PEZHVAKEIRAN.COM آرامش دوستدار روشنگر امتناع، ناپرسایی و دینخوئی در اندیشه، کردار و رفتار ما، درگذشت
 

آرامش دوستدار روشنگر امتناع، ناپرسایی و دینخوئی در اندیشه، کردار و رفتار ما، درگذشت
احد قربانی دهناری

آرامش دوستدار، اندیشمند برجسته‌ی ایران، پنجم آبان ماه ۱۴۰۰ در ۹۰ سالگی در شهر کلن درگذشت.
 
دوستدار در سال ۱۳۱۰خورشیدی زاده شد. در سال ۱۳۳۷ برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در دانشگاه بُن به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی مدرک دکترای خود را دریافت کرد. رساله دکترای او به "رابطه اخلاق و اراده‌ی سلطه‌گرا در آثار نیچه" می‌پردازد.
از میان آثار آرامش دوستدار می‌توان به ملاحظات فلسفی در دین و علم (۱۳۵۹)، امتناع تفکر در فرهنگ دینی (۱۳۷۰)، درخشش‌های تیره (۱۳۸۳)، خویشاوندی پنهان (۱۳۸۷)، زبان و شبه زبان، فرهنگ و شبه فرهنگ (۱۳۹۷) اشاره کرد.
دوستدار چند سال به تدریس فلسفه در دانشگاه تهران سرگرم بود تا اینکه پس از بسته شدن دانشگاه‌ها و انقلاب فرهنگی از دانشگاه اخراج شد و بار دیگر برای همیشه به آلمان آمد و در این کشور ماندگار شد.
اندیشه کانونی نوشته‌های آرامش دوستدار علل نااندیشا ماندن حوزه تمدنی اسلامی است. او می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد: چرا و چگونه یونان باستان توانست با رشد اندیشه و فلسفه، اندیشمندان اصیلی چون افلاطون، ارسطو و سقراط پرورش دهد، ولی ما نتوانستیم.
آرامش دوستدار با بررسی نقادانه‌ی فلسفه، الهیات، عرفان، ادبیات و تاریخِ حوزه فرهنگی ما جهالتِ بیست وپنج سده را می‌شکافد. او نشان می‌دهد حتی اندیشمندانی چون ابن‌سینا نیز، علی‌رغم تاثیرپذیری از ارسطو، بجای پیگیری در روش اندیشیدن یونانی، به تحریف فلسفه دست می‌زند تا خشونت و اندیشه‌کُشی در اسلام را توجیه می‌کند. دوستدار در آثارش نشان می‌دهد نااندیشا بودن ما سالمندتر از اسلام است و به دوران هخامنشی و مذهب زرتشتی می‌رسد.
او در آثارش فرهنگ ایران را از گذشته دور تا به امروز "فرهنگی دین‌خُو" می نامد و "ایستا" و "ناپرسا" وصف می‌کند که "امکان پرسیدن را از آدم‌ها می گیرد و از آن‌ها بنده‌هایی می‌سازد تا با توسل به مرجع دینی، به پاسخ دست یابند." او نشان می‌دهد در فرهنگ دین‌خوی ما "هیچوقت کشمکش فکری وجود نداشته" و اگر هم بوده "یا در زمینه فقه یا شرح فلسفه اشراق و یا درگیری‌هایی بوده که بین شعرا پیش می آمده است".
آرامش دوستدار، در آثارش و به ویژه در "امتناع تفکر در فرهنگ دینی" همچون سقراط می‌کوشد اندیشیدن وپرسشگری را به‌ویژه در نسل جوان، برانگیزد. در پیش‌گفتار کتاب تاکید می‌کند که این اثر برای ذهن جوان نوشته شده است:
به خواننده‌ی جوان
این کتاب برای ذهن جوان نوشته شده. جوانی ذهن الزاما به سن نیست. به آن است که ذهن بتواند حتا سد درجه انعطاف پذیر باشد. بتواند آنچه را که شنیده و دیده و خوانده و خودش را از آن انباشته بروبد. از نو بشنود، ببیند، بخواند و بیاموزد و آن قابلیت هم اکنون یادشده را همچنان در خود بپروراند. بتواند یک کتاب از چند صفحه بیاموزد. در عین حال بتواند یادبگیرد که از ده‌ها کتاب الزاماً نمی توان حتا چند سطر آموخت، و این هم، بستگی به نوع کتاب دارد و هم تجربه‌ای که ذهن جوان رفته رفته می آموزد. اما این را نیز باید دانست که ذهن جوان را جوان نگه‌داشتن کار چندان آسانی نیست." (امتناع تفکر در فرهنگ دینی، ص ۶۰)
او در کتاب «خویشاوندی پنهان» در بخشی با عنوان «شاخص‌های فرهنگ دینی» ویژگی بنیادین «فرهنگ دینی» را عدم پرسش‌گری عنوان می‌کند و معتقد است آنچه در فرهنگ دینی وجود دارد نه پرسش که «استخبار» است.
بهترین بزرگداشت او اندیشیدن در دیدگاه‌های او و دقیق‌شدن در روش برخورد او در ریشه‌یابی ناپرسایی ماست.
 
ملاحظات فلسفی در دین و علم
نخستین کتاب آرامش دوستدار «ملاحظات فلسفی در دین و علم» نام دارد. این کتاب اثری است فلسفی که شالوده‌ی نظری کتاب‌های بعدی آرامش دوستدار را می‌سازد. نویسنده در این اثر، تفاوت میان حوزه‌های بینش دینی و دید علمی را با دقت مفهومی ویژه می‌شکافد، تا روشن سازد که تفکر فلسفی در ماهیت خود نه بینش دینی است و نه دید علمی. از دیدگاه نویسنده‌ی کتاب، دین و علم از آنگونه جلوه‌های حیات معنوی انسانی هستند که فلسفه را به معارضه می‌خوانند. وجه ظاهرا مشترک بینش دینی و دید علمی از یک‌سو و تفکر فلسفی از سوی دیگر در آن است که همگی از چیستی و چگونگی هستی جهان می‌پرسند.
پرتو افکندن بر مفهوم «پرسش» و ماهیت آن، یکی از کانونی‌ترین موضوعات این کتاب است. نویسنده نشان می‌دهد که چون بینش دینی وابسته‌ی کلام قدسی است و قدسیت کلام قدسی بیش از هر چیز در آن‌ است که همه چیز را از پیش می‌داند، می‌توان گفت که پرسش در بینش دینی ظاهری است و دین هرگونه پرسشی را در نهاد خود غیرممکن می‌سازد. به سخن دیگر، در روال دینی، پرسش هرگز پرسش نیست و بینش دینی به مرگ قطعی خواهد مرد، به محض اینکه نیروی پرسش واقعی در درون آن آزاد گردد.
در علم چنین نیست. از پرسش است که دید علمی می‌تواند به پاسخ برسد، ولی وقتی پرسش در علم به پاسخ خود رسید و پاسخ به اعتبار خود باقی ماند، پرسش دیگر پرسش نخواهد بود. پرسش علمی به خلاف «پرسش» دینی، نه ناظر و متکی بر یک مرجع، بلکه ناظر و متکی بر دانسته‌های مرتبطی است که از طریق تحقیق در امور حاصل می‌شوند. و اما در تفکر فلسفی، اعتبار هیچ پرسشی به این نیست که در ازای خود پاسخی به دست دهد. ژرف‌ترین پرسش‌های فلسفی آن‌ها هستند که همواره از نو بر پاسخ‌ها چیره گشته‌اند. تفکر وقتی فلسفی است که از پرسش برآید و در آن استوار بماند. به دیگر سخن، تفکر فلسفی به نیروی پرسش زنده است و تفکری که در تسخیر حیاتی پرسش نماند، هرگز فلسفی نیست.
آرامش دوستدار در ژرف‌اندیشی‌های خود درباره‌ی بینش دینی و ماهیت دین، به تبیین وضع وجودی انسان دینی می‌پردازد و نشان می‌دهد که انسان دینی موجودی نیست که بتواند خود را در مقابل جهان و جهان را در مقابل خود ببیند و در این تقابل به ماهیت خود و جهان پی برد، بلکه او موجودی است که از سطوت و جذبه و جلال قدسی بیمناک است و در این بیمناکی، خود را در عدم صرف که همان مخلوقیت است در می‌یابد. بنابراین شناسایی انسان دینی چه از خود و چه از جهان، هرگز از خود او یا از جهان ناشی نمی‌گردد. از این رو، آنچه در بینش دینی شناسایی نام می‌گیرد، نه شناسایی جهان است و نه شناسایی انسان، بلکه هر چه هست صرفا معطوف قدسی و کلام اوست. بر این پایه، در پندار دینی، اندیشه ناشی از تفکر نیست تا بتواند درست یا نادرست باشد، بلکه متاثر از شهود بر قدسی و الهام از اوست. کلام قدسی نیز، در ماهیت خود، شناسایی و آفرینندگی با هم است و چون هیچ چیز از حیطه‌ی شناسایی آفریننده‌ی الهی خارج نیست، اساسا چیزی به استقلال باقی نمی‌ماند تا به شناسایی مستقیم و مستقل انسان دینی درآید.
درخشش‌های تیره
دومین کتاب آرامش دوستدار، «درخشش‌های تیره» نام دارد. وی در این اثر، «روشنفکری ایرانی» را که «هنر» آن را در نیندیشیدن می‌داند، به گونه‌ای بنیادین نقد می‌کند و سنجشگرانه در رفتار فرهنگی ما می‌کاود تا کارسازی فرهنگی‌مان را روشن سازد. تزهای کانونی این کتاب بر آن تاکید دارند که ما در ۱۵۰ سال گذشته نیز به خلاف ظاهرش، در اسارت دیرپای فرهنگی‌مان همچنان «ناپرسا و نیندیشا» مانده‌ایم و در دوره‌ای که کلام الهی مستقیما از افق فرهنگی برخی از متجددان خارج می‌شود، روال درونی به همانگونه ناپرسا می‌ماند که پیشتر بوده است. نویسنده تاکید می‌کند که فرهنگ ما چون دینی بوده و مانده، در سراسر رویدادش «ناپرسنده‌ی پرسشنما» بوده است. ناتوانی ما در پهنه‌ی مسلط فرهنگی، ناشی از «دینخویی» و مآلا ناپرسایی فرهنگی ما بوده است. آرامش دوستدار یادآور می‌شود که «دینخویی» الزاما با دین به مفهوم تاریخی یا متداول آن و نیز پارسایی اصیل که از شرایط دین است کاری ندارد، بلکه رویکردی‌ست که از اندیشدن و پرسیدن می‌گریزد و از نزدیک شدن به هر پرسش و بغرنج ناسازگار با دستورالعمل‌های فرهنگ مستولی در جامعه می‌پرهیزد. بطور خلاصه «دینخویی» یعنی آن رفتاری که امور را بدون پرسش و دانش می‌فهمد.
نویسنده یکی دیگر از مشکلات بنیادین فرهنگی ما را در «روزمرگی» می‌داند. «روزمرگی» یعنی سطحی ماندن و رفتاری که هیچ جویایی و جنبش درون رونده‌ای در آن دیده نمی‌شود تا عمقی به آن سطحیت بدهد. برای «روزمرگی» معنوی، همه چیز روشن و آشکار است. هیچ چیز نیاز به اندیشیدن ندارد و هیچ گرهی نیست که «روزمرگی» معنوی آن را فورا باز نکند. «روزمرگی» آن رویکردی‌ست که هیچ تاریکی و ابهامی در سراسر تاریخ و فرهنگ ما نمی‌بیند تا آن را معروض پرسش قرار دهد.
آرامش دوستدار ژرفنگرانه در رفتار فرهنگی ما می‌کاود و نشان می‌دهد که ما در میراث فرهنگ دینی خود هرگز آگاهانه و با فاصله ننگریسته‌ایم تا جلوه های روانی و روحی خود را در آن بازیابیم و از طریق آن به نقد خود بنشینیم. از همین رو، تا وقتی که ما تاب و جرات نگریستن در چیستی فرهنگی‌مان را پیدا نکنیم، تا وقتی که به وسائل لازم و کافی روحی و فکری برای کاویدن این فرهنگ که کیستی‌اش در حال حاضر خود ما هستیم مجهز نشویم، تا وقتی که گذشته و سنت خود را معروض شک و پرسش قرار ندهیم، روشنفکری ما متولد نخواهد شد و فرهنگ ما فرهنگ «مرادپرست» و «مریدپرور» باقی خواهد ماند. چرا که روشنفکری فقط در شناختن خویشتن تاریخی خود و جامعه‌ی خود جوانه می‌زند و نه در شناسایی‌های روزمره و دینخویانه‌ی آن‌ها.
امتناع تفکر در فرهنگ دینی
سومین کتاب آرامش دوستدار «امتناع تفکر در فرهنگ دینی» نام دارد. این کتاب را می‌توان اصلی‌ترین اثر آرامش دوستدار ارزیابی کرد. آن رگه‌ی سرخی را که در آثار پیشین آرامش دوستدار به چشم می‌خورد، می‌توان در این کتاب با برجستگی بیشتری پی‌گرفت. نویسنده تاکید می‌کند که ظلمت هر اعتقادی، حقیقت هر اعتقاد است. حقیقت بدین معنا آن ناپرسیده و نادانسته‌ای‌ست که با احاطه‌ی درونی‌اش بر ما فرهنگی می‌شود، یعنی احساس جمعی را تسخیر می‌کند و شالوده‌ی اعتقاد را می‌ریزد. وی، فرهنگ استوار بر چنین بنیادی را دینی می‌نامد و فرهنگ ایران را در سراسر تاریخش بر این بنیاد اعتقادی و بر این پایه، دینی می‌داند. دو مفهوم بنیادین در این اثر، «فرهنگ دینی» و «امتناع تفکر» هستند. تز کانونی کتاب می‌گوید که تفکر در فرهنگ دینی ممتنع یا ناممکن است و از آنجا که فرهنگ ما در سراسر تاریخش دینی بوده، اندیشیدن در آن از همان آغاز محال بوده و همچنان مانده است. با این همه، نویسنده یادآور می‌شود که فرهنگ ما کاملا تهی از پرسش و اندیشه نبوده است. نمونه‌های نادری از پرسش و اندیشه در آن وجود داشته‌اند که چشمه‌های فکری برخاسته از آن‌ها، در برهوت فرهنگ دینی ما خشک شده‌اند. به این ترتیب، نویسنده میان «فرهنگ دینی» و «امتناع تفکر» رابطه‌ای علّی می‌بیند، به این صورت که «فرهنگ دینی» مطلقا علت است و «امتناع تفکر» مطلقا معلول آن.
آرامش دوستدار در این اثر، به بررسی مسایل زیرزمینی فرهنگ ما و نادیده مانده‌ها و نایافته‌های آن همت می‌گمارد و می‌کوشد در دوره‌ها و پدیده‌های مهمی از ایران باستان و ایران اسلامی بکاود و بنگرد. این کاویدن و نگریستن و تحلیل های برآمده از آن، کاملا درونی صورت می گیرد و نه از دیدگاهی بیرونی. چرا که به باور نویسنده، هر فرهنگی بغرنج‌های خودش را در درونش دارد و حمل می‌کند، بغرنج‌هایی که راه حل‌های درونی می‌خواهند، نه بیرونی و عاریتی. بر این پایه، خودشناسی با معیارهای ناخودین هرگز میسر نمی‌گردد. شناختن، چه ناظر بر ما و چه ناظر بر جز ما باشد، همواره با این شرط صورت می‌گیرد که بتوانیم با آن چیزی که می‌خواهیم بشناسیم فاصله بگیریم. نویسنده، مشکل جدی در خودشناسی فرهنگی ما را در مقاومت درونی می‌بیند که خود یکی از عوارض فرهنگ دینی است. انگیزه‌های این مقاومت درونی اگر چه متفاوت و گاه حتا متعارض‌اند، ولی همین مقاومت درونی به تنهایی سمج ترین مانع در راه یافتن به خودشناسی فرهنگی ماست. پی بردن به وضع وخیم فرهنگ ما بسیار دشوار است و ما آنقدر آسانگیر و سطحی هستیم که نتوانیم وخامت وضع را ببینیم. فقط کوشش آگاهانه‌ی توانفرسا می تواند ما را از زنده به گور شدن فرهنگی موقتا نجات دهد. فقط و فقط با آشتی ناپذیری جستجو کننده‌ای که موانع، و نه خودش را جدی بگیرد، شاید روزی بتوانیم دیوار خارایی این فرهنگی را که ما را چون تله‌ای احاطه کرده، از تو بشکافیم و بدرانیم.
خویشاوندی پنهان
چهارمین کتاب آرامش دوستدار «خویشاوندی پنهان» نام دارد. . این کتاب دربرگیرنده‌ی مجموعه مقالات و بررسی‌هایی است که نویسنده به تازگی یا در سال‌های گذشته به رشته‌ی نگارش درآورده است. با این اثر، علاقمندان به آرا و اندیشه‌های آرامش دوستدار می‌توانند ضمن آشنایی با نوشته‌های تازه‌ی او، به مقالاتی نیز دست یابند که در ده‌های گذشته در نشریات گوناگون به چاپ رسیده و دستیابی به آن‌ها برای خواننده اگر ناممکن نباشد، دست‌کم بسیار دشوار است.
باید افزود که برخی از نوشته‌های پیشین، متناسب با پیچیدگی موضوعشان یکسره بازدیده و افزوده شده‌اند و در کتاب «خویشاوندی پنهان» برای نخستین بار به صورت کنونی انتشار می‌یابند. از آن میان می‌توان به جستارهایی در حوزه‌ی فلسفه‌ی زبان مانند «روشنفکری پیرامونی و مساله‌ی زبان»، در حوزه‌ی شناخت مانند «دانش چیست و روال علمی کدام است» و نیز در حوزه‌ی نقد دینی و فرهنگی مانند «نوسازی نادانی برای نادانی نوخواه» در سنجش بینش‌های عبدالکریم سروش اشاره کرد.
«خویشاوندی پنهان» از نظر موضوعی به چهار بخش تقسیم شده است:
ـ جستارها
ـ مقاله‌ها و نقدهای فلسفی
ـ یادداشت‌های فرهنگی ـ سیاسی
ـ سنجش پندارها.
نویسنده در نخستین جستار خود ـ که عنوان کتاب «خویشاوندی پنهان» نیز از آن برگرفته شده ـ بار دیگر وضعیت فرهنگی ما را نقدی کوبنده می‌کند. افزون بر آن، در همین بخش به جستاری برمی‌خوریم تحت عنوان «برآمدن دین یهود در سیاست سازمانی ـ دیوانی هخامنشیان» که پرتویی است بر نظام سیاسی ـ دولتی هخامنشیان ناظر بر حفظ استقلال داخلی و اداری ساتراپی‌ها که مشتمل بر سرزمین های بیگانه بر گرد دولت مرکزی ایران بوده‌اند. این جستار نشان می‌دهد که نخستین «یهودیت» به گونه‌ای که ما امروز می‌شناسیم، در نتیجه‌ی آیین کشورداری هخامنشیان پدیدآمده است.
بخش مقاله‌ها و نقدهای فلسفی، افزون بر «آدم دیوانه کیست» که گزارشی از نویسنده بر سخنی از نیچه فیلسوف بزرگ آلمانی است، به سنجش ترجمه‌هایی از آثار فلسفی به زبان فارسی، دشواری‌های انتقال اندیشه‌ها از زبان اصلی به زبان ترجمه و توانش‌های زبان ترجمه برای دریافت این اندیشه‌ها اختصاص دارد. در این راستا به ترجمه‌های «چنین گفت زرتشت» اثر نیچه و «سنجش خرد ناب» اثر کانت پرداخته شده است.
بخش سوم کتاب، دربرگیرنده‌ی یادداشت‌های فرهنگی و سیاسی است. این یادداشت‌ها در نخستین دهه‌ی برپایی «جمهوری اسلامی» به نگارش درآمده‌اند و افزون بر بررسی تاثیرات ویرانگر این رویداد بر جامعه‌ی ایران، به کاوش‌هایی درباره‌ی برخی مفاهیم بنیادین سیاست مانند جدایی کشورداری از دین و پیوند میان فرهنگ و سیاست اختصاص دارند. این بخش، احاطه‌ی نویسنده بر موضوعات سیاسی را نشان می‌دهد. وی با ژرف‌بینی به تنگناهای فرهنگی جامعه‌ی ایران برای برون رفت از مخمصه‌ی حکومت دینی اشاره می‌کند. گذشت ایام، دیدگاه‌های وی را در زمینه‌ی موانع و مشکلاتی که آن زمان دیده و نشان داده، به روشنی تایید می‌کند.
واپسین بخش کتاب، به سنجش پنداشت‌ها اختصاص دارد. در این بخش افزون بر نقدی درباره‌ی شبه‌تئوری‌های عبدالکریم سروش و پاسخی به کژفهمی‌های نادر سعیدی جامعه‌شناس مقیم آمریکا از کتاب «درخشش‌های تیره»، نقدی گسترده درباره‌ی دیدگاه‌های آنه‌ماری شیمل عارفه‌ی آلمانی عرضه شده است. این نقد به مناسبت اعطای جایزه‌ی صلح به آنه‌ماری شیمل، به زبان آلمانی نوشته شده بود، آن زمان برای همه‌ی روزنامه‌های معتبر آلمانی فرستاده شد، ولی به دلیل سیاست فرهنگی وقت آلمان نسبت به اسلام و جمهوری اسلامی، هیچیک از آن‌ها حاضربه چاپ آن نشدند. متن مندرج در کتاب «خویشاوندی پنهان»، تنها ترجمه‌ی متن آلمانی نیست، بلکه برای فارسی زبانان بازنگاری شده است.
احد قربانی دهناری
۶ آبان ۱۴۰۰ - ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱
برای مطالعه بیشتر
داریوش آشوری، در جسارت اندیشیدن: بررسی فشرده‌ی كتاب آرامش دوستدار
فیسبوک آرامس دوستدار
 
 

منبع:پژواک ایران


احد قربانی دهناری

فهرست مطالب احد قربانی دهناری در سایت پژواک ایران 

*عادی‌سازی و توجیه جنگ؛ فاجعه و جنایت  [2024 Oct] 
*ریزشی‌های حکومت اسلامی و چگونگی برخورد ما اپوزیسیون خواهان گذار با آنها  [2024 Aug] 
*چگونه می‌توان روحیه‌ی کار جمعی را در سازمان‌های سیاسی، صنفی یا مدنی بهبود بخشید؟  [2024 Jul] 
*هرچند خشم و نفرت به حکومت اسلامی را درک می‌کنم، اما فحش و توهین به رأی‌دهندگان را به‌شدت محکوم می‌نمایم  [2024 Jul] 
*چرا در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نمی‌کنم؟  [2024 Jun] 
*شریعت و حقوق کیفری  [2024 Jun] 
*شریعت و حقوق مدنی  [2024 May] 
*سکولاریسم – مزایا، چالش‌ها و انتقادات  [2024 May] 
*بهارانه‌ها (۱)  [2024 Mar] 
*ترفندهای رژیم اسلامی برای به پای صندوق آوردن مردم در انتخابات نمایشی-فرمایشیِ-مهندسی‌شده  [2024 Feb] 
*اعدام ابزار سیاسی حکومت اسلامی برای ایجاد ترس و ارعاب  [2024 Jan] 
*عدم تمرکز قدرت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ساختار گردانندگی کشور سوئد  [2024 Jan] 
*علل ناتوانی اپوزیسیون در همکاری و سازماندهی جبهه‌ای مشترک برای سرنگونی حکومت اسلامی (آسیب‌شناسی)   [2023 Nov] 
*امکانات و چالش‌های نافرمانی مدنی در ایران  [2023 Aug] 
*حق دفاع مشروع چیست؟  [2023 Aug] 
*آیا تعیین حداقل دستمزد لازم است؟  [2023 Aug] 
*چرا جمهوری اسلامی مخالف پیوستن به کنوانسیون پالرمو است؟   [2023 Jun] 
*اخلاق سیاسی در اپوزیسیون ایران  [2023 May] 
*روز جهانی زنان در ریاضیات به مناسبت زادروز مریم میرزاخانی   [2023 May] 
*چرا جمهوری اسلامی مخالف کنوانسیون پالرمو است؟   [2023 May] 
* حکومت دینی خلفای عباسی (۱۳۲ - ۶۵۶ هـ. ق)  [2023 Apr] 
*حکومت دینی خلفای اموی (۴۱ - ۱۳۲ ه‍.ق)  [2023 Mar] 
*معرفی کتاب « وزن واژه»  [2023 Mar] 
*بهارانه‌ها شادیانه‌های چکامه‌سرایان به مردم و پرچم مبارزه‌ی آنها در برابر قشریون و خودکامگان  (شعرها و ترانه های سرزمین نوروز) [2023 Mar] 
*در آداب و آئین مبارزه ائتلافی  [2023 Mar] 
*فراتر از دروغ و وقاحت: گوبلز باید به شاگردی امیرعبداللهیان بیاید   [2023 Mar] 
*حقوق تضمین‌شده‌ی اقلیت‌های گوناگون در اسناد سازمان ملل متحد برای رفع تبعیض‌ها   [2023 Feb] 
*دوم اسفند روز جهانی زبان مادری را با گسترش امکانات برای آموزش زبان مادری، گرامی بداریم!  [2023 Feb] 
*حکومت دینی خلفای راشدین  [2023 Feb] 
*بودجه ۱۴۰۲ بودجه‌ی سرکوب، جنگ‌طلبی، دروغ‌پراکنی و خرافات‌گستری از سفره‌ی فردستان  [2023 Feb] 
*حکومت دینی محمد در مدینه  [2023 Jan] 
*شکاف امیدبخش در سران حکومت اسلامی  [2023 Jan] 
*معرفی کتاب «توضیح‌المسائل کوچک برای فرودستان» اثر آگوست استریندبری  [2023 Jan] 
*ابزارهایی در جعبه ابزار انقلاب  [2022 Dec] 
*یلدا، آبیاری نهال امید و روشنایی در درازترین شب سال  [2022 Dec] 
*چرا جدایی دین از دولت (سکولاریسم) بهترین گزینه است؟  [2022 Dec] 
*« مرگ بر اصل ولایت فقیه» و همراهی روحانیون بزرگ شیعه با آن  [2022 Dec] 
*خواست‌ها و ویژگی‌های جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی»  [2022 Oct] 
*گذار از جمهوری اسلامی – چگونه؟  [2022 Oct] 
*شاهزاده‌ی عزیز، جنبش مردم ما برای براندازی حکومت اسلامی به رهبری نیاز دارد  [2022 Sep] 
*اسلام و مدرنیته  [2022 Sep] 
*سنجش اعتبار منابع اطلاعات وظیفه‌ی همه‌ی ماست  [2022 Aug] 
*سیمین بهبهانی: در کرامت زن و نکوهش جنگ  [2022 Jul] 
*سوسیال دموکراسی و دولت ِ رفاه همگانی  [2022 Jul] 
*پاسخ به چند شبهه در باره مواضع شورای ملی تصمیم  [2022 Jul] 
*سه بی‌شرمی باور نکردنی در سه سطح  [2022 Jul] 
*ضرورت و شرایط همبستگی ملی نیروهای مبارز برانداز  [2022 Jun] 
*شکل‌گیری اندیشه‌ی ولایت فقیه و فقهای برجسته‌ی مخالف آن  [2022 May] 
*ادامه‌ی جنگ پس از آزادی سرزمین‌های اشغالی جنایت کلان جمهوری اسلامی علیه مردم ایران و عراق [2022 May] 
*نگاهی به خواست‌های گارگران ایران در روز همبستگی جهانی کارگران  [2022 May] 
*نگاهی به درخواست‌های آموزگاران در روز آموزگار  [2022 May] 
* آسیب‌شناسی پراکندگی در جنبش براندازی  [2022 Apr] 
*محمد مختاری: ما نیاز به «تمرین مدارا» داریم.  [2022 Apr] 
*جنگ‌افزارهای هسته‌ای: دلهره دائمی بشریت  [2022 Apr] 
*آرزوها وپیمان‌های سالِ نوخورشیدی  [2022 Mar] 
*بهارانه‌ها  [2022 Mar] 
*خیزش دی‌ماه ۱۳۹۶ – گستره، خواست‌ها و آسیب‌شناسی  [2022 Jan] 
*آرزوها و پیمان‌های سال نوی میلادی  [2021 Dec] 
*انتخابات شیلی: آیا شیلی که مهد نئولیبرالیسم بود، گور آن نیز خواهد شد؟   [2021 Dec] 
*جشن شب یلدا، آبیاری نهال امید، شادی و روشنایی در درازترین شب سال  [2021 Dec] 
*لایحه‌ی بودجه جمهوری اسلامی برای سال ۱۴۰۱  برنامه‌ی اقتصادیی مبهم، ویرانگر، تبلیغی با تمرکز بر نظامی‌گری، رانتخواری و ایدئولوژی سرکوبگر [2021 Dec] 
*اوقاف در حکومت اسلامی و نظام سکولار  [2021 Dec] 
*آرامش دوستدار روشنگر امتناع، ناپرسایی و دینخوئی در اندیشه، کردار و رفتار ما، درگذشت  [2021 Oct] 
*بجای غنی‌سازیِ اورانیوم، آب دریا را شیرین کنید  [2021 Oct] 
*آزادی چگونه نهادینه می‌شود؟  [2021 Sep] 
*واقعیت و ایمان: به مناسبت عزاداری دهه محرم در دوران کرونا  [2021 Aug] 
*مفاهیم سیاسی که همه کنشگران باید به آن بیندیشند  [2021 Jul] 
*جان مبارز گذار از نظام تمامیت‌خواه در خطر است   [2021 Jul] 
*گذار از جمهوری اسلامی - چگونه؟  [2021 Jun] 
*شعر جلاد از موریس اوگدان شاعر امریکائی  [2021 Jun] 
*در استرس و مشغولیات روزمره بچه‌ها را فراموش نکنیم! به مناسبت روز جهانی کودک، اول ژوئن (۱۱ خرداد) [2021 May] 
*چرا نه به جمهوری اسلامی؟   [2021 May] 
*کمربند سبز آمریکا از خمینی تا طالبان: نگاهی به توافقنامه میان آمریکا و گروه طالبان  [2021 May] 
*ضرورت تشکیل جبهه‌ی گسترده‌ی گذار از جمهوری اسلامی و حزبِ سوسیال دموکرات فراگیر  [2021 Mar] 
*آسیب‌شناسی تفرقه‌ی جنبش و مردم ایران   [2021 Feb] 
*آرزوها و پیمان‌های سال نو میلادی  [2020 Dec] 
*شریعت اسلامی، حقوق اساسی و حقوق بشر  [2020 Dec] 
*رسالت جمهوری اسلامی، فلاکت مردم  [2020 Dec] 
*انتخابات ایالات متحده امریکا و جنبش ضد تمامیت‌خواهی ما  [2020 Nov] 
*دورنمای تشکیلاتی جنبش مخالف تمامیت‌خواهی در ایران  [2020 Nov] 
*کتاب «رواداری: مروری بر تسامح، تساهل و مدارا در فرهنگ و ادب ایران» «مغایر ضوابط نشر» تشخیص داده شد.  [2020 Oct] 
*شریعت و حقوق مدنی قانون چیست و چگونه به وجود می آید؟  [2020 Sep] 
* زندگینامه‌ی سیاسی بابک امیرخسروی  [2020 Aug] 
*معرفی کتاب کسوف اثر آرتور کُستلر ترجمه‌ی گلناز غبرایی  [2020 Jun] 
*قاتل رومینا اشرفی تنها پدرش کربلائی رضا نبود  [2020 Jun] 
*قاتل رومینا اشرفی تنها پدرش کربلائی رضا نبود  [2020 Jun] 
*محسن حیدریان تجسم تجربه و پیشگام درس‌گیری مبارزان ایران   [2020 May] 
*کرونا: آنچه روشن شد، آنچه در انتظار ماست، آنچه باید انجام داد  [2020 Apr] 
*نتایج انتخابات نه بزرگ به جمهوری اسلامی و ‌مشروعیت رژیم  [2020 Mar] 
*قیام آبان ۱۳۹۸ ضرورت و فوریت اتحاد نیروها را بازهم برجسته‌تر می‌کند  [2019 Nov] 
*پیاده‌روی اربعین: قدرت‌نمائی خرافات و تحمیق در ‏برابر دانش و آگاهی   [2019 Oct] 
*من نبرد دشوارِ منِ مستقل و آفریننده در فرهنگ فرد‌ستیز   [2019 Oct] 
*سکولاریسم در کشورهای عربی  [2019 Sep] 
*راز ماندگاری عاشورا  [2019 Sep] 
*ضرورت مبرم تفکر مستقل و خودسالاری  [2019 Aug] 
*سرچشمه‌ها و شیوه‌‌های گوناگون تدوین قوانین شرعی ‏اسلامی   [2019 May] 
* برای بهبود اوضاع ایران، منتظر رهبری و رهبران نباشیم!   [2019 May] 
*آیا مامور معذور است؟   [2019 Feb] 
*ما خیلی کارها می‌توانیم بکنیم  [2019 Jan] 
*چهل سالگی انقلاب بهمن: نویدها و عملکردها   [2019 Jan] 
*مبارزه ایرانیان داخل و خارج کشور مکمل یکدیگرند  [2018 Nov] 
*بحران ساختاری ژرف ایران و راه برون‌رفت از آن   [2018 Sep] 
*روز جهانی زن بر زنان زحمتکش و مبارزان برابری زنان و مردان خجسته باد!  [2018 Mar] 
*شعارهای قیام دی ماه ۱۳۹۶ برنامه مبارزه فردا   [2018 Jan] 
*نامه سرگشاده به رزمندگان پرشور خیزش ‏دی ماه ۱۳۹۶‏   [2018 Jan] 
*ترور معنوی، ادامه ترور فیزیکی  [2017 Dec] 
*آیا داعش شکست خورد؟  [2017 Nov] 
*آخرین مرخصی   [2017 Apr] 
*تحریم انتخابات  [2017 Apr] 
*رشد و تکامل من با فرزندانم  [2017 Apr] 
*شادی ستیزی در شیعه و جمهوری اسلامی ایران ابزاری برای تحمیق و تسلط بر توده ها طفلی به نام شادی [2017 Mar] 
*روز جهانی زن بر زنان زحمتکش و مبارزان برابری زنان ‏و مردان خجسته باد!‏  [2017 Mar]