زنان آتش به جان ايران چه فرياد می زنند ؟
شهلا شفیق

آغاز شهریور ماه ۱۳۹۸: يک زن جوان برابر دادگاه انقلاب تهران خود را به آتش می کشد. یکی از مسئولان به او گفته که به شش ماه حبس محکوم شده، چرا که جسارت به خرج داده و قصد داشته برای تماشای مسابقه فوتبال تیم محبوبش وارد استادیوم شود. نام اين زن جوان سحراست. درادبيات فارسی، سحر، آندم که روشنائی صبحدم جای تيرگی شب را می گيرد، نماد پايان تيره روزی ست ونويد بخش اميد رهائی. اما خودسوزی سحرخدایاری آیا بيش از هرچيزبیانگر ناامیدی عمیق او نیست؟
در برابرموج گسترده اعلام انزجاراز درون و بیرون کشوروبالا گرفتن اعتراض ها به ممنوعیت ورود زنان به استادیوم‌‌‌‌‌های ورزشی، رسانه‌ های جمهوری اسلامی سخنان پدر سحر را منتشر کردند که از اختلال روانی دخترش می گفت.دو دهه پیش نیز، هنگامی که هما دارابی، پزشک متخصص کودکان و استاد دانشگاه، در ۵۳ سالگی خود را در تهران به آتش کشید، حاکمان با همينگونه اظهارات تلاش کردند شخصيت این زن آگاه را که طغيانش عليه سیاستهای ضد زن جمهوری اسلامی منجر به اخراج او از دانشگاه شده بود در محاق نگه دارند.
 هما دارابی در اعتراض به اين اخراج ناعادلانه  به دادگاه شکايت کرد و پاسخی نگرفت . اما آزار و اذيت ماموران  حکومتی ادامه يافت و اورا به کناره گيری از کار پزشکی سوق داد. وعاقبت،  يک روزهما از خانه بیرون آمد و در خیابان خود را به آتش کشید. بعضی ‌گفتند پيش از آن فریاد ‌زده که «مرگ بر استبداد!»، «زنده باد آزادی!» برخی ديگر گفتند چنين رخ نداده است.
اما چه اهمیتی دارد که هما دارابی پيش از به آتش کشيدن خويش به فرياد سخنی گفته باشد يا نه؟ مگر آنچه رخ داده، دلگفته های هما دارابی را فرياد نمی زند ؟ او پزشک بود و می‌توانست راه‌های کمتر دردناکی برای پایان دادن به زندگی اش پیدا کند، اما پيکرش را به شعله‌های آتش سپرد، آن هم برابر دیدگان همگان.
 
خودسوزی، رايج ترين شيوه خودکشی زنان در ايران
«سوختن و ساختن» اصطلاحی رایج در زبان فارسی است، بیانگر نهایت مداراگری با رنج و بدبختی. اما تن سپردن‌ هما دارابی  و سحرخداياری به شعله های آتش، تبلورعصيانشان عليه تحمیل‌های غیرانسانی به زنان است. آیا جز این است که  پيکرهای شعله وراين زنان، به گونه ای نمادين، تجسم جهنمی است که در آن به سر می‌برند؟
 
اهمیت این پرسش زمانی آشکارتر می شود که مشاهدهدات مبتنی بر گواهی های پزشکی قانونی در ايران را ياد آوری کنيم: در سالهای آغازين قرن بيست  و يکم، درايران، ميان اشکال متفاوت خودکشی زنان، خودسوزی ‌مقام نخست را دارد[1]. براساس مطالعاتی که در این زمینه انجام شده،‌ فقر، عدم استقلال و سنگینی سنت‌های دیرین مردسالار روی آوری زنان به این شیوه از خودکشی را توضیح می‌دهد[2]. وشک نيست که تحت جمهوری اسلامی نه تنها فقر گسترش يافته بلکه سرکوب حقوق برابرو آزادی زنان،  حامی سنت های زن ستيز است. در چنين شرايطی، زنان با توسل به خودسوزی ، جهنمی را که در آن زندگی می‌کنند برابرچشمان خویشان و نزدیکان خود به نمایش می‌گذارند؛ جهنمی که چه بسا برخی خویشان و نزدیکان ازنگهبانان و آتشبياران آن بوده اند.
 
اما چهره و شخصیت هما دارابی و سحر خدایاری، که هردو تحصيل کرده اند، با سيمای غالب زنانی که دست به خودسوزی می‌زنند،  بسی فاصله دارد. اعتراض جانسوز هما و سحر به نظامی ست که در آن تبعیض و خشونت علیه زنان به نام خدا قانونی شده است. از نگاه اسلامگرایان حاکم، بدن زن محل شر و گناه است. مکان شيطان. حجاب اجباری نماد این نگرش است که همراه با اعمال یک سلسله ممنوعیت‌ها بر زندگی زنان، تحقیر، توهین و اذیت و آزار مداومی را بر آنان تحمیل می‌کند. پيکرهای آتش به جان هما و سحر فرياد هائی جانسوزند عليه اين نظام تبعيض.
 
ده‌ها سال‌ حبس و ۱۴۸ ضربه شلاق برای نسرین ستوده
 
اگر سال‌ها پیش خودسوزی هما دارابی واکنش‌های زیادی، جز در خارج کشور، برنینگیخت، سرنوشت تراژيک سحر خدایاری، «دختر آبی»، واکنشهای بسيار در پی داشت، به اعتراضها درباره قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان دامن زد و ایدئولوژی جمهوری اسلامی را به پرسش کشيد.
امروز، سيمای «دختر آبی»، درزمره چهره های نمادين مبارزه آزادی خواهانه و حق طلبانه در ايران جا گرفته است. طی دهه های پيشين، در تابلو اين چهره ها، حضور زنان روز به روز بارزتر گشته، و اينهمه به مدد حضور شاخص آنان درهمه ميدان ها :  در جنبش‌های مطالباتی، حقوق کارگران، فرهنگیان، در مبارزه علیه تبعیض‌های قومی و مذهبی، در مبارزه برای حقوق بشر و کمپین‌های خواهان تغییرات ساختاری سياسی. در همان حال، زنان ايرانی از مبارزه برای  آزادی و برابری جنسيتی باز نايستاده اند، شاخص ترين نمونه در اين باره، روزافزونی کنشهای اعتراضی عليه حجاب اجباری است .
در برابرحق طلبی ها، جمهوری اسلامی پاسخی جزسرکوب و سرکوب بیشتر ندارد. معترضان از زن و مرد، تحت پیگرد قرار می‌گیرند و با احکامی سنگین روانه زندان‌ها می‌شوند. وکلای مدافع ايشان نیزبا تهدید و اذیت و آزارمواجه اند. امری که خود نشان دهنده ابعاد سرکوب و نیز وجود مقاومتها دربرابراین سرکوب است. نسرین ستوده، وکيل آزاديخواه ،مدافع حقوق بشرو آزادی زنان،‌ به جرم انجام وظیفه شغلی و به عهده گرفتن وکالت چند زندانی سیاسی، در بهار گذشته به ۳۳ سال حبس و ۱۴۸ ضربه شلاق محکوم شد. این حکم ناعادلانه آوازه نام او را از مرزهای ایران درگذراند و توجه جهانيان  و از آنجمله شهروندان و زمنام داران کشورهای دمکراتيک را به گستردگی سرکوب در ايران جلب کرد. دريغ که نزدیک شدن سایه جنگ و نگرانیها پيرامون پیامدهای امنیتی و اقتصادی آن ، هر چه بيشتراز توجه به حقوق بشر و آزادی‌ زنان می کاهد و پرداختن به اين واقعيت ها را در مناسبات ديپلماتيک به حاشیه  می راند.
 
شهلا شفيق
 
اين نوشته در برگيرنده غالب نکات مقاله ای است که در تاريخ ۲۴ سپتامبر گذشته در روزنامه فرانسوی لوموند به چاپ رسيد.


[2] از آن جمله، کتاب تحقيقی زنده ياد پروين بختيارنژاد: زنان خود سوخته.. نشر صمديه .سال 1387

منبع:پژواک ایران


شهلا شفیق

فهرست مطالب شهلا شفیق در سایت پژواک ایران 

*يک‌سالگی انقلاب «زن زندگی آزادی»؛ پايان يا تداوم؟  [2023 Sep] 
*میان تاریخ و آینده: مکان‌های خاطره  [2023 Aug] 
*انقلاب مهسا؛ پادزهر شرنگ کشنده جمهوری اسلامی  [2023 Mar] 
*محاکمه حميد نوری؛ آموزه‌های عدالت برای امروز و فردای ايران  [2023 Jan] 
*احکام قتل معترضان؛ بن‌بست سادو-فاشيسم مقدس  [2022 Dec] 
*گيسوی چنگ و نام رمز ژينا-مهسا  [2022 Sep] 
*سلمان رشدی و فتوای قتل رمان  [2022 Aug] 
*حجاب اجباری؛ دغدغه‌ای حاشيه‌ای يا اصل موضوع؟  [2022 Jul] 
*انتخابات فرانسه؛ خانم لوپن همان کالای پدرش را می‌فروشد  [2022 Apr] 
*عید نو و قفل زندان  [2022 Mar] 
*شرح خاموشی یک نویسنده  [2022 Mar] 
*بودن و شدن در تبعيد – از فرودها و فرازها   [2022 Feb] 
*زنجير و زنجيره‌های قتل نويسنده  [2022 Jan] 
*در باب کج‌اندیشی و کج‌رفتاری مدعیان چپ انقلابی  [2022 Jan] 
*پیرامون محاکمه حمید نوری؛ پرسش هائی از کج اندیشان و کج رفتاران مدعی «چپ»  [2021 Dec] 
*گلو فشردگان  [2021 Dec] 
*در میان دو زمان/ بابک مینا  [2021 Oct] 
*پیامدهای سانسور فراگیر در ایران؛ سلب قدرت از مردم و تسلط دروغ بر جامعه  جواد عباسی توللی [2021 Oct] 
*مرتضی آوینی و غزاله علیزاده: اسلامیست‌ها و جنس زن  [2021 Apr] 
*اسلام‌گرایی، انقلاب ایران و فمینیسم اسلامی   [2021 Apr] 
*چه خبر از بهار؟   [2021 Mar] 
*زنان، خشونت و قدرت ... و عشق   [2020 Nov] 
*اظهارات امانوئل مکرون و چاپ کاریکاتور بهانه‌ای برای راه انداختن جنگ ایدئولوژیک از سوی اسلامگرایان است  [2020 Oct] 
*قتل آموزگار در فرانسه؛ آيا لائيسیته فرانسوی مشوق اسلام‌هراسی است؟  [2020 Oct] 
*مذهب و سیاست  [2020 Sep] 
*برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و اعتماد عمومی از دست رفته   [2020 Jul] 
*تتلو، پنجره‌ای باز به بحران جامعه ایرانی  [2020 May] 
*ايران کرونا زده و سلاح هزل  [2020 Apr] 
* زنان آتش به جان ايران چه فرياد می زنند ؟   [2019 Oct] 
*دهه شصت، کشتار مخالفان و پروپاگاندای جمهوری اسلامی: جای قربانی و جلاد عوض می‌شود  [2019 Aug] 
*تابستان سياه ٦٧: سکوت‌ها چه می گويند؟   [2019 Aug] 
*همه نام های بهمن   [2019 Apr] 
*ملاقات ایرانی سیمون دوبووآر  [2019 Feb] 
* مسئله دختران خیابان انقلاب فراتر از «سبک زندگی» است  [2019 Jan] 
*آنچه ديدم و آنچه نديدم ‏   [2018 Jun] 
*ايرانيان و دونالد ترامپ  [2018 Jan] 
*اعتراضات اخیر در ایران نشانِ قطع امید از امکان اصلاحات در این نظام است   [2018 Jan] 
*فکرو ذکر بنیادگرایان مذهبی، بدن زنان است  [2016 Nov] 
*تعرضات جنسی در کلن: نقطه های تاريک  [2016 Jan] 
*چرا کالای پیشنهادی اسلامگرایان برای برخی از جوانان جذابیت دارد؟  [2015 Feb] 
*نقش بر خون  [2015 Jan] 
*حجاب ، دروغ و آزادی های يواشکی  [2014 Jun] 
*برهنگی گلشيفته   [2012 Jan] 
*ماجرای استراس کان و رابطه‌ی قدرت و سکس  [2011 May] 
* قبای دفاع از خلق فلسطين و دم خروس يهودی ستيزی !   [2011 May] 
*فمينيسم اسلامی، ابداع غرب، گفت‌وگوی هفته‌نامه چارلی هبدو فرانسه با شهلا شفيق  [2011 May] 
*مبارزه برای حقوق زنان، اهرمی پايه ای برای رسیدن به دموکراسی بوده و خواهد بود   [2011 Mar] 
*سخنی از عشق که می ماند  [2011 Jan] 
*انقلاب 1357تا چه شد که در مستی ...   [2010 Feb] 
* از ميرزاده عشقی تا مجيد توکلی ها  [2009 Dec] 
*ما ، احسان و کردستان و ...  [2009 Nov] 
*اشک های نازک افشار ، بُهت کلوتيد ريس و ملال رنجبار زيد آبادی  [2009 Aug] 
*جهاد "توبه" و جنبش های مدنی  [2009 Aug] 
*جنبش اعتراضی و زنان  [2009 Jul] 
*امروز  [2009 Jun] 
*از پس‌لرزه سرد انتصابات  [2009 Jun] 
*از تب سبز انتخابات اسلامی !  [2009 Jun] 
*از سرخی گلهای حجاب زهرا رهنورد  [2009 May] 
*زهر بهر کدام دشمن و مهره بهر کدام دوست؟ پاسخ به آقای علی اصغر حاج سيد جوادی  [2008 Mar] 
*بر ما چه می‌رود؟   [2008 Feb]