد و سهم کشورهای جهان سوم بیست درصد باشد. امپریالیزم آمریکا در هر نقطه‌ای از جهان برای حفظ مزایای خود در جهت ادامه فقر سه چهارم سکنه کره زمین از هر امکانی استفاده می‌کند....
در ویتنام مردم بیگناه (را، و)، لوازم زندگی، انبارهای آذوقه، مزارع، خانه‌ها و هرگونه آثار حیاتی را با ناپالم ویران می‌کند و از بین می‌برد. در اندونزی یک میلیون انسان را به دست نظامیان فاشیست و متعصبین مذهبی قتلعام می‌کند. در یونان به کمک ماموران مخوف سازمان سیا، جنبش اعتدالی آزادیخواهان را مقهور می‌کند. جنایات نژادپرستان آفریقای جنوبی و رودزیا را به دیده تحسین می‌نگرد.
نفرت‌انگیزترین دیکتاتوری‌ها را با پول و اسلحه یاری می‌دهد. امپریالیزم با تکیه به پایگاههای متعدد نظامی در سراسر جهان و ناوگان ششم و هفتم در اقیانوس آرام و مدیترانه هر لحظه که مصالح آن به خطر افتد بیدرنگ تفنگداران دریایی، هواپیماها و چتربازان خود را وارد عمل می‌کند. همانطور که در لبنان، کنگو، دومینکن، ویتنام، کامبوج (عمل) کرده‌است. امپریالیست‌های تجاوزکار و سوداگران نژادپرست و استعمارگر آمریکایی برای بسط سلطه خود همواره دست به تهاجم در همه زمینه‌ها، اعم از نظامی و سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌زنند. نه تنها مردم جهان سوم بلکه حتی کارگران کشورهای سرمایه‌داری غرب نیز هدف استثمار آنان هستند و اینگونه سلطه شامل انواع استثمار و خشونت بارترین و مُحیلانه‌ترین شکل آن در سطح نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و عقیدتی می‌باشد و در این راه با تکیه بر امکانات وسیع مادی عمل می‌کند و کلیه وسائل تبلیغاتی را که در شکل سازمانهای فرهنگی استتار می‌شود در اختیار دارد و به این ترتیب آمریکا می‌خواهد اقتصاد و سیاست و اخلاق خودش را به صورت جهانی درآورَد.
...
در بیشتر نقاط جهان هر جنسی که مصرف می‌شود باید قسمتی از قیمت آن به صورت دلار به سرمایه‌داری آمریکا مسترد شود. اینگونه سلطه بر اخلاق و اقتصاد و روشهای زندگی و تولید و مصرف ملتهای جهان، عین فاشیسم است که برای خود زرادخانه و نیروهای ضربتی و چترباز و کلاه سبز و سازمانهای مخفی و آشکار و تبلیغات سهمگین دارد و در پشت آن تکنولوژی عظیم و ثروت سرشاری قرار گرفته که یک قلم سی میلیارد دلار تنها برای کشتن مردم ویتنام مصرف می‌کند.
در مقابل این نوع فاشیسم، حقیقتاً فاشیسم ایتالیا و موسولینی روسپید می‌شوند.
 
آری ما برای مبارزه با پلیدترین پدیده تاریخ بشری یعنی امپریالیزم آمریکا و سگ زنجیری آن اسرائیل، به فلسطین می‌رفتیم و من شخصا می‌پذیرم که هدفم کسب تجربه بود تا در زمان مقتضی «با آمادگی کامل رزمی» که ساواک در گزارش عملی خود به دادرسی ارتش این همه درمورد آن تاکید کرده‌است به ایران برگردم...
ساواک ما را به جرم عملی که خود احتمال می‌دهد ممکن بوده در چند سال بعد در ایران صورت بگیرد محاکمه می‌کند و درواقع ما به جرم داشتن فکر و عقیده محاکمه می‌شویم و این محاکمه هم طبق اعلامیه حقوق بشر، و هم طبق قانون اساسی ایران عملی است غیرقانونی. گناه ما داشتن طرز تفکری است که دستگاه حاکمه ایران و امپریالیست‌های آمریکایی نمی‌پسندند.

در ایران هرکس طرز تفکری غیر از آنچه سازمان امنیت می‌پسندد داشته باشد بازداشت و محاکمه می‌شود. آری گناه اصلی ما داشتن طرز تفکری است که سازمان امنیت نمی‌پسندد وگرنه من از شما می‌پرسم ما چه اقدامی بر ضد امنیت کشور انجام داده‌ایم؟ اینکه ما در این دادگاه محاکمه می‌شویم بهترین دلیل برای این است که در ایران نه تنها آزادی بیان بلکه حتی آزادی فکرکردن هم وجود ندارد.
در گزارش ساواک و مبتنی بر آن در کیفرخواست، بسیار سعی شده‌است که اعضاء این پرونده کمونیست و فعالیتهای آنان کمونیستی قلمداد شود. غافل از اینکه برای کمونیست‌بودن شرایطی لازم است که هیچکدام از متهمین پرونده واجد آن شرایط نیستند.
صرفنظر از صفاتی نظیر داشتن اطلاعات زیاد، شجاعت، انضباط و غیره که معمولا یک فرد کمونیست باید داشته باشد. مهمترین شرط کمونیست‌بودن وابستگی به یک حزب کمونیستی است که من متاسفانه واجد چنین شرطی نیستم و اگر دادگاه بخواهد تمایلات ایدئولوژیک مرا بداند من یک مارکسیست لنینیست هستم و به داشتن چنین عقایدی افتخار می‌کنم. آقای رئیس دادگاه من قبلاً یک فرد مذهبی بوده‌ام که در جریان مبارزه اجتماعی وارد جبهه ملی شدم. سالها در حزب ملت ایران که یکی از احزاب جبهه ملی و دارای عقاید ناسیونالیستی است فعالیت کرده‌ام و بالاخره در همان جریان مبارزه اجتماعی، پس از مطالعه زیاد، و پس از تفکر زیاد، پس از بارها توقیف و زندان و کسب تجربیات زیاد، در عمل به این نتیجه رسیدم که سعادت ملت ایران و آزادی تمام بشریت تنها در سایه پرچم مارکسیسم لنینیسم یعنی ایدئولوژی محروم‌ترین توده‌های مردم قابل وصول است.
...
آزادی، این کلمه زیبا و دوست داشتنی را هیچ کس نمی‌تواند فراموش کند، آزادی انسان از قید گرسنگی، جهل، دغدغه، هراس، بی عدالتی، زور و استبداد. مفاهیم کهنه که حافظ منافع انسان بر علیه انسان است. چگونه می‌توان در میان مردمی که در چنگال استبداد، گرسنگی، بیسوادی و وحشت اسیرند، احساس آزادی کرد؟ نظم سرمایه‌داری که در زیر سایه خود گرسنگان را با ثروتمندان یکجا اداره می‌کند. قانون سرمایه‌داری که بر این عدم تساوی حکومت می‌کند، اخلاق و اقتصاد سرمایه‌داری که بر این عدم تساوی حکومت می‌کند، اخلاق و اقتصاد سرمایه‌داری که این رابطه غیر طبیعی و غیر انسانی را تأئید می‌کند. محدوده‌ای که به نام وطن، گرسنگی و سیری، آزادی و محدودیت، ظالم و مظلوم، حاکم و محکوم، فقر و ثروت را در خود جای داده، اینها و همه ارزشهایی از این قبیل در عصر ما از بوی تعفن خود دماغ بشریت را آزار می‌دهد. زیرا بشریت امروز این واقعیت را درک می‌کند که تا زمانیکه در روی زمین یک انسان زندانی، یک انسان گرسنه، یک انسان مظلوم، یک انسان محروم و یک انسان بی فرهنگ وجود داشته باشد آزادی تنها یک کلمه توخالی و بدون مفهوم است.

مارکسیسم لنینیسم ایدئولوژی بشریت مترقی برای از بین‌بردن همه مشکلات جهانی است. مارکسیسم لنینیسم آزادی واقعی را به بشریت ارزانی می‌دارد. دستگاه انگیزاسیون سازمان امنیت بیشترین خشونت ممکن را نسبت به مارکسیست لنینیست‌ها اعمال می‌کنند و برای کوبیدن افکار مارکسیست لنینیستی از بدترین روشهای تفتیش عقاید قرون وسطی استفاده می‌کند.
...
آقای رئیس دادگاه اجازه دهید برای اینکه روش مامورین ساواک به متهمین به داشتن طرز تفکر مخالف دولت روشن شود، برای اینکه بدانید با آزادی‌خواهان ایران چگونه رفتارمی‌شود، برای این که ارزش بازجویی‌هایی که به آنها استناد می‌شود معلوم گردد باید قسمتی از شکنجه‌هائی که درمورد شخص من انجام شده شرح دهم. پس از دستگیری درتاریخ ۱۸ دی ماه ۱۳۴۸ فوراً مرا به سازمان امنیت خرمشهر بردند. درآنجا سه نفر بازجو به ضرب مشت و لگد مرا لخت کرده و به اصطلاح بازدید بدنی کردند. از ساعت ۸ بعد از ظهر تا یک بعد از نیمه شب بازجویی توام با مشت و لگد ادامه یافت. فردای آن روز مرا به زندان شهربانی آبادان منتقل کرده و در یکی از مستراح‌های آن زندان محبوس کردند. یک هفته در این مستراح، تنها با یک پتوی سربازی، بدون لباس و روزانه تنها با یک وعده غذا گذراندم. روز هشتم با دست‌های بسته در یک لندور سازمان امنیت به تهران در زندان اوین منتقل شدم. دربدو ورود به زندان اوین بازجوئی همراه با شکنجه شروع شد. بدین ترتیب که دو نفر به نام‌های رضا عطارپور معروف به دکترحسین زاده و بیگلری مشهور به مهندس یوسفی با چک و مشت و لگد به جان من افتاده و مرتب یک ساعت متوالی مرا زدند. بعد مرا پشت میز نشانده و از من خواستند بنویسم کمونیست هستم و به کار جاسوسی اشتغال داشته‌ام و چون من امتناع کردم به دستور رضا عطارپور دو نفر درجه‌دار آمده و مرا روی زمین خوابانیدند و با شلاق سیمی سیاه رنگی به جان من افتادند و به اتفاق بیگلری بیش از سه ساعت متوالی با شلاق و مشت و لگد مرا زدند و به ترتیب نوبت عوض کرده و رفع خستگی می‌نمودند. درجریان زدن شلاق، من دوباره بی هوش شدم، تمام بدنم کبود شده و خون از پشت من براه افتاده بود. بازجوئی روز اول به همین جا خاتمه یافت و روز دوم عیناً تکرار شد. به اضافه این که چند بار به من دست‌بند قپانی زده، مرا روی چهارپایه قرارداده، و وادار کردند یک پایم را درهوا نگهدارم و هرچند دقیقه یک بار، با لگد چهارپایه را از زیر پای من پرت کرده و مرا روی زمین می‌انداختند. روز سوم در اثر کشیده‌های محکمی که عطارپور به گوش من نواخت خون از گوش من به راه افتاد که منجر به پاره‌شدن پرده گوش چپ من شده‌است. گوش چپ من بکلی قوه شنوائی خود را ازدست داده‌است. می‌توانید معاینه کنید. همان روز سوم تقریبا ده بعد ازظهر مرا با چشم بسته از سلول انفرادی زندان وحشتناک اوین بیرون کشیده و به داخل باغ زندان بردند. درحالیکه چشم‌هایم، همچنان بسته بود، مرا به جلو می‌راندند. صدای عطارپور و بیگلری را شنیدم که پچ‌پچ کردند و گاهی می‌شنیدم که درباره من حرف می‌زدند. قارقار کلاغ‌ها و سرمای دی ماه، درد زخم شلاق‌ها و گوش چپ و صدای منحوس عطارپور و بیگلری جلادان ساواک که مرتباً همدیگر را دکتر و مهندس صدا می‌زدند سخت آزاد دهنده بود. مرا به درخت بستند صدای پای عده‌ای همراه با دستورهای خشکی که صادر می‌شد، روشن می‌کرد که جوخه اعدام صدا زده‌اند. عطارپور رای دادگاه مرا می‌خواند که شکرالله پاک‌نژاد به جرم سوء قصد به جان اعلیحضرت همایونی و ارتباط با دولت خارجی به اتفاق آراء محکوم به اعدام شده‌است. بعد دستور داد که جوخه آماده باشد و مرتبا یادآوری می‌کرد که تو در کنار مرز عراق دستگیر شده‌ای و کسی از توقیف تو اطلاعی ندارد. همه فکر می‌کنند تو به عراق رفته‌ای و هیچ کس از اعدام تو اطلاعی نخواهد داشت. پس از چند لحظه پچ‌پچ، عطارپور فریاد زد: این چه وضعی است؟ چرا دستور صادر می‌کنند و بعد لغو می‌کنند؟ مگر مسخره‌بازی است؟ با صدای بلند قدری دشنام به من داد مرا از درخت باز کرده دوباره به سلول انفرادی برگرداندند. تمام این صحنه‌سازی‌ها برای این بود که من اعترافاتی مطابق میل آنها بکنم. درجریان بازجویی‌های بعدی ناخن سبابه دست چپ و ناخن انگشت کوچک دست راست مرا کشیدند. بارها با فنون کاراته با پا و دست مرا به زمین انداختند. دشنام‌هائی که جلادان در تمام مدت بازجوئی به من می‌دادند تنها لایق خود و اربابانشان بود و من از تکرار آن‌ها شرم دارم. سه بار و هر بار ۴۸ ساعت به من بیخوابی دادند. از شکنجه‌های گرسنگی طولانی و ازدیاد نور که بارها انجام شد سخنی نمی‌گویم. شکنجه ۱۸ روز ادامه یافت. آقای رئیس دادگاه! یکی ازدلایل دیر فرستادن ما به دادگاه این است که باید آثار شکنجه ازبین برود. قرار بازداشت مرا پس از ۲۱ روز به رؤیت من رساندند، آن هم پس از شلاق و مشت و لگد فراوان. چون قصد اعتراض داشتم و آنها می‌خواستند من حتی بدون ذکر (اعتراض) قرار را امضاء کنم و بالاخره هم به ضرب شلاق مرا مجبور کردند بدون اعتراض قرار را امضاء کنم. شرح شکنجه‌ها برای این است که رفتار غیر قانونی مامورین سازمان امنیت و اصولاً آتمسفری که پرونده این گروه در آن تشکیل شده روشن گردد تا ارزش واقعی بازجوئی‌هایی که به آنها استناد می‌گردد معلوم باشد. آقای رئیس دادگاه من تنها کسی نیستم که شکنجه شده‌ام. تمام متهمین که دراین جا حضور دارند شکنجه شده‌اند. در بین ۱۸ نفر متهمین حاضر حتی یک نفر هم نیست که شکنجه نشده باشد. برای مثال، پرونده خون ریزی مغزی ناصر کاخساز شهرت زیادی کسب کرده‌است. خود وی حاضر است و جریان شکنجه‌ها را تشریح می‌کند. تمام افراد وابسته به گروه فلسطین بدون استثناء شکنجه شده‌اند.
...
مهندس حسن نیک داودی در اثر شدت ضربات وارده در زندان کشته شده‌است.
جریان کشته‌شدن وی برملا شده‌است. جلادان ساواک وقتی می‌بینند که مهندس حسن نیک‌داودی دراثر شکنجه‌های مداوم رو به مرگ دارد، فوراً او را از زندان قزل قلعه به زندان قصر انتقال می‌دهند تا وانمود کنند که در اثر شکنجه نمرده‌است. پس از انتقال به زندان قصر چون حال وی وخیم بوده به بیمارستان شهربانی منتقل می‌شود، ولی معالجات موثر واقع نشده و مهندس جوان می‌میرد. علت مرگ وی ضربات وارده به گردن و صدمه دیدن نخاع تشخیص داده شده. تمام پزشکان معالح وی تصدیق کرده‌اند که مرگ نیک داودی در اثر شکنجه در قزل قلعه صورت گرفته‌است. جرم نیک داودی خواندن کتاب بوده‌است.
...
تنها نیک داودی و وابستگان به این پرونده نیستند که دراثر شکنجه‌های مامورین ساواک کشته شده یا در حال مرگ هستند. آیت‌الله سعیدی هم در سلول انفرادی قزل قلعه در اثر شکنجه کشته شده‌است. جلادان ساواک حتی فرصت انتقال او را به زندان قصر نظیر نیک‌داودی پیدا نکردند. اشرف السادات خراسانی نیز در اثر شکنجه‌های مداوم به حال مرگ به زندان قصر منتقل شده و چندی پیش روی برانکارد از بیمارستان زندان قصر به یکی ازبیمارستان‌های خصوصی منتقل و به اصطلاح آزاد شده‌است تا او هم در زندان نمیرد. درحقیقت ساواک مرده او را آزاد کرده‌است. چه به تصدیق رئیس بهداری زندان قصر امیدی به ادامه حیات او وجود نداد. آقای رئیس دادگاه آقایان قضات، انجام چنین شکنجه‌هایی درعصر فضا و قمر مصنوعی باعث خجالت نیست؟ شما آقایان رئیس و قضات و دادستان دادگاه ما را به جرم گفتن حقایق محکوم خواهید کرد. محکومیت ما چیزی از تلخی حقایقی که گفته شد و خود شما هم در باطن قطعا آنها را قبول دارید نخواهد کاست.
ما نه اولین گروهی هستیم که به جرم مبارزه با امپریالیزم و آزادیخواهی در دادگاهای ارتش ایران محاکمه و محکوم می‌شویم نه آخرین آنها. ارتشی که شما درجه‌های افسری‌اش را به دوش دارید وسیله سرکوبی آزادیخواهان و روشن فکران ایران بوده و به عنوان چماق استعمار بر علیه مردم ایران به کار رفته‌است. این ارتش همان ارتش قزاق است که به فرمان محمد علی شاه به رهبری لیاخوف و شاپشال روسی مجلس را به توپ بست و مشروطه‌خواهان را تار و مارکرد. همان ارتش است که در محکمه باغ شاه افرادی نظیر ملک المتکلمین و صوراسرافیل و دهها آزادیخواه دیگر را محاکمه و اعدام کرد، همان ارتش است که به دستور انگلیسی‌ها در سال ۱۲۹۹ کودتای سوم اسفند را به راه انداخت و دیکتاتوری بیست ساله را برقرارکرد، همان ارتش است که قیام‌های ضد استعماری خیابانی، کلنل محمد تقی خان و میرزا کوچک خان را سرکوب نموده، همان ارتش است که افتضاح شهریور ۱۳۲۰ را به بارآورد، همان ارتش است که پس از جنگ دوم قتل عام‌های آذربایجان و کردستان را انجام داد، همان ارتش است که قیام ملی ۳۰ تیر ۱۳۳۱ را به خون کشید، کودتای ضد ملی ۲۸ مرداد را انجام داد و حکومت ملی دکتر مصدق را ساقط کرد، همان ارتش است که همیشه میتینگ‌ها و تظاهرات و اجتماعات مسالمت‌آمیزدانشجویان را به خون کشیده‌است. یاد روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲، یاد قندچی، بزرگ نیا و شریعت رضوی شهدای دانشکده فنی و نیز یاد روز اول بهمن ۱۳۴۰، هیچ گاه از خاطره‌ها نخواهد رفت. این همان ارتشی است که روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ هزاران نفر از مردم بیگناه را در شهرهای تهران، شیراز، قم، تبریز، مشهد و دیگر شهرهای ایران کشت.
حضرت آیت‌الله خمینی پیشوای شیعیان جهان و دیگر علمای بزرگ شیعه را پس ازمدت‌ها حبس و اِعمال فشار آواره و تبعید کرد. همان ارتش است که حافظ پیمان استعماری سنتو و دهها پیمان استعماری دیگر است. همان ارتش است که دکتر مصدق رهبر نهضت ملی ایران را بیش از ۱۲ سال در زمان رضا شاه و بیش از ۱۴ سال پس ازکودتای ۲۸ مرداد زندانی کرد و پس از مرگ وی در زندان حتی از تشییع جنازه او هم جلوگیری به عمل آورد. همان ارتش است که خسرو روزبه مظهر جنبش انقلابی ایران را تیرباران کرد. خون وارطان‌ها، سیامک‌ها، مبشری‌ها، فاطمی‌ها، کریم پورها، بخارائی‌ها، آیت‌الله سعیدی‌ها، نیک داودی‌ها و هزاران شهید دیگر به دستور امپریالیست‌ها و به حکم همین دادگاههای ارتش ریخته شده‌است. ارتش ایران به وسیله مستشاران آمریکائی و انگلیسی و اسرائیلی اداره می‌شود. افسران زبده ارتش دوره‌های تعلیمات عالیه خود را در پایگاه‌های نظامی آمریکا و انگلیس می‌گذرانند. دستگاه ساواک و ضد اطلاعات ارتش کلاً به وسیله مستشاران آمریکائی اداره می‌شود. چنین ارتشی جز درهم‌کوبیدن قیام‌های آزادیخواهانه و استقلال‌طلبانه مردم، جز به خون‌کشیدن هرگونه جنبش که هدف آن آزادی ایران ازیوغ امپریالیزم باشد، جز بازداشت، حبس، شکنجه، محاکمه و محکوم‌کردن آزادیخواهان ایران رسالتی ندارد. درچنین اوضاعی که دستگاه ساواک و رژیم دیکتاتوری فردی، ابتدائی‌ترین آزادی‌های مردم را از بین برده و هیچ گونه خبری از قانون و حقوق بشر نیست، مردم ایران برای حفظ حقوق خود هیچ راهی جز توسل به زور ندارند. اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز صراحتا به انسان‌ها حق داده‌است در مورد حکومت هائی که از تامین امنیت روحی و جسمی و فضائل انسانی افراد جامعه خودداری می‌کنند، شک و تردید بخود راه نداده و اقدام به ایجاد نظمی بکنند که حیثیت و مقام انسانی افراد جامعه را تامین کند. تاریخ، این واقعیت را به هزار صورت ثابت کرده‌است که عدالت و حق همیشه به زور گرفته شده‌است.
اصولا حق گرفتنی است نه دادنی. یا ظالم باید ظلم نکند و یا مظلوم تحمل ظلم را ننماید. شق ثالثی وجود ندارد. ظالم هیچ وقت به میل خود دست از اعمال ظلم برنمی‌دارد، بلکه همیشه مظلوم است که سرانجام از قبول ظلم سرباز می‌زند.

رژیم دیکتاتوری ایران می‌خواهد با روش‌های تفتیش عقاید قرون وسطائی و سلب هرگونه آزادی، میهن ما را به صورت یک قبرستان درآورد و درعین حال آرامش ناشی از رعب و وحشت را به عنوان آرامش ناشی از امینت و رفاه معرفی کند. ولی غافل ازاین است که هیچ گاه به هدف خود نخواهد رسید. علیرغم این همه فشار و روش‌های غیرانسانی، علیرغم رفتار وحشیانه مامورین ساواک، علیرغم رژیم ترور و اختناق، علیرغم کوشش‌های دستگاه جبار برای ازبین بردن هرگونه صدای آزادیخواهی، مبارزه مردم ایران برای کسب آزادی، برای گسستن زنجیرهای بردگی، برای قطع دست امپریالیست‌های غربی و دست‌نشاندگان ایرانی آنان ادامه دارد و این مبارزه تا پیروزی نهائی ادامه خواهد یافت.
...
احمد صبوری خیانت کرده و فرهاد اشرفی و ایرج عتیقی ضعف نشان داده‌اند.
دیماه ۱۳۴۹، شکرالله پاک‌نژاد

 

بخش دوم- دفاعیات در دادگاه تجدیدنظر

آقای رئیس دادگاه، آقایان قضات،

کم‌تر از بیست روز پیش در همین ساختمان، در همین اتاق، روی همین صندلی‌ها، کسانی که نام خود را قاضی گذارده بودند، سه تن از متهمین این پرونده را به حبس ابد و بقیه را به زندان‌های درازمدت از سه سال تا پانزده سال محکوم کردند. برای ما و مردم ایران و جهان مثل روز روشن است که در صدور آرای مزبور نه وجدان به‌اصطلاح قضات مزبور، بلکه دستور رؤسای ساواک و مصلحت دستگاه تبلیغاتی ایران بیش از هر چیز دخیل بوده‌است. رژیم دیکتاتوری ایران با برگزاری یک خیمه‌شب‌بازی به‌صورت سلسله برنامه‌های تلویزیونی و با استفاده از عناصر ضعیفی که برخی از آنها سابقاً بر خود نام مبارز ضد امپریالیست گذاشته بودند، کوشش کرد که مدعا را از بین برده، راه و هدف ما را لوث کرده و افکار عمومی را علیه ما تحریک کند. خوشبختانه هم هممیهنانِ روشن‌بین ما و نیز مردم آزای‌خواه جهان به ماهیت رژیم ایران و به مانورهای تبلیغاتی آن آشنایی کافی دارند؛ لذا گول دلقک بازی‌های «مقامات مسئول» را نخوردند.

مصاحبه‌های مطبوعاتی آقای «مقام مهم امنیتی» و پرداخت داستان‌های تخیلی در مورد جاسوس‌بازی و کشف شبکه‌های حزب توده، بختیار،[۵۵] جیمزباند بازی‌های آقای عبدالغنی الراوی[۵۶] و غیره و غیره تنها این بود که صدای ما به گوش جهانیان نرسد و موضوع محاکمه و محکومیت ما تحت‌الشعاعِ سروصدای مزبور قرار گیرد؛ ولی علی‌رغم تمام تشبثات دستگاه حاکمه، علی‌رغم تمام هوچی بازی‌های «مقامات امنیتی» و علی‌رغم تمام صحنه‌سازی‌های مضحک تبلیغاتی، صدای حق طلبانهٔ ما به گوش مردم ایران و جهانیان می‌رسد. همه دانستند که ما را بی‌گناه محاکمه و محکوم کردند. دولت عراق ادعای سازمان امنیت مبنی بر این‌که ما قرار بود در عراق تعلیم ببینیم را تکذیب کرد و اعلام نمود که عراق تنها محل عبور ما به فلسطین بوده‌است. سازمان‌های فلسطین نیز همبستگی ما را با خود تأیید نمودند. من در دادگاه بدوی تا آنجا که ممکن بود هدف و روابط متهمین پرونده را تشریح کرده و ثابت نمودم که تمام اتهاماتی که سازمان امنیت به ما بسته پوچ و بی‌اساس است و نیز ثابت کردم که سازمان امنیت برایمان پرونده‌سازی کرده‌است. حال، مجدداً به‌طور اختصار در این مورد توضیحاتی می‌دهم:

۱. اتهام تشکیل دسته و جمعیت در مورد متهمین این پرونده کاملاً بی‌اساس است و برخی از متهمین تنها به‌علت آشنایی با دیگران توقیف و به دادگاه کشانده شده‌اند. مثلاً آقای ناصر کاخساز متهم ردیف دوم این پرونده که در داگاه بدوی با کمال بی‌انصافی به حبس ابد محکوم شده، گناهش دوستی با من و آشنایی با آقایان بطحائی و اشرفی، متهمین ردیف دوم و هجدهم است. من در مورد آقای کاخساز و دلایل اتهامی ایشان مفصلاً در دادگاه بدوی صحبت کرده‌ام و چگونگی آشنایی خود با ایشان و نیز روابط مشترک‌مان را که به علت هم‌شهری بودن و همسایگی، دوستانه بوده، تشریح کرده‌ام که در پرونده مضبوط است.

نحوهٔ آشنایی افراد این گروه را با همدیگر در دادگاه بدوی شرح داده‌ام و در اینجا باز تکرار می‌کنم که هر عملی شده، به‌وسیلهٔ من و مسعود بطحائی و حسین ریاحی انجام شده‌است و دیگران در قضایای سفر به عراق و فلسطین هیچ تقصیری جز قبول دعوت ما یا آشنایی با ما ندارند. با متهمین ردیف ۵ و ۶ (فاضلی و سگوند) به‌وسیلهٔ متهم ردیف ۱۲ (رحیم خانی) تماس گرفته شده و آنها که مرز نشینند، در مقابل پول، چهار نفر اول را به منطقهٔ مرزی هدایت کردند. متهم ردیف یکم (صبوری) که برای مشایعت فریدون نجف‌زاده به اندیمشک رفته بود، از آقای بطحائی خواهش می‌کند که وی را به فلسطین ببرد (خیال می‌کند فلسطین سر پل تجریش است) و چون اسب به اندازهٔ کافی نبوده، به جای بطحائی با گروه اول حرکت می‌کند، و بعد مراجعت کرده، از متهمین ردیف ۱۱ و ۱۵ دعوت می‌کند که به فلسطین بروند. آنها هم با قصد عزیمت به فلسطین با او حرکت می‌کنند. متهمین ردیف‌های ۷ و ۹ و ۱۰ و ۱۳ و ۱۴ که با هم از کودکی دوست بوده‌اند، قبلاً قصد داشتند از طریق ترکیه به فلسطین بروند. ما بعداً از آنها دعوت کردیم که از راه عراق بروند. آنها هم از این طریق حرکت کردند که دستگیر شدند. متهم ردیف ۱۶ (جعفری) گناهش این است که برادر رضوان جعفری است. تقصیر متهم ردیف ۱۷ (جمالی) دوستی با برخی از متهمین و گناه متهم ردیف ۱۸ (اشرفی)، دادن هفتصد تومان پول به‌عنوان قرض به آقای بطحائی است.

۲. بر خلاف ادعاهای دستگاه‌های امنیتی و تبلیغاتی دولت، متهمین این پرونده نه در بهار و تابستان بلکه در دی و بهمن سال گذشته، یعنی بیش از یک سال پیش، دستگیر شده‌اند. شمار کسانی که در دی و بهمن گذشته دستگیر شده‌اند از صد نفر متجاوز بود که عده‌ای از آنان پس از محاکمه و پایان دوران محکومیت، از زندان آزاد شدند، برخی به سربازخانه‌ها اعزام گردیدند و بقیه، یعنی قریب به چهل نفر دیگر، هنوز در زندان‌های ساواک اسیراند. کسانی که به‌وسیلهٔ ساواک به جرم همدردی با مردم فلسطین در دی و بهمن سال گذشته دستگیر شده و به دادگاه‌های نظامی فرستاده شدند، به سه دسته تقسیم گردیده‌اند. یک دستهٔ ۱۱ نفری که در دادگاه بدوی به محکومیت از یک سال تا ۵ سال زندان محکوم گردیدند و تا کنون دادگاه تجدیدنظر برای آنها تشکیل نشده‌است. دستهٔ دوم گروه ۱۸ نفری متهمینِ این دادگاه و بقیه به‌صورت دسته‌های ۲ و سه نفری محاکمه گردیدند.

۳. بیشتر افرادی که در این دادگاه محاکمه می‌شوند، هیچ گناهی به جز همدردی با مردم فلسطین ندارند. در واقع، دستگاه حاکمهٔ ایران با محاکمهٔ ما در این دادگاه، همبستگی ملت ایران با خلق فلسطین و تمایل مردم ایران و جهان به رهایی سرزمین فلسطین را از یوغ امپریالیسم و صهیونیسم به محاکمه کشیده و این نشان می‌دهد که ادعاهای دستگاه‌های تبلیغاتی ایران در مورد پشتیبانی از حقوق مردم فلسطین تماماً دروغ‌پردازی و یاوه‌گویی است.

چنان‌که قبلاً گفتیم، ما هیچ هدفی جز پیوستن به جنبش خلق فلسطین نداشتیم و بستن اتهامات دیگر به ما تنها برای لوث کردن هدف‌های ما می‌باشد. دستگاه حاکمه از انعکاس این مطلب که می‌خواستیم به فلسطین برویم در مطبوعات جلوگیری می‌کند و تمام کوششِ گردانندگان تبلیغاتیِ دستگاه حاکمه این است که افراد این گروه را به حزب توده و بختیار منتسب نمایند. من در این مقام صراحتاً تمام اتهامات دستگاه را تکذیب می‌کنم. من اعلام می‌کنم که ادعای ارتباط این گروه با بختیار که از طرف دولت عنوان شده دروغ است. ادعای آقای صبوری را نیز تکذیب می‌کنم و اعلام می‌دارم که به قیمت آزادی خود از زندان حاضر شده‌است با کمک سازمان امنیت چنین دروغی را سر هم کرده و به خورد دیگران بدهد. من یک بار دیگر اعلام می‌کنم که ما وابستگانِ ایرانیِ جنبش فلسطین هستیم و هدف‌مان از رفتن به عراق تنها عبور از آن کشور برای پیوستن به مبارزهٔ فلسطین بوده‌است.

۴. از نظر من، علت محاکمهٔ ما در این دادگاه دشمنی رژیم ایران با خلق فلسطین و روابط خاص و دوستانهٔ این رژیم با اسرائیل و صهیونیسم بین‌المللی است. در حقیقت، محاکمهٔ ما در این کشور هیچ چیز جز وابستگیِ دستگاهِ حاکمهٔ ایران را به امپریالیسم توجیه نمی‌کند.

۵. در مورد ادعای وابستگی ما به کنفدراسیون جهانی دانشجویان ایرانی[۵۷] که از طرف «مقامات امنیتی» در مورد مصاحبه‌های مطبوعاتی چندین با تکرار شد هم باید بگویم که کنفدراسیون مزبور مربوط به دانشجویان ایرانی خارج از کشور است و هیچ‌کدام از متهمین این دادگاه عضو آن نبوده‌اند؛ ولی من شخصاً از کنفدراسیون مزبور که از حقانیت ما دفاع نموده تشکر کرده و به اعضای آنها درود می‌فرستم و معتقدم که بر خلاف تبلیغات دستگاه که کنفدراسیون را وابسته به امپریالیسم و جیره‌خوار شرکت‌های نفتی اعلام می‌کند، کنفدراسیون جهانی دانشجویان و محصلین ایرانی، از وطن‌پرست‌ترین افراد ایرانی در خارج از کشور تشکیل شده‌اند.

۶. من و تمام افراد وابسته به این پرونده شکنجه شده‌ایم. خود مرا دو نفر از جلادان ساواک با نام‌های رضا عطاپور مشهور به دکتر حسین‌زاده و بیگلری مشهور به مهندس یوسفی شکنجه داده‌اند و این شکنجه‌ها شامل شلاق، مشت و لگد، کشیدن ناخن، گرسنگی و بی‌خوابی‌های متعدد و طولانی، ایستادن سر پا به مدت طولانی، ساختن صحنهٔ اعدام، ادای انواع و اقسام توهین‌ها و دشنام‌های رکیک و غیره بوده‌است. شکنجهٔ من ۱۸ روی طول کشیده‌است. من به شکنجهٔ خود و دیگر متهمین این پرونده، به شکنجه‌هایی که شب و روز مأمورین دستگاه جهنمی ساواک به آزادی‌خواهان ایرانی می‌دهند اعتراض می‌کنم. من در این مقام رسماً اعلام می‌کنم که نیک‌داوودی و آیت‌الله سعیدی زیر شکنجهٔ مأمورین ساواک کشته شده‌اند. عده‌ای دیگر از آزادی‌خواهان ایرانی در شکنجه‌گاه‌های ساواک در حال مرگ‌اند.

۷. من معتقدم رژیم حاکمهٔ ایران، رژیم دیکتاتوری وابسته به امپریالیسم است که به کمک سازمان امنیت، وظیفهٔ خود را که حفظ منافع سرمایه‌های امپریالیستی است اعمال می‌کند و چون رژیم مزبور تمام مظاهر آزادی را در میهن ما از بین برده‌است، وظیفهٔ هر فرد ایرانی است که تفنگ به دست گرفته، از حقوق و آزادی‌های خود دفاع کند؛ چون در چنین شرایطی تنها تفنگ است که می‌تواند وسیلهٔ مؤثری برای دفاع از آزادی و حقوق بشر باشد.

دی‌ماه ۱۳۴۹، شکرالله پاک‌نژاد

 
پانویس
با مسؤولیت خودم نکاتی را در باره سخنان زنده‌یاد شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی اشاره می‌کنم. 
۱- آیت‌الله سعیدی زیر شکنجه کشته نشد و در زندان درگذشت.
۲- این واقعیت ندارد که روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ هزاران نفر از مردم در شهرهای تهران، شیراز، قم، تبریز، مشهد و دیگر شهرهای ایران کشته شدند. 
 من پیش از انقلاب همان اندکی را که می‌‌دانستم، در زندان مشهد با ایشان در میان گذاشتم. تشکیک در دو مورد فوق با داده‌های جدید که در اختیار داریم، دشوار نیست.
...
شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی به حبس و تبعید آیت‌الله خمینی اشاره کرد اما «اواخر سال ۵۶ می‌گفت دوران جان اف کندی و حالا زمان جیمی کارتر، که در آمریکا دموکرات‌ها بازی را برده‌اند، فرجه‌ای بود که وی بدون آن قدم به صحنه نمی‌گذاشت. هر دوبار رشد تضادهای آمریکا با رژیم شاه، فرجه مورد نظر آیت‌الله خمینی را پیش آورد و گرنه وقتی اوضاع جهانی بر وفق رژیم شاه بود از ایشان هم خبر چندانی نمی‌شد». 
۳- نگاه و دیدگاه شُکری در مورد اصلاحات ارضی و مقولاتی چون امپریالیزم...، 
«مُد ها و فَشَن‌های معرفتی زمانه» ممکن است ما را به داوری اشتباه بکشاند. یادمان باشد که نگارش دفاعیه به بیش از ۵۰ سال پیش برمی‌گردد، روزگاری که جهان و ایران در شرایط و گفتمان دیگری بود. نباید رویداد، گفتار یا هر چیز دیگری را مطابق با ارزش‌های زمان فعلی ارزیابی کنیم. داوری درباره‌ی گذشته بر پایه‌ی معیارهای نظری و اخلاقی دوران معاصر، مغالطه‌ای گاه‌نگارانه است. من این موضوع را در مقاله و ویدئو əˈnakrəˌnɪz(ə)m - Anachronism - آناکرونیسم (زمان‌پریشی و نابه‌هنگامی) تا آنجا که می‌دانستم، توضیح داده‌ام.
 
 

░▒▓ همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است: 
...
همنشین بهار 
 
 

منبع:پژواک ایران


همنشین بهار

فهرست مطالب همنشین بهار در سایت پژواک ایران 

*رضاشاه؛ فقط در ستم و سرکوب، خلاصه نمی‌شود  [2023 Apr] 
*عهدنامهِ مودتِ ۱۹۵۵، بین ایران و ایالات متحده  [2023 Apr] 
*تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد; فتوای آخوندها در زندان شاه سپاس سپاس اعلیحضرتا فتوای آخوندها در زندان شاه سپاس سپاس اعلیحضرتا [2023 Mar] 
*یادی از دکتر سیدجواد طباطبایی یکی از شارحین هگل در ایران  [2023 Mar] 
*نیو استارت New START پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک  [2023 Feb] 
*نشست مهم سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷  [2023 Feb] 
*۱۹ بهمن سال ۶۰، خانه زعفرانیه جان‌باختنِ موسی خیابانی و نقش جعفر مشتاق  [2023 Feb] 
*اولین و آخرین دیدار نویسندگان با آیت‌الله خمینی (۲۹ بهمن ۱۳۵۷)  [2023 Feb] 
*پیش‌زمینه‌های حضور مجاهدین در عراق / گذشته، سرزمین غریبی است  [2023 Jan] 
*گفت‌وگوی نمایندگان مسعود رجوی با سرویس استخبارات عراق (در دوره صدام)  [2023 Jan] 
*اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر آرمان مشترک تمام مردمان و ملت‌ها  [2023 Jan] 
*کنوانسیون چهارم ژنو / Fourth Geneva Convention  [2023 Jan] 
*راه طی نشده با نشیب و فراز بسیار  [2023 Jan] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی  [2022 Dec] 
*پیشه‌وَری و آنچه در آذربایجان گذشت برگ زرینی از رومانتیسم ایرانی  [2022 Dec] 
*نیکوس کازانتزاکیس همسفر تاریخ و همدم اساطیر  [2022 Dec] 
*قتلِ فروهرها، مختاری، پوینده و مجید شریف به روایت قاتلین  [2022 Dec] 
*اِن‌تَن‌گِل‌مِنت Entanglement (گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگی)  [2022 Oct] 
* انقلاب گیسوان «زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)  [2022 Sep] 
*دالان زنگِزور Zangezur corridor  [2022 Sep] 
*طالقانی، آیه مدارا و شرح صدر  [2022 Sep] 
*گورباچف؛ پیشگام پایان جنگ سرد Горбачев - пионер конца холодной войны  [2022 Sep] 
*غبارزدایی از محمد بن زکریای رازی  [2022 Aug] 
*دو نامه قوام‌ السلطنه به پادشاه و پاسخ دربار به نخستین نامه وی  [2022 Aug] 
*متن کاملِ قانون اساسی مشروطه و متمم آن  [2022 Aug] 
*سایه، «پیر پرنیان اندیش» و ارغوانش  [2022 Aug] 
*مشروطه؛ بنیان‌هایِ ذهنی جامعهِ ما را تکان داد  [2022 Aug] 
*تلسکوپ جیمز وب تاریخ کیهان را بازنویسی خواهد کرد  [2022 Jul] 
*محکومیت حمید نوری و استاندارد یاماشیتا Command responsibility [2022 Jul] 
*از نورد استریم تا کربن خنثی  [2022 Apr] 
*روابط ایران و روسیه در گذر تاریخ  [2022 Apr] 
*رضا براهنی: شریعتی، دیدار در زندان  [2022 Apr] 
*فیلم قدرت سگ Power of the Dog  [2022 Mar] 
*عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند [2022 Mar] 
*پرونده حمید نوری به نسل‌کشی ارتباطی ندارد  [2022 Mar] 
*پیمان مینسک و تراژدی در اوکراین  [2022 Mar] 
*بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب   [2022 Feb] 
*نشست مهم سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2022 Feb] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید   [2022 Feb] 
* کارلوس در وین; گروگانگیری در اجلاس اوپک  [2022 Jan] 
*ترور حسنعلی منصور مبارزه با فراموشی یک وظیفه تاریخی است   [2022 Jan] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2022 Jan] 
*کنفرانس گوادلوپ؛ ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷   [2022 Jan] 
*عراق؛ حزب بعث، و خُلق‌ و‌ خویِ صدام حسین  [2021 Dec] 
* سیروس نهاوندی، اسب تراوای ساواک   [2021 Dec] 
*۱۶ آذر سال ۳۲، ربطی به ورود نیکسون به ایران نداشت  [2021 Dec] 
* استخبارات صدام و بمباران مَحَلّه گیشا  [2021 Dec] 
*جبهه دموکراتیک ملی غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Nov] 
* کاروانسرا سنگی و لباس شخصی‌های حکومتی غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Nov] 
*جنگ جهانی اول؛ یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر  (۱۷) تاریخ جهان دادگاه جهان است [2021 Nov] 
*صفرخان، آن سرو بلند که ایستادگی برازنده‌اش بود  [2021 Nov] 
*...کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است  [2021 Oct] 
*شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران   [2021 Oct] 
*پرونده احمد کسروی ننگ دادگستری ایران بود... غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Oct] 
*غبارزدایی از آینه‌ها ژاله خون شد؛ هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2021 Sep] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷ ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  [2021 Jul] 
*نامه دکتر احمد دانش اولین جراح پیوند کلیه در ایران به آیت‌الله منتظری  [2021 Jul] 
*شاهنامه فردوسی تأملی عظیم است  [2021 Jun] 
*خطابهِ آلبر کامو برنده نوبل ادبیات در سال ۱۹۵۷  Albert Camus – Banquet speech  [2021 May] 
*صورتِ استنطاق میرزا رضا کرمانی؛ ضارب ناصرالدین شاه   [2021 May] 
* ترور رزم‌آرا سیاسی‌ترین سپهبد تاریخ نوین ایران   [2021 Apr] 
*دادگاه استکهلم / دادگاه نورنبرگ   [2021 Apr] 
*چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی  [2021 Apr] 
*غبارزدایی از آینه‌ها نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷  [2021 Feb] 
*فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه   [2021 Feb] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۲۰)   [2021 Jan] 
*دکتر سیروس سهامی و رنج‌هایش +نامه دکتر علی شریعتی به ایشان   [2021 Jan] 
*تفنگ‌کِشی و برادرکُشی در روستای گاپیلون ۴ بهمن سال ۱۳۶۴   [2021 Jan] 
*شاه و پدرش؛ قدمهای بزرگی به نفع ایران برداشتند، اما...  [2021 Jan] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۹)  [2021 Jan] 
*شهسواران میدان علم (۱) نیوتن، ارسطوی دوران مدرن  [2021 Jan] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۸)   [2020 Dec] 
*ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟   ?Eli, Eli, lema sabachthani  [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۷)   [2020 Dec] 
*دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی  [2020 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی   Yalda (Shab-e Cheleh) and Winter Solstice  [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۶)   [2020 Dec] 
*اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر Universal Declaration of Human Rights [2020 Dec] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۱۵)   [2020 Dec] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۱۴)   [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۳)  [2020 Nov] 
*شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران  [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۱)   [2020 Nov] 
*کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۰)   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۹)   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۸)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۷)   [2020 Oct] 
*یادی از دکتر محمد مصدق رِندِ شریفِ هوشمند   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۶)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۵)  [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۴)   [2020 Oct] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۳)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۲)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱)   [2020 Sep] 
*طولانی‌ترین جنگ متعارف کلاسیک در قرن بیستم در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید  [2020 Sep] 
* نامه تاریخی دکتر مصطفی رحیمی به آیت‌الله خمینی  [2020 Sep] 
*فایل صوتی جعفر شریف امامی؛ شب قبل از ۱۷ شهریور ۵۷   [2020 Sep] 
*۱۲ نکته در مورد حکیم زَکَریای رازی   [2020 Sep] 
* رئیس‌علی دلواری؛ در هنگامهِ خطر، غیبش نمی‌زد  [2020 Aug] 
*سوم شهریور ۱۳۲۰- هجوم متفقین به ایران  [2020 Aug] 
* کودتای ۲۸ مرداد به روایت دکتر غلامحسین صدیقی   [2020 Aug] 
*نشست‌های دکتر شاپور بختیار با شورای امنیت ملی در سال ۵۷   [2020 Aug] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2020 Aug] 
*«بختیارِ» با اختیار، و نامه‌هایش به خمینی   [2020 Aug] 
*جنبش مشروطه یکی از برجسته ترین رویدادهای تاریخ ایران   [2020 Aug] 
* بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب   [2020 Jul] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷  ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  [2020 Jul] 
* آزمایش‌ میلگرم و زندان استانفورد   [2020 Jul] 
*صورت مذاکرات شورای انقلاب در مورد مراسم سالگرد درگذشت دکتر مصدق در احمدآباد ۱۴ اسفند سال ۵۷  [2020 Jul] 
*گفتگوی مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام   [2020 Jun] 
*اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟   [2020 Apr] 
*پرونده احمد کسروی، ننگ دادگستری ایران بود..  [2020 Mar] 
*مردی از تئاتر گفت‌و‌شنود با ناصر رحمانی‌نژاد   [2020 Mar] 
*عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2020 Mar] 
*داستان یهودیان بَنی‌قُریْظه غبارآلود است  [2020 Feb] 
*نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2020 Feb] 
* کنفرانس یالتا Yalta Conference تقسیم جهان به مناطق نفوذ  [2020 Feb] 
*تاریخ، بایگانی اسناد مرده نیست یاد کنفدراسیون بخیر   [2020 Feb] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید   [2020 Feb] 
*نشست‌های دکتر شاپور بختیار با شورای امنیت ملی در سال ۵۷  [2020 Feb] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2020 Jan] 
*معامله قرن و بازتعریف معنای بحران   [2020 Jan] 
*فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه آمریکا   [2020 Jan] 
*جامعه ایران با بحرانی عمیق روبروست بیانیه ۵۸ نفر از فرهنگ‌ورزان ایران(۱۱ آبان ۱۳۵۶)  [2020 Jan] 
*شاه، اسناد دفتر راکفلر و خالی‌بندی ژنرال هایزر  [2020 Jan] 
*دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی  [2019 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی  [2019 Dec] 
* تیرباران نیکلای چائوشسکو و همسرش انسان گرگ انسان است   [2019 Dec] 
* عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2019 Dec] 
*غبارزدایی از آینه‌ها محاکمه و اعدام شیخ فضل‌الله نوری   [2019 Dec] 
*عاقبت از ما غبار مانَد و بس  [2019 Nov] 
*گفت‌و‌شنود با خانم هایده ترابی - استوانه گِلی کورش واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی  [2019 Oct] 
*دایره‌المعارف‌ها، شناسنامه‌های حقیقی یک ملت‌اند یادی از دکتر غلامحسین مصاحب  [2019 Oct] 
*گفت و شنود با باقر مومنی، میلیتانت سیاسی (1) مسأله تاریخ، تاریخ مسأله‌هاست   [2019 Oct] 
*دونالد ترامپ و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی آمریکا  America’s Foreign Policy Traditions  [2019 Sep] 
*یکبار دیگر، یازده سپتامبر  [2019 Sep] 
* داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است  [2019 Sep] 
* بازجویی دکتر علی شریعتی در ساواک (۱) مکتوب چهل صفحه‌ای   [2019 Aug] 
* نشستِ آیت‌الله منتظری با قاتلین زندانیان سیاسی دوشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۶۷   [2019 Aug] 
*جنبش مشروطه یکی از برجسته ترین رویدادهای تاریخ ایران  [2019 Aug] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷   [2019 Jul] 
*چهل سؤال پیرامون قتل‌عام سال ۶۷   [2019 Jul] 
* در پسِ تابلویِ جیغ   [2019 Jul] 
* گرگها فرمانروایى مى‌کنند ــ دکتر جِکیل و آقای هاید  Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde  [2019 Jul] 
* معامله قرن و بازتعریف معنای بحران Deal of the Century  [2019 Jul] 
*سازمان ملل و معاهدهٔ منع شکنجه UNCAT   [2019 Jun] 
*داستان پَهپاد آمریکایی حقیقت نباید در بند این پرسش باشد که به نفع کیست   [2019 Jun] 
*تئوری ریسمان String Theory تارهای رقصندهٔ انرژی Dancing Filament of Energy  [2019 Jun] 
*خطابه دکتر مصدق در دیوان بین‌المللی دادگستری(دادگاه لاهه)  [2019 Jun] 
*نگاهی دوباره به یک استعفا  [2019 Jun] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۵) محمدعلی فروغی (ذُکاءالمُلک) سیاست‌ورز چندساحَتی  [2019 Jun] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۴) نصرت‌الله فیروز، و داستانِ حذف و قتل وی در سمنان  [2019 May] 
*دولتمردان عصر رضاشاه (۳) تیمورتاش، تواناترین چهره سیاسی دوران مدرن   [2019 May] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۲) علی‌اکبر داور نماد مدرنیته اداری در ایران   [2019 Apr] 
* عدالتخانه و ویرانگرانش گفت‌وشنود با ایرج مصداقی   [2019 Apr] 
*سیدحسن تقی‌زاده یک مرد فکور در هیئت یک مرد عمل   [2019 Mar] 
*عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند   [2019 Mar] 
*پرونده احمد کسروی، ننگ دادگستری ایران بود   [2019 Mar] 
*تنظیم رابطه نظامهای استبدادی شاه و شیخ با وکلای مستقل  [2019 Feb] 
*عشق، شب‌چراغ زندگی‌ست «وَلـِنـْتـایـْنْ دِی» Valentine's Day   [2019 Feb] 
*«بختیارِ» با اختیار، و نامه‌هایش به خمینی   [2019 Feb] 
* نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2019 Feb] 
* عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۲) قرارداد ۱۹۱۹   [2019 Feb] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۱) قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)   [2019 Jan] 
*گفت‌وشنود با مرجان براتی دختری با گوشواره مروارید   [2019 Jan] 
*«آمور میو» Amor mio کجاست عشق که سرود زندگی سر کند؟   [2019 Jan] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۰) پیمان آخال(آخال تِّکه) (1881) Treaty of Akhal  [2018 Dec] 
* نامه تهرانی(بازجوی ساواک) به آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله لاهوتی   [2018 Dec] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۹) Goldsmid Arbitration قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید  [2018 Dec] 
* ۶۰۰ ویدئو و مقاله... لحظه‌هایِ بودن Moments of Being  [2018 Dec] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (8) Treaty of Paris 1857 معاهده پاریس  [2018 Dec] 
*پای سخن «آذر بی‌بی»(آذر قشقایی) - به یاد بهمن   [2018 Nov] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰   [2018 Nov] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۷) Treaties of Erzurum قرارداد ارزنه‌الروم  [2018 Nov] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (66) جنگ جهانی اول یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر  [2018 Nov] 
* عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۶) قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران)   [2018 Nov] 
*گفت‌و‌شنود با هدایت‌ متین ‌دفتری(۱) اگر حقوق رعایت نشود زندگی هم باطل است  [2018 Oct] 
*گفت‌و‌شنود با خانم هایده ترابی - استوانه گِلی کورش واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی است   [2018 Oct] 
* مدیحهِ کورش، یا لعنت‌‌نامه برای نَبونَئیدوس   [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۵) معاهده صلح ترکمانچای  [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۴) عهدنامهٔ گلستان Гюлистанский договор  [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۳) Anglo-Persian Treaty of 1812 عهدنامهٔ مُفَصّل   [2018 Oct] 
*دکتر علی شریعتی و مکتب فرانکفورت   [2018 Oct] 
*تاجگذاری «شاهنشاهِ اسلام‌پناه» در گذشته نباید زیست اما، به گذشته باید نگریست [2018 Oct] 
*گفت‌و‌شنود با هدایت‌ متین ‌دفتری(1) اگر حقوق رعایت نشود زندگی هم باطل است  [2018 Sep] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۲) Preliminary Anglo-Iranian Treaty قرارداد مُجمَل (عهدنامهٔ مقدماتی)  [2018 Sep] 
*داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است   [2018 Sep] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱) Treaty of Finckenstein پیمان فینکنشتاین   [2018 Sep] 
*غبارزدایی از آینه‌ها فایل صوتی جعفر شریف امامی؛ شب قبل از ۱۷ شهریور ۵۷  [2018 Sep] 
*غبارزدایی از آینه‌ها - عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2018 Sep] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۴) بابوف و جنبش بابوفیسم Babeufism   [2018 Sep] 
*بیژن هیرمن‌پور و تاریخچه فدائیان   [2018 Sep] 
*عهدنامه مودّت بین ایران و ایالات متحده   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۳) داستانِ «پایان قرن» Fin de Siècle   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۲) قرنِ نوزدهم، یکی از پربارترینِ اعصار تاریخِ بشری   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۱) «سن ژوست» و «روبسپیر» را آئینه عبرت دان   [2018 Aug] 
*غبارزدایی از آینه‌ها / چهل سؤال پیرامون قتل‌عام سال ۶۷   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 54 دنیای واقعی تابلوی نقاشی نیست که هرجور بخواهیم رنگ‌آمیزی کنیم   [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 53 پیش‌زمینه تحولات ۱۸۳۰ اروپا؛ انقلاب کبیر فرانسه است  [2016 May] 
*اینترپل؛ و اخبار مهندسی‌شده   [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 52 فلسفه کانت؛ نظریه آلمانی انقلاب فرانسه است  [2016 May] 
*زد و بند «سایکس ـ پیکو» Sykes–Picot Agreement  [2016 May] 
* تاریخ؛ بایگانی اسناد مرده نیست. یاد کنفدراسیون بخیر  [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 51 شرط خارجی؛ به اعتبار مبنا، وارد عمل می‌شود  [2016 May] 
* غبارزدایی از آینه ها / «تُراب» مثل اسمش، خاکی بود  [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک(50) انقلاب کبیر فرانسه چارچوب سیاسى رژیم کهن را درهم شکست  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (49) با انقلاب آمریکا بردگی زیر سوال نرفت  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 48 باخ؛ «نه یک جویبار، بلکه یک دریا»  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 47 مرتجعین؛ «دانیل دِفو» را به غُل و زنجیر، کشیدند  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 46 هیچ‌کس حق ندارد با «اسپینوزا» حرف بزند   [2016 Apr] 
*گذشته پیش‌درآمد اکنون است What’s past is prologue   [2016 Apr] 
* گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی - قسمت آخر چهار تندیس یک دفتر   [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 45 «اولیور کرامول» را از قبر درآوردند و گردن زدند   [2016 Apr] 
*داستان مرد حصیری The Wicker Man  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 44 کلیساى مسیحی تجارت برده را نکوهش نمی‌کرد   [2016 Mar] 
* دکتر هاشم بنی‌طُرُفی به میهمانی خاک رفت  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 43 بودن یا نبودن؛ آیا مسئله به واقع این است؟   [2016 Mar] 
*اعتدال بهاری و؛ حس غریب نوروز   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 42 جان ویکلیف را نبش قبر کردند و استخوان‌هایش را سوزاندند  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 41 با خدا و خرافات هر جنایتی توجیه می‌شود   [2016 Mar] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 40 رویارویی با ستمگران به قشریگری و جمود مشروعیت نمی‌دهد   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 39 جنگهای صدساله؛ اروپا را به خاک و خون کشید   [2016 Mar] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 22   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 38 حق و عدالت را در برابر هیچ اراده‌ای نمی‌فروشیم  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 37 تاریخ یک علم است؛ و کرونولوژی، بخشی از آن  [2016 Feb] 
*اعتصاب فوریه ۱۹۴۱ در هلند February strike  [2016 Feb] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 36 جنگ‌های صلیبی؛ یکی از تأثیرگذارترین نبردهای تاریخ   [2016 Feb] 
*إذا الشّعْبُ يَوْمَاً أرَادَ الْحَيَاةَ ، روزی که مردم زندگی را برگزیدند  [2016 Feb] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 35 پاپ‌ و پادشاه باهم کنار می‌آیند   [2016 Feb] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 21 کی خادم است کی خائن؟   [2016 Feb] 
*آشکار شدن امواج جاذبه؛ لحظه‌ای مهّم در تاریخ علم   [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (34) وایکینگ‌ها با ترس و رحم بیگانه بودند   [2016 Feb] 
*یکی بود یکی نبود میلیون میلیون گل رُز  [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 33 نشیبی دراز است پیش فراز   [2016 Feb] 
*کنفرانس گوادلوپ؛ ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷  [2016 Feb] 
*شنگول و منگول؛ و گرگ‌های پنجه فرو کرده در آرد   [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 32  هر مورخّی تا حّد زیادی بخشی از زمان خود است  [2016 Feb] 
*تائو ته جینگ - کتاب طریقت  [2016 Jan] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک31 تاریخ؛ تحقّق زمان در زندگی اجتماعی است   [2016 Jan] 
*آسیاب‌های بادی ذهنِ تو The Windmills of Your Mind   [2016 Jan] 
*عباس رحیمی و قاعدهِ طلایی گفت‌وشنود با مختار شلالوند  [2016 Jan] 
*نماز مِیّت، برای «زنده»ای چون عباس که اکنون بیش از همیشه حضور دارد  [2016 Jan] 
* نامۀ چارلی چاپلین به دخترش؛ ساختگی و مَن‌ درآوردی است  [2016 Jan] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 20 هفت حصار و حصار هشتم  [2016 Jan] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک(30) تاریخ بایگانی اسناد مرده نیست  [2016 Jan] 
*آواز در باران تا همیشه زنده می‏ماند Singin' in the Rain   [2016 Jan] 
*آلبر کامو و رُمان سقوط La Chute   [2016 Jan] 
*پیر بولز Pierre Boulez غزل خدا حافظی را خواند ما بر زمان می‌گذریم نه زمان بر ما   [2016 Jan] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی19 یک اشتباه؛ هزاران جسَد را بر زمین می‌ریزد   [2016 Jan] 
*اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی / آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟   [2015 Dec] 
*ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟   [2015 Dec] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 29 بُردنِ ارزشهای یک عصر به عصر دیگر؛ مغالطه‌ای راهزن است  [2015 Dec] 
*ادیت پیاف Edith Piaf گُنجِشَکَکِ اَشی مَشی   [2015 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی   [2015 Dec] 
*فرانک سیناترا؛ ماوراء صدا و خود صدا بود   [2015 Dec] 
*داستان یهودیان بنی‌قُریْظه غبارآلود است   [2015 Dec] 
*عباس رحیمی و رنج‌هایش  [2015 Dec] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی18 ؛ هر گونه تلاشی برای اجرای شریعت به خشونت می‌انجامد   [2015 Dec] 
*هانا آرنت، سبزینه پوش عاشق و بُرنا  [2015 Dec] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 28 پنج سال یا صد سال همچون پرکشیدن پرنده‌ای می‌گذرد  [2015 Dec] 
*چند قصهِ گلپایگانی - آخاله اُوغُور بخیر   [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک27انسان با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت  [2015 Nov] 
*داعشِ سیاه و داعشِ سفیدBlack Daesh, white Daesh   [2015 Nov] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی17 هر لحظه به شکلی بُتِ عیّار بر آمد   [2015 Nov] 
*اصلِ عدمِ قطعیّت؛ خاصیت بنیادین و گریزناپذیرِ جهان Uncertainty Principle  [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک26جنونِ قدرت آدمی را خُل و چِل می‌کند  [2015 Nov] 
*کُنسِرتو آرانخوئز Concierto de Aranjuez   [2015 Nov] 
*پوری سلطانی‌(همسر مرتضی کیوان) به میهمانی خاک رفت   [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک25 فراز و نشیب امپراتوری روم   [2015 Nov] 
*گفت‌‌ وشنود با اسماعیل وفا یغمائی 16-واقعیّاتِ دردناک را نمی‌توان با خونریزیِ رژیم پوشاند   [2015 Nov] 
*آبشخور واقعه لیبرتی در دارالخلافه است  [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک24 ؛ وجود اسپارتاکوس به تعداد یارانش تکثیر شده بود   [2015 Oct] 
*بمباران محله گیشا و استخبارات عراق   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک ۲۳ ؛ جاده ابریشم؛ بزرگ‌ترین شبکهٔ بازرگانی دنیا   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک22 ؛ارشمیدس و داستان «اروکا»؛ یافتم یافتم   [2015 Oct] 
* آیا مسعود رجوی در فرانسه است؟ مگر مسعود رجوی زخمی شده‌‌ بود؟  [2015 Oct] 
*بخش دیگری از گفتگوی مسعود رجوی با حبوش «من در ابتدای انقلاب در شورای انقلاب بودم»  [2015 Oct] 
*سباستین کاستلیو؛ و سوختنِ «سِروِه‌تُس» در آتش   [2015 Oct] 
*مرضیه با خودش تعریف می‌شود گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی 15   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک21 / قارقارِ غازها؛ کاپیتول را نجات داد   [2015 Oct] 
*توافق هسته‌ای؛ سکنجبین بود یا جام زهر؟   [2015 Oct] 
*آب در سیاره بهرام (مریخ)  [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک20/ سِلت‌ها (کِلت‌ها) The Celts   [2015 Sep] 
*کاوالریا روستیکانا Cavalleria rusticana   [2015 Sep] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۴)   [2015 Sep] 
*نامه مسعود رجوی به میخائیل سرگئیویچ گورباچُف   [2015 Sep] 
*وقتی که من بچه بودم؛ غم بود، اما کم بود   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 19 قوم و خویش ما؛ هومو نالِدی Homo naledi   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 18  «هومو نالِدی» Homo naledi  [2015 Sep] 
*ژاله خون شد؛ هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2015 Sep] 
*چه خَبر و چه اَتَر؟ کتابِ «دیک چینی» و دخترش «لیز»Exceptional   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 17   [2015 Sep] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۳)  زیبایی‌های آغاز انقلاب به کجا رفت؟  [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (16) جباّران سی گانه و انحطاط آتن Thirty Tyrants   [2015 Sep] 
*نشستِ عبرت‌ انگیزِ صدام حسین  [2015 Aug] 
*گردشِ ایام-برای هر چیز زمانی وجود دارد   [2015 Aug] 
*پاییز خودش نوعی بهار است ؛ به رهی دیدم برگ خزان...  [2015 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 15 فهم قانون به معنی درست بودن قانون نیست   [2015 Aug] 
*چَک و چونه مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام حسین   [2015 Aug] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۱۲- اشغال کویت و شورش کردهای عراق در سال ۱۹۹۰  [2015 Aug] 
*اوسا عَلَم این چه رنگ بود توک عَلَم ؟ خامنه‌ای در دانشگاه پاتریس لومومبا !   [2015 Aug] 
*آبجو؛ نه، ولی آب شلغم اوکی  [2015 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک14از بنیان‌گذاری رُم تا تمدن چاوین  [2015 Aug] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۱) دکان امام زمان   [2015 Aug] 
*یکبار دیگر قتلعام سال ۶۷ ؛ هرچه را که از آن چشم بپوشیم حمایت کرده‌ایم   [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک ۱۳ توت‌آنخ‌آمون Tutankhamun و عصر طلایی فرعون   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 12 تمد‌ن‌ها می‌آیند و می‌روند؛ اما باورها می‌مانند   [2015 Jul] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان (جمعه ۳۱/۴/۱۳۶۷)  [2015 Jul] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۰)تنها «بُزِ اَخفَش» فردیّت ندارد  [2015 Jul] 
*در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید  [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (11)  ابتداىِ عصر فلز؛ زمان کشف آن نيست... [2015 Jul] 
*نگذارید کسی به خواب رود !Nessun dorma   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (10)   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (9)   [2015 Jul] 
*هاريس الکسيو و تانگوی نِفلی   [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (8)   [2015 Jul] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۹)  نکته‌هایی که متضمن تشخیص هستند  [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (7)  اسطوره نماد مشخص روزگاران باستان  [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۶)  تمدن‌‌های کهن [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۵)  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۴) -دوران نوسنگی Neolithic انسان از مشکلات خودش بزرگتر است  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۳)  نیاکان ما؛ نئاندرتال و کرومانیون [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک ۲ World history from mammoth to Facebook  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۱)   [2015 Jun] 
*صبحانه در تیفانی و رفیق و مونس من «ماه‌رود»   [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۸ هان، ای شرم، سرخی‌ات پیدا نیست  [2015 Jun] 
*منشور بزرگ آزادی‌ (مگنا کارتا) - Magna Carta  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۴) گراکوس بابوف و جنبش بابوفیسم Babeufism   [2015 Jun] 
*چه بر سر گل ها آمده‌است؟  ?Where Have All the Flowers Gone [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۷  [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۶ انقلاب ایدئولوژیک   [2015 May] 
*زنوبیا Zenobia و پالمیرا Palmyra  [2015 May] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی(۵) انقلاب ایدئولوژیک   [2015 May] 
*تاریخ ایران و مقاله نیویورک تایمز  چهره‌سازانِ این سرایِ درشت ــ رنگدان‌ها گرفته‌اند به کف [2015 May] 
*پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact  [2015 May] 
*یادی از بیژن جزنی، فرزانه سخت‌ رو؛ مارکسیسمِ اسلامی یا اسلامِ مارکسیستی   [2015 May] 
*امید راه رسیدن به حقیقت را هموار می‌کند یادی از مبارز دلاور هوشنگ ترگل  [2015 May] 
*بوریس آلکساندرویچ آلکساندروف   [2015 May] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی انقلاب ایدئولوژیک . قسمت چهارم   [2015 Apr] 
*نامه‌ی آلبرت آینشتاین به اریک گوتکیند   [2015 Apr] 
*«زمین، این «نقطهٔ آبی کمرنگ Pale Blue Dot  [2015 Apr] 
*رقص با دیکتاتورها Dancing with Dictators   [2015 Apr] 
*عزت إبراهیم الدوری و ویتو کورلئونه  [2015 Apr] 
*چغندر کلو ته توبره (چغندر بزرگ در ته توبره است)   [2015 Apr] 
*گونتر گراس و «آنچه باید گفته شود» Was gesagt werden muss   [2015 Apr] 
*تام کاتن و کیسینجر و جُرج شولتس، عزا گرفته‌اند   [2015 Apr] 
*فناوریِ هسته‌ای تنها عرصه تولید انرژیِ هسته‌ای نیست   [2015 Apr] 
*پرونده هسته‌ای و پروتکل الحاقی Protocol Additional   [2015 Apr] 
*چکیده سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا در مورد ایران   [2015 Apr] 
*واشنگتن‌پست و مذاکرات اتمی   [2015 Apr] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفایغمایی ؛ انقلاب ایدئولوژیک بخش سوم  [2015 Apr] 
*باراک اوباما:‌ داشتنِ چکش دلیل نمی‌شود که به هر مشکلی به دید میخ نگاه کنیم  سخنرانی‌ مهم باراک اوباما در وست پوینت  [2015 Mar] 
*جان بولتون و بمباران ایران To Stop Iran’s Bomb, Bomb Iran   [2015 Mar] 
*پُلاریزاسیونِ سیاسی و نشستن بینِ دو صندلی Fall between two stools   [2015 Mar] 
*سایه ماه بر آفتاب Solar Eclipse  [2015 Mar] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۲ انقلاب ایدئولوژیک  [2015 Mar] 
*ابوحامد محمد غزالی و حس غریب نوروز  [2015 Mar] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی / انقلاب ایدئولوژیک   [2015 Mar] 
*گوگل کروم و مشکل یوتیوب   [2015 Mar] 
*داستان بوته سوخته  der verbrannte dornbusch  [2015 Mar] 
*لحظه‌هایِ بودن ویرجینیا وولف   [2015 Mar] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است / داستانِ «پایان قرن» (۱۳)  داستانِ «پایان قرن» Fin de Siècle  [2015 Mar] 
*دروغ‌ها و دورنگی‌ها، روح مرا می‌سائید - گفت‌وشنود با رضا مولائی‌نژاد   [2015 Mar] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است ۱۲   [2015 Feb] 
*ثابت‌های فیزیک آدمی را به مکث وامی‌دارد  [2015 Feb] 
*همنشین بهار.وکیلِ مُستقل، دادبانِ آزادی‌ است گفت‌ و شنود با محمد رضا روحانی در باره کانون وکلا  [2015 Feb] 
*به هنگامِ فریبِ عالمگیر، گفتنِ حقیقت، کنُشی انقلابی است مناقشه اتمی و حرص و جوش نتانیاهو   [2015 Feb] 
*بهمن ۵۷ و افتادن ژنرال گاست در هَچَل  [2015 Feb] 
*الله قلی جهانگیری و واقعه کوه حاجی‌لو  [2015 Feb] 
*گفت ‌و ‌شنود با خانم میهنِ جزنی در مورد عشق   [2015 Feb] 
*درد و بلایِ «مَک کین» بخوره تو جونِ ابوبکر بغدادی   [2015 Jan] 
*بهمن قشقایی و قرآنِ مُهرکردهِ اسدالله عَلم  [2015 Jan] 
*عهدنامه «صلح» ترکمانچای  [2015 Jan] 
*بیانِ تنّفرآمیز Hate speech   [2015 Jan] 
*گاست و هایزر و گوادلوپ، عاقبت از ما غُبار مانَد   [2015 Jan] 
*«شارلی»، شیخ حارث النظاری و استبدادِ زیر پرده دین  [2015 Jan] 
*یادی از م. ا. به آذین، آن «دُنِ آرام» + وصیتنامه و صدای او   [2015 Jan] 
*دنباله‌ دارِ لاوجوی Comet Lovejoy C/2014 Q2  [2015 Jan] 
*ترور نمادین از زبان برمی‌خیزد / Charlie Hebdo attack   [2015 Jan] 
*هوشنگ عیسی بیگلو و مدعّیانِ صاحب‌اختیاریِ «مقاومت»  [2015 Jan] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۱۱) «سن ژوست» و «روبسپیر» را آئینه عبرت دان   [2015 Jan] 
*هوشنگ عیسی بیگلو، آن «مرد آهسته»‌   [2015 Jan] 
*نشان‌دادنِ ضعف با خیانت یکی نیست داستان منافِ فلکی تبریزی   [2014 Dec] 
*تاریخ جهان، دادگاه جهان است (۱۰) ایده‌آلیسم آلمانی Deutscher Idealismus   [2014 Dec] 
*شب یلدا و انقلاب زمستانی Winter solstice   [2014 Dec] 
*دروغ «آیت‌الله العظمی» که خناق نیست  وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ  [2014 Dec] 
*سازمان سیا CIA و شکنجه با آب Waterboarding   [2014 Dec] 
* تاریخ جهان، دادگاه جهان است (۹) رمانتیسم قیامی علیه هنجارهای عصر روشنگری  [2014 Dec] 
*اتاق بی سقفِ «فارل ویلیامز» Room without a roof  [2014 Dec] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است ۸ شورشِ فلاخَن La Fronde   [2014 Dec] 
*ایده جوچه 주체사상   [2014 Dec] 
*آندره ریو سلطان والتز André Rieu King Of The Waltz   [2014 Dec] 
*رساله یهودا Epistle of Jude  [2014 Dec] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۷) انقلاب فرانسه Révolution française  انقلاب فرانسه ، طلوع باشکوه خورشید  [2014 Dec] 
*گفت و ‌شنود همنشین بهار با ایرج مصداقی در مورد «ابلاغیه چراغ خاموش» مسعود رجوی   [2014 Nov] 
*مجاهدین و رابینسون کروزوئه خراسانی  [2014 Nov] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۶)انقلاب آمریکا American Revolution   [2014 Nov] 
*مسعود رجوی و «پرچم»اش / از «جیم» تا «عین جیم»  [2014 Nov] 
*بارگشت دوباره ویلیام باتلر ییتس   [2014 Nov] 
*الله‌ قلی برای من دوست خوبی بود = گفتگو با ساسان سترگ دره شوری و حیدر جهانگیری  [2014 Nov] 
*تاریخِ جهان دادگاهِ جهان است (۵) انقلابِ صنعتی Industrial Revolution  [2014 Nov] 
*زیگونروایزن (آوای کولی)  [2014 Oct] 
*سخنرانی تروتسکی در مکزیک در مورد محاکمات مسکو   [2014 Oct] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است ۴ عصر روشنگری The Age of Enlightenment   [2014 Oct] 
*گفتگو با شادی Разговор со счастьем  [2014 Oct] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۳) رنسانس Renaissance دوران گذار بین سده‌های میانه و دوران جدید   [2014 Oct] 
*داستان یهودیان بنی‌قُریْظه غبارآلود است   [2014 Oct] 
*گفت‌ و ‌شنود با دکتر کریم قصیم ۱ آزادیِ نظر را به بهایِ «احترامِ شخصی» نباید فروخت   [2014 Sep] 
*پاییز خودش نوعی بهار است   [2014 Sep] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۲) قرون وسطی فاصله میان دوران باستان و رنسانس  [2014 Sep] 
*رساله سه شیاد  De tribus impostoribus  [2014 Sep] 
*همنشین بهار.تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است دوران کلاسیک باستان Classical antiquity  [2014 Sep] 
*گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند  [2014 Sep] 
*در دلِ هر «نفرین»ی «آفرین»ی‌‌ است  چکامه اندیشیدن به اسلام [2014 Sep] 
*ما برای چی زاده شدیم؟ همنشین بهار   [2014 Sep] 
*پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact  [2014 Aug] 
*کتاب الشفاء مشعلی فروزان در قرون وسطی  [2014 Aug] 
*تنها صداست که می ماند «من ماندگار نخواهم شد» «نیمای غزل» به میهمانی خاک رفت   [2014 Aug] 
*فراز و فرود علی زرکش در گفتگو با اسماعیل وفا یغمائی   [2014 Aug] 
*یوهانس کپلر Johannes Kepler طرحی نو در آسمان نجوم   [2013 Dec] 
*تیرباران چائوشسکو و همسرش  انسان گرگ انسان است [2013 Dec] 
*اسپانیا و «قطعیتِ حکم دادگاه»اش  اوسا عَلم این یکی را بِکش قلم  [2013 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (۳۲) ای چنگ ناله برکش و ای َدف خروش کن  [2013 Dec] 
*یکبار دیگر ماندلا  هر پدیده ای را باید از جوانب مختلف بررسی کنیم [2013 Dec] 
*سرنوشتم را با دست خویش می‌نویسم. یادی از نلسون ماندلا   [2013 Dec] 
*ایتوس، پاتوس، لوگوس/ Ethos , Pathos , Logos  [2013 Dec] 
*تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد / خاطرات خانه زندگان (۳۱)  تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد [2013 Dec] 
*غبارزدایی از آینه ها / بازجویی از سعید محسن  [2013 Nov] 
*Exit Strategy استراتژی خروج  [2013 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان(۳۰) هر چیز و هر امری در «شدن» خود است که «حقیقت» می‌‌‌‌‌یابد.   [2013 Nov] 
*بچه‌ها دارند می‌میرند؛ ای که دستت می‌رسد کاری بکن   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه‌ها. دفاعيات پرشور شکرالله پاک نژاد  [2013 Nov] 
*کلاه آبی‌ها Blue Beret United Nations peacekeeping   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه‌ها ترور محمد مسعود و بازجویی خسرو روزبه   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه ها / بازجویی محمد حنیف‌نژاد   [2013 Nov] 
*ای روشنی صبح به مشرق برگرد / ای ظلمتِ شب، با من بیچاره بساز- خاطرات خانه‌ زندگان ۲۹   [2013 Nov] 
*آسیمیلاسیون Assimilation   [2013 Nov] 
*اینجا «جلجتا» ست، جائی که مسیح را به صلیب کشیدند (خاطرات خانه زندگان ۲۸)  [2013 Oct] 
*سیاست‌زدگی واگیر دارد از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود [2013 Oct] 
*عهدنامه گلستان و کارچاق‌کن آن گور اوزلی  [2013 Oct] 
*جان رالز و «پسِ پردهِ بی‌خبری» The veil of ignorance  [2013 Oct] 
*هستم آنکه هستم / اِهیِه اَشِر اِهیِه / אהיה אשר אהיה  [2013 Oct] 
*بادها می‌وزند و برگها فرو می‌ریزند. خاطرات خانه زندگان (۲۷)   [2013 Oct] 
*Ad Hominem ماه منطق در مُحاق سفسطه  [2013 Oct] 
*به من بگو ستارگان و ‏آفتاب دروغند ولی نگو که عشق وجود ندارد.   [2013 Oct] 
*یادی از ژنرال جیاپ و نبرد دین‌بین‌فو Điện Biên Phủ  [2013 Oct] 
*Loaded language آب و تاب دادن به زبانِ زبان بسته  [2013 Oct] 
*اسطوره اشرف (متن پیام مسعود رجوی، ۲۷ شهریور ۱۳۹۲)  [2013 Sep] 
*گفت‌و‌شنود با آقای ناصر‌رحمانی‌نژاد/ واقعیت تا چه اندازه واقعی‌ست؟  [2013 Sep] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۵)   من اینجا ایستاده ام، بدون اینکه کار دیگری از من ساخته باشد.  [2013 Sep] 
*به رهی دیدم برگ خزان...
پاییز خودش نوعی بهار است  [2013 Sep] 

*لئون فوکو و «آونگ»ش Foucault pendulum  [2013 Sep] 
*کمون پاریس طلایه دار انقلاب اجتماعی درقرن نوزدهم  [2013 Sep] 
*شبیخون به مجاهدین و «مقراضِ تیزِ تناقض»   [2013 Sep] 
*ژاله خون شد. هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2013 Sep] 
* R2P (اصل حمایت و حفاظت)  [2013 Sep] 
*در انتهای غم همیشه پنجره ای باز است. پنجره ای روشن  [2013 Sep] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۴) نامش بر برف نوشته بود. خورشید ذوبش کرد و آب آن را با خود برد.  [2013 Aug] 
*دکتر منوچهر هزارخانی و آقای ۹۹ درصد  [2013 Aug] 
*قطعنامه ۵۹۸، پذیرش آتش بس و عملیات فروغ جاویدان  [2013 Aug] 
*گذری به اسپانیا  [2013 Aug] 
*رؤيا خود نوعی زندگی است.   ایَا سروش سحرگاهان، تو روشنی را جاری کن  [2013 Jul] 
*تجربهِ رؤیاوَش وحی  رؤیا صدایِ وجدان ما است.  [2013 Jul] 
* فرقه، و سینه زدن زیر عَلمِ ارتجاع  [2013 Jul] 
*کُفرِ یک دوران، دینِ دورانِ بعد است.  [2013 Jul] 
*دود از کُنده بلند می‌شود.- هوشنگ عیسی بیگلو، آن «مرد آهسته»‌   [2013 Jul] 
*با چنین فرهنگی چگونه می‌شود ایران را آزاد کرد؟  [2013 Jul] 
*وقتی چیز غریبی می‌شنویم، نباید پیشاپیش آن را رّد کنیم.  [2013 Jul] 
*انسان موجودی خاطره گرا است   به یاد تقی روحانی، گوینده پیشکسوت رادیو ایران  [2013 Jun] 
*«شریعت» ، آخوندی و غیرآخوندی ندارد.  [2013 Jun] 
*طوطی جون می خوام برات قصه بگم - عباس رحیمی با غم ها و طوطی اش   [2013 Jun] 
*مسعود رجوی، «معّلم»ی که «مُبلّغ» شد  [2013 Jun] 
*جلیل شهناز، شهنواز تار ایران، به میهمانی خاک رفت.  [2013 Jun] 
*آیا «حسن روحانی» تغییر کرده است؟  [2013 Jun] 
*وحدتِ ظرف و مظروف، بی تضاد نیست  [2013 Jun] 
*کارمینا بورانا Carmina Burana - اسماعیل وفا یغمایی و سرود ای آزادی   [2013 Jun] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۳) بجز به حلقه عشاق روزگار مَبر- بجز به کوی خرابات آشیانه مکن [2013 May] 
*مادر معینی، چاووش شادی و امید دانی که کیست زنده؟ آنکو ز عشق زاید. [2013 May] 
*ما پروردگان سفره استبدادیم   [2013 May] 
*ما همه «خر ژان بوریدان» یم.  Buridan's Ass  [2013 May] 
*تب و تاب انتخابات، مسعود رجوی را هم گرفت.  [2013 May] 
*شب پره ها می آیند و می‌روند، آفتاب می‌ماند  [2013 May] 
*در باره نامه سرگشاده
صفحه روزگار، حرف حق را ضبط می‌کند  [2013 May] 

*میراث باستانی ایران در جای جای جهان  [2013 Apr] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۲)   چرا به جای آنکه اصلاً هیچ چیزی نباشد چیزی وجود دارد؟  [2013 Apr] 
*داستان زندگی «جیرولامو ساوو نارولا»   آیا مبارزه علیه ستمگران لزوماً حقانیت می‌آورد؟  [2013 Apr] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۱)  هیچ کس شراب نو را در مشک کهنه نمی‌ریزد. [2013 Apr] 
*سیک‌رِدنی داک‌لاد خوروشووا- گزارش محرمانه خروشچف  [2013 Mar] 
*امام محمد غزالی و حس غریب نوروز  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان و گزارش Хрущевخروشچف  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت بیستم)  مردم غریبه نیستند، غریبه اجنبی است.  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت ۱۹)- تاریخ ایران با افسانه و شایعه همراه است.   [2013 Mar] 
*یک مُشت دَری وَری On Bullshit آستانه و پیشاهنگ کردار آدمی، گفتار اوست [2013 Feb] 
*ما همه از دَم، «پریود» یم.  [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (۱۸) هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است [2013 Feb] 
*هر کسی در زندگیش «او»یی دارد  [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هفدهم) زندان قزل قلعه با حوض و بید مجنونش [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت شانزدهم) زندگی فرا‌تر از سرکوبگرانش خواهد زیست. [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت پانزدهم) آیا نقش بند حوادث ورای چون و چراست؟ [2013 Jan] 
*کلام بی صدای برف Silent Snow  [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت چهاردهم)
مشکل جامعه ایران با گرفتن قدرت سیاسی حل نخواهد شد  [2013 Jan] 

*شاه و سمپوزیوم لیزر Laser Symposium  [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت سیزدهم)
«مراد برقی» و «سرکار استوار» در زندان قصر  [2013 Jan] 

*قتلعام کاتین The Katyn massacre  [2013 Jan] 
*خاطراتِ‌ خانه‌‌ زندگان (قسمت دوازدهم) کمون زندانیان سیاسی هم «شورای نگهبان» داشت. [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت یازدهم) زندان قصر یکی از ارکان تاریخ معاصر ایران است [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت دهم) یک مثقال عمل، یک خروار تحلیل نیاز دارد. [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت نهم) اسلحه باید حرمت کتاب را حفظ کند [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هشتم) تجارب شخصی هم بُعد اجتماعی و تاریخی دارد. [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هفتم) فانتزی بخشی از واقعیّت است [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت ششم) کتاب حوادث همیشه از نیمه آن باز می‌شود. [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت پنجم) کاش زندگی هم دنده عقب داشت.  [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت چهارم) درخت آلو را نمی‌شه به شمشاد پیوند زد.   [2012 Nov] 
*‌خاطرات خانه زندگان (قسمت سوّم) الا یا خیمگی خیمه فروهِل...  [2012 Nov] 
*سخنرانی تاریخی یاسر عرفات در سازمان ملل (۱۳ نوامبر ۱۹۷۴) نگذارید شاخه زیتون از دستم بر زمین افتد. [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت دوّم)  [2012 Nov] 
*زندان=‌زنده دان، خاطراتِ خانه زندگان (۱)  [2012 Nov] 
*احمد قابل، ظریف جلالی و «گروه والعصر»  [2012 Oct] 
*کورش و سنگ‌نگاره مرد بالدار پاسارگاد  [2012 Oct] 
*استوانهٔ کورش Cyrus Cylinder «مانترا»ی خیال‌انگیز (+ویدیو)  [2012 Oct] 
*گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند(+ویدیو)  [2012 Oct] 
*اریک هابسبام و سنّت های ساختگی  [2012 Oct] 
*پراودا ПРАВДАدم از پراودا می‌زند. (+ویدیو)  [2012 Oct] 
*پیاز، وجودی است بی تناقض. به یاد «ویسلاوا شیمبورسکا»  [2012 Sep] 
*حُکمِ قتل زندانیان سیاسی، «قیر»ی که بر سر نظام ریخت  [2012 Sep] 
*کشتار سال ۶۷ و سخنان هَشَلهَف  [2012 Sep] 
*وقتی می‌میریم چه چیزی با ما خواهد مرد؟ به یاد کوهنورد پیر فرج الله شریفی گلپایگانی [2012 Sep] 
*من اینجا ایستاده ام و جز این کاری از من ساخته نیست.   [2012 Aug] 
*Standard Model of Particle Physics مُدِل استاندارد  [2012 Jul] 
*هر ادعّایی باید مُستند به مَدرک اثباتی باشد. (در مورد مقاله خانم عفت ماهباز)  [2012 Jul] 
*دکتر علی شریعتی و «آوف هه بونگ» Aufhebung + ویدئو  [2012 Jun] 
*حقِ‌‌ آزادی و «هی‌بی‌اِس‌کورپس» Habeas Corpus  [2012 Jun] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (+ویدیو) تقویم تاریخ [2012 Jun] 
*Gracias a la vida گراسیاس آلا ویدا (+ترجمه ترانه به ۱۲ زبان)  [2012 Jun] 
*ویولتاپارّرا، مرسدس سوسا، گراسیاس آلاویدا (+ویدیو)  [2012 Jun] 
*دولت ویشی، گشتاپو و دارزدن رودلف هیلفردینگ (ویدیو)  [2012 Jun] 
*پرویز شهریاری و طناب دور زمین (ویدیو)  [2012 Jun] 
*پوراژِن چستوا، شکست پذیری و شکست باوری (ویدیو)  [2012 May] 
*صَلِّ عَلَی مُحَمَّد ، «سیمون هرش» خوش آمد ! تقویم تاریخ، اردیبهشت ماه  [2012 May] 
* اَرِه و اوره و شمسی کوره (ویدیو)  [2012 May] 
*شاهین نجفی و «حقِ تمَسخر» The Right to Ridicule (+ ویدیو)  [2012 May] 
*ماه به دیدار زمین می‌آید. Supermoon (+ویدیو)  [2012 May] 
*«سرزمینِ گوجه‌ هایِ سبز» و اعدام چائوشسکو (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*تقویم تاریخ و نیمه پنهان ماه (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*پرویز ثابتی و «ابراز تاسف» در گیومه  [2012 Apr] 
*سیروس نهاوندی، اسبِ تراوایِ ساواک (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*زندان قصر، دادگاه ژیان پناه و داستان تجاوز به زندانیان سیاسی  [2012 Apr] 
*با تاریکی نمیشه سراغ تاریکی رفت گزارشهای دروغ در مورد زندان [2012 Mar] 
*سفره ۷ سین Haft-Seen در هتل اموات ( ویدیو )  [2012 Mar] 
*Bertolt Brecht برتولت برشت و اپرای صَنار سه شاهی (ویدیو)  [2012 Mar] 
*خدا و قوری کیهانی Bertrand Russell Interview بخشی از گفتگوی راسل با CBC و BBC  [2012 Mar] 
*برتراند راسل و «قوری»اش Russell's teapot  [2012 Mar] 
*آیا نوترینو، به گَردِ نور می‌رسد؟  [2012 Feb] 
*پرویز ثابتی Parviz Sabeti نمونه کامل یک پلیس سیاسی (+ویدیو)  [2012 Feb] 
*از چه چیز واهمه داری؟ من شو خایف ؟ (+ویدیو )  [2012 Feb] 
*والنتین، پوشکین، یوگنی‌ آنه ‌گین Evgeny Onegin  [2012 Feb] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه بهمن (+ویدیو)  [2012 Jan] 
*جنگ‌افروزان، مُرتجعین را قِلقِلک می‌دهند. (وبالعکس)  [2012 Jan] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه دی (+ویدیو)  [2012 Jan] 
*سخنرانی استالین ۱۱ دسامبر ۱۹۳۷ Речь Сталина  [2011 Dec] 
*شورشِ نان در تهران  [2011 Dec] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه آذر (+ویدیو)  [2011 Dec] 
*Rafiq Tağı «رافق‌تقی» ‌و‌ قصّهِ‌ هولناکِ‌ ارتداد (+ویدیو)  [2011 Dec] 
*آنتی‌تزِ اشرف، در خودِ اشرف است.  [2011 Nov] 
*آوایِ کولی، زیگونروایزن و قتل‌عامِ سال ۶۷  [2011 Nov] 
*تقویم تاریخ: رویدادهای ماه آبان (+ویدیو)  [2011 Nov] 
*R2P و آخرین سخنرانیِ معمر قذافی (+ویدیو)  [2011 Oct] 
*نگاهی به ۳۰۰ سنگ قبر. نیستی، آبستن هستی است.(+ویدیو)  [2011 Oct] 
*امیرکبیر و «جِّنِ» جُدَری  [2011 Oct] 
*دستخط امیرکبیر، به یادِ استاد ایرج افشار آن مردِ آهسته (+ویدیو)  [2011 Oct] 
*نامه هایِ جَعلی یزدگرد ساسانی و عُمَربن خطّاب (+ویدیو)  [2011 Sep] 
*دکتر محمود حسابی و جعلیات اینترنتی (+ویدیو)  [2011 Sep] 
*عباس شهریاری جاسوس ۱۰۰۰ چهره ساواک (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*۱۱ سپتامبر و بن لادنِ پنتاگون (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*سرلشگر قرنی از کودتا تا ترور (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*رّد پای علمای اعلام بر سنگ قبر ستارخان  [2011 Aug] 
*ترور سپهبد رزم آرا در مسجد سلطانی  [2011 Aug] 
*آخوند مُحقّق کَرکی، عَلمدار تشّیع صفوی  [2011 Jul] 
*عملیات پنجه عقاب Operation Eagle Claw  [2011 Jul] 
*کلکم راع و کلکم مسئول؛ اسیرکُشی سال ۶۷ و سخنان آقای اردشیر امیرارجمند  [2011 Jun] 
*مقام صدیقی تنها راستگویی در قول و عمل نیست  [2011 Jun] 
*کمون پاریس ، تنها به پاریس مربوط نمی‌شود  [2011 Jun] 
*خوزه مارتی پیامبر استقلال و مبشر انقلاب در آمریکای لاتین (ویدئو)  [2011 May] 
*از Srebrenica سربرنیتسا تا بغداد  [2011 May] 
*منوچهر سخایی و آن «پرستو» که دشنه آجین شد.  [2011 Apr] 
*آوریل سیاه اشرف و نقش اشغالگران عراق  [2011 Apr] 
*ریزوم ، خاک و ُخل دارد  [2011 Apr] 
*امام محمد غزالی عزیز است اما نوروز از او عزیزتر  [2011 Mar] 
*سفره هفت سین در هتل اموات‌  (خدا نکند که خدا مرده باشد...) [2011 Mar] 
*کتاب سبز قذافی، تو زرد از آب درآمد   [2011 Feb] 
*وقت آن است که چشم فتنه کور شود ! (گرد و خاک در مجلس ایران)  [2011 Feb] 
*روز والنتین ، پالی‌آمِری polyamory و ، «عشق» ضربدری  [2011 Feb] 
*کويکی با یک تیر چند نشان می‌زند  [2011 Feb] 
*پرویز ثابتی، مقام امنیتی ابرو کمانی  [2011 Jan] 
*ستمگران از ما عبور نخواهند کرد. رنج محسن یلفانی «در یک خانواده ایرانی» [2011 Jan] 
*خودکشی دردی را دوا نمی‌کند. ( علیرضا پهلوی از کاخ سعدآباد تا بوستون)  [2011 Jan] 
*یک بار دیگر تقی شهرام  [2010 Dec] 
*« دین‌خو » بود اما، پرسش ‌‌ستیز و ستم ‌پذیر نبود.  [2010 Nov] 
*مُشک آن است که خود ببوید، نه آن‌که «هابرماس» بگوید  [2010 Oct] 
*«مُدل استانداردِ» فیزیک ذرّات ، قصه‌ای ناتمام  [2010 Oct] 
*گلهای صحرائی را همیشه رایحه ای دل انگیز است، یادی از روشنک (گوینده برنامه گلها)  [2010 Sep] 
*من به گوش تو سخن های نهان خواهم گفت... به یاد ستار لقایی [2010 Sep] 
*«طرح عظیمِ» استیفن هاوکینگ - خدا، وِل مُعطل است !  [2010 Sep] 
*مرگ، دوست انسان است و هرگاه رسید قدمش مبارک باد.  [2010 Sep] 
*سلام بر دکتر علی جوان
ليزر گازی، مي‌توانست سال ۱۹۳۰ اختراع شده باشد  [2010 Jul] 

*سال ۶۷ در عملیات فروغ جاویدان (مرصاد)، ۳۰۱ زندانی سیاسی به خاک افتادند  [2010 Jul] 
*آشکار‌سازی با پنهان‌سازی همراه است. (خطانامه تاج زاده و، اسیر کُشیِ سال ۶۷)   [2010 Jun] 
*«اشترن» و «ایرگون» در «دیر یاسین»  [2010 Jun] 
*نمی توان بر پرسش و نقد، دهنه زد. (آقای کروبی و قتلعام سال ۶۷)  [2010 May] 
*سرود زیبای «ای رقیب»
که‌س نه‌ڵێ کورد مردوه‌، کورد زیندوه‌  [2010 May] 

*انتشار اسناد قتلعام کاتین
چراغ حقيقت در طوفان کشمکش‌ ها نخواهد مُرد  [2010 May] 

*قرقیزستان و، پدیده «خستگی پنهان»  [2010 Apr] 
*شب، هاوانا می‌رقصد...
« کامیلو سینفوئگوس » یکی از معماران انقلاب کوبا  [2010 Apr] 

*دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا Wikipedia و حق مقدّس ویرایش   [2010 Mar] 
*گويای حکايتی‌ ست آن شمع خموش / خودکشی «منصور خاکسار»  [2010 Mar] 
*شعر «مارتین نیمولر»
وقتی مرا گرفتند، صدای احدی در نیآمد.  [2010 Mar] 

*دکتر جلال صمیمی، کاشف سرچشمه های پرتو گاما در هاله ی کهکشان در آن دیار که طوطی کم از ذغن باشد... [2010 Mar] 
*در بلوچستان بلوچی بود نامش دادشاه...   [2010 Mar] 
* آیا « عبدالمالک ریگی »، جا پای « دادشاه » می‌گذارد؟  [2010 Feb] 
*طفلِ جان و شیرِ شیطان به یاد «دکتر محمد رضا عاملی تهرانی»  [2010 Feb] 
*روز عشاق و، «عشق خرمگس» ! (ای عشق همه بهانه از توست...)  [2010 Feb] 
*این یک پیپ نیست، تصویری از یک پیپ است (یادی از زندان شاه و یدالله خسروشاهی ...) (یادی از زندان شاه و یدالله خسروشاهی نماینده تیپیکال طبقه کارگر ایران) [2010 Feb] 
*مهندس بازرگان و کتاب «سیر تحول قرآن» (با خدا و خرافات هر جنایت و فریبی ممکن است)  [2010 Feb] 
*از دار دنیا یک زن حلال داشتیم، آن را هم آقای خمینی حرام کرد!  [2010 Jan] 
*برف نو ، برف نو ، سلام، سلام  [2010 Jan] 
*«عالیجناب خاکستری» تاقچه بالا می‌گذارد!  اندر «شبه‌استعفا»ی روح‌الله حسینیان [2010 Jan] 
*در برابر زره‌پوش‌ها چگونه از خود دفاع کنیم ؟  [2010 Jan] 
*درگذشتِ آیت‌الله منتظری و گوشه کنایه‌های مقام معظم رهبری  [2009 Dec] 
*راستی کمان در کژی است. آیت‌الله منتظری، خون دو فروهر و «قاعده درأ»  [2009 Dec] 
*«تبَر به دستان در عراق» سر برخود تصمیم نمی‌گیرند.  [2009 Jul] 
*مسئلهِ مجاهدین به «غیرمجاهدین» هم مربوط است.   [2009 Mar] 
*صورتي‌ در زير دارد آنچه‌ در بالاستی، پیام نوروزیِ «شیمعون پرس»   [2009 Mar] 
*همه عمربرندارم سر از این خمار مستی
آیا خدا نیز، با «نرینه غاصب» کنار آمده است؟  [2009 Mar] 

*هرچه در ديگ است به چمچه مي آيد. کنفرانسِ «دوربانِ ۲» و، آقای اوباما  [2009 Mar] 
*آیت الله منتظری بی شیله پیله است، امّا... «اعدام نامه» و، آن «اسیرکُشیِ ظالمانه» جای تأمّل دارد.  [2009 Feb] 
*مسیح ِ باز مصلوب - یادی از الله قلی جهانگیری ، آن جان شیفته  [2009 Feb] 
*عاقبت، از ما غُبار مانَد، «گاست» و «هایزر» و «گوادلوپ»، آن «آلاچیقِ کنارِ دریا»  [2009 Feb] 
*«حاج محمد شانه‌چی» بخشی از تاریخ معاصر ایران بود.  [2009 Jan] 
*«مِه‌بانگ» BIG BANG و بزرگ‌ترین آزمایشِ علمیِ تاریخِ بشرّیت  [2008 Sep] 
* ما قربانيانی هستيم که جامه جلّاد پوشيده ايم. به یاد « محمود درویش »  [2008 Aug] 
*گاهی بايد کلمات در خدمتِ پوشاندن واقعّيات باشد. (داستانسرایی در مورد قتل‌عام سال ۶۷)  [2008 Aug] 
*سفره هفت‌سین در هتل اموات  [2008 Mar] 
*سرود «خمینی ای امام» به مجاهدین ربطی نداشت  [2008 Feb] 
*ادیت پیاف Edith Piaf ، گُنجِشَکَکِ اَشی مَشی  [2008 Feb] 
*دادگاه‌ پوئک و «نشست ژوئن ۲۰۰۱ در اشرف»  [2008 Feb] 
*سفره هفت سین در هتل اموات‌
خدا نکند که خدا مرده باشد...  [2007 Dec] 

*ابوذر...چی شده مادر؟ ...چرا می لنگی؟  [2007 Dec] 
*مسیح ِ باز مصلوب - [یادی از الله قلی جهانگیری ، آن جان شیفته]  [2007 Dec] 
*در کوچه باغ های عشق ، َبلا می باَرد. یادی از شکرالله پاک نژاد، شعور سياسي اجتماعي جنبش آزاديخواهي مردم ايران (بخش دوم)  [2007 Dec] 
*ای عشق چهره آبی ات پيدا نيست. یادی از شکرالله پاک نژاد ، شعور سياسي اجتماعي جنبش آزاديخواهي مردم ايران (بخش نخست)  [2007 Dec] 
*سیاست پدر و مادر ندارد  (جمهوری خواهان اسپانیا و ، غربِ دوچهرهِ کاسبکار) [2007 Nov] 
*تو قلب بیگانه را می شناسی ، زیرا که در سرزمین مصر بیگانه بوده ای
یادی از احمد غفارمنش  [2005 Mar] 

*شب ُسرودش را خواند، نوبت پنجره هاست / گفت و شنود با نويسنده کتاب « نه زیستن نه مرگ »  [2005 Mar]