PEZHVAKEIRAN.COM حکومت دینی محمد در مدینه
 

حکومت دینی محمد در مدینه
احد قربانی دهناری

محمد پس از هجرت به مدینه امکان یافت آزادانه فعالیت کند. با سازش با هشت قبیله‌ مدینه و به کمک مهاجرین و انصار حکومت تشکیل داد. با غارت کاروان‌ها به قدرت اقتصادی دست یافت و با ترور مخالفان چون عصماء بنت مروان و ابو عفک که اشعاری در نقد محمد و اسلام سروده بود، به قدرت سیاسی دست یافت و سنت حکومت «النصر بالرعب» («پیروزی با وحشت‌پراکنی میسر می‌شود») را بنیان نهاد.
مسلمانان در مدینه به‌جای کارکردن با یورش و غارت به کاروان‌های اهل مکّه امرار معاش می‌کردند. محمد جنگ را به‌نام جهاد توجیه کرد و کمک به خودش را کمک به خدا قلمداد کرد. «خدا کسانی را که یاری او کنند – بخوان محمد - یاری می‌کند که وی توانا و نیرومند است.» (قرآن سوره حج آیه ۴۰)
در سال دوم هجری، محمّد رهبری ۳۰۰ جهادگر را در یورشی به یک کاروان تجاری مکّه بر عهده گرفت. مسلمانان در بدر به کمین کاروان مکّه نشستند. کاروان مکّه با اطّلاع از نقشه‌ی مسلمانان مسیرش را کج و از دست مسلمانان فرار کرد. مسلمانان از شنیدن خبر اینکه کاروان سالم به مکه رسید خشمگین شدند و جنگ درگرفت. مسلمانان در این جنگ پیروز شده و هفتاد اسیر نیز گرفتند. محمّد دستور کشتن دو شاعر را داد، آن‌هایی که به اندازه‌ی کافی با نفوذ یا پول‌دار نبودند را مستقیماً آزاد کرد، و آزادی بقیه‌ی اسیران متمول را مشروط به این کرد که خودشان را با ثروتی که دارند خریداری کرده و آزاد کنند. مسلمانان این پیروزی را تأییدی بر درستی ایمان‌شان دیدند. آیات فراوانی در قرآن در این زمان، در زمینه‌ی توزیع غرامت جنگی و چگونگی اسیر کردن زن و کودک دیگران نازل شد.
در یثرب سه قبیله یهود به‌نام بنی قرنقاع، بنی النضیر و بنی قریظه زندگی می‌کردند. این سه قبیله سخت‌کوش و باسواد و به کشاورزی و تجارت مشغول بودند. زندگی مرفه داشتند. چندی پس از جنگ بدر محمّد دستور تبعید بنی قینقاع، یکی از سه قبیله‌ی اصلی یهودی در مدینه را داد.
در ماه‌های بعد از جنگ بدر محمّد رهبری سه جنگ علیه سه قبیله متّحد با مکّه و همچنین غارت یک کاروان مکّه، را بر عهده گرفت. ابوسفیان با سه هزار نفر به سمت مدینه یورش برد. محمّد نیروهای خود را به خارج از شهر، جایی که سپاه مکّه اردو زده بودند برد؛ جنگ احد درگرفت. مسلمانان شکست خوردند. اهل مکّه مسلمانان را تعقیب نکردند و به سوی مکّه با خبر پیروزی بازگشتند.
پس از جنگ احد، ابوسفیان برای حمله دیگری به مدینه آماده شد. او حمایت قبایل کوچ‌نشین در شمال و شرق مدینه را جلب کرد. سیاست عمده‌ی محمّد در این دوران ایجاد پراکندگی در مخالفان و ترور بود. هر کسی را که برای اتحاد علیه مسلمانان می‌کوشید به قتل می‌رساند یا ترور می‌کرد. از آن میان کعب ابن اشرف، یکی از اعضای قبیله بنی‌نظیر که اشعاری تهییجی سروده بود را به قتل رساند.  یک سال پس از قتل کعب، محمّد قبیله‌ی بنی‌نظیر را بزور از مدینه بیرون کرد.
ابوسفیان و قبیله بنی نظیر که از مدینه اخراج شده بودند آماده جنگ شدند. مسلمانان در جایی که خطر تاختن بر مدینه وجود داشت، خندق کندند که در آن زمان در عربستان ناشناخته بود. این جنگ به غزوه احزاب یا جنگ خندق معروف است.
در طول جنگ، قبیله یهودی بنی قریظه، واقع در جنوب مدینه، وارد مذاکراتی با نیروهای مکی شده بودند که علیه محمّد شورش کنند. اگرچه سپاه مکّه توانسته بود با گفتن اینکه محمّد بی‌شک در هم شکسته می‌شود، آن‌ها را، به سمت خویش جذب کند، ولی آن‌ها میل داشتند چند نفر از اهل مکه را در اختیار داشته باشند. مذاکرات آن‌ها به‌خاطر خرابکاری‌های نفوذی‌[1] محمّد در سیر مذاکرات شکست خورد. پس از عقب‌نشینی احزاب، مسلمانان بنی قریظه را به خیانت متهم کرده و آن‌ها را در قلعه‌هایشان به مدت ۲۵ روز در محاصره گرفتند. قبیله سرانجام خودش را تسلیم کرد و مسلمانان تمامی مردان قبیله، را سر بریدند و زنان و بچه‌ها را به بردگی گرفتند.
برای درک ترور و وحشت‌افکنی محمد به عملکرد او فکر کنید. در جنگ با بنی النضیر  و بنی ثقیف نخلستان آنها را به آتش کشید.  قبیله بنی قریظه حاضر شد مثل سایر قبیله‌های یهود دارایی خود را گذاشته تا بین مسلمانان تقسیم شود و آنها سالم از مدینه خارج شوند. محمد قبول نکرد و برای شوکت اسلام و ترساندن دیگران حکم کرد تمام مردان بنی قریظه را گردن بزنند و زن و فرزند آنها را به بردگی بگیرند و تمام اموال آنها را بین جهادگران مسلمان تقسیم کنند. در بازار مدینه چندین گودال کندند و هفت صد مرد تسلیم شده و امان خواسته را یکی پس از دیگری گردن زدند.
محمد کینه ژرفی به شاعران و زنان مستقل و مبارز داشت. از عایشه نقل می‌کنند در این قتل عام، زن حسن القرظی تا هنگام مرگ پیش او نشسته بود. جرمش این بود که هنگام محاصره کوی بنی قریظه سنگی پرتاب کرده بود. عایشه می‌گوید تا کنون زنی بدین خوش‌رویی، خوش‌خویی و نیک‌نفسی ندیده بودم. هنگامی که نام او را بردند با گشاده‌رویی و لبانی پرخنده به‌سوی قتلگاه رفت.
عایشه محمد را در غزوه بنی‌المُصطَلَق همراهی کرد. وقتی که از جنگ‌ها بازمی‌گشتند عایشه از گروه جدا افتاد. مدتی بعد، صفوان بن معطل (یکی از سربازان محمد) او را در صحرا پیدا کرده، به مدینه بازگرداند. عدّه‌ای ادعا کردند که عایشه و صفوان با هم زنا کرده‌اند. عده‌ای دیگر از عایشه دفاع کردند (البته نمی دانیم چه بر سر علم لدنی محمد آمد). محمد در باره‌ی شایعات با عایشه صحبت کرد. پس از مدتی، محمّد اعلام کرد که وحی دریافت کرد که در آن پاکی عایشه تصدیق شده و تهمت زنندگان را با ۸۰ ضربه‌ی شلاق مجازات کرد. از آن پس دستور داد که اتهام زنا جهت اثبات احتیاج به وجود ۴ شاهد عینی دارد.
در سال ششم هجری قبل از صلح حدیبیه محمد مذاکرات با مکّه را شروع کرد و سرانجام پیمان صلحی به مدّت ۱۰ سال بین دو طرف منعقد شد. این پیمان پس از کمتر از دو سال با حمله محمد به مکه شکسته شد.
پس از امضاء معاهده حدیبیه، محمّد به واحه یهودیان خیبر یورش برد. با وجود مقاومت شجاعانه، یهودیان شکست خوردند و مسلمانان هفت قلعه و مزارع و درخت‌های نخل آنها را غارت کردند.
یکی از ویژگی‌های قوانین محمد در دوران حکومت دینی او، استثناء بودن خود محمد از قوانینی بود که خودش وضع می‌کرد. موارد زیاد پیش آمد که وحی می‌آمد و محمد حقوقی ویژه می‌یافت. در واقع احکام او برای دیگران بود. محمد از حکم حداکثر چهار همسر دائم برای هر مرد مسلمان، استثناء شده و با ۱۳ زن ازدواج کرده‌ بود و به مسلمانان افتخار داشتن ۱۳ اُمَّهاتُ الْمُؤمِنین (مادرانِ مؤمنان) بخشید: خدیجه دختر خویلد، سوده دختر زمعه، عایشه دختر ابوبکر، ام سلمه دختر ابوامیه، حفصه دختر عمر خطاب، زینب دختر خزیمه، زینب دختر جحش، جویریه دختر حارث، ریحانه دختر زید، رمله دختر ابوسفیان، صفیه دختر حیی، ماریه دختر شمعون، میمونه دختر حارث.
محمد بدون توجه به قانون منع ازدواج با زن فرزند خوانده خود، زینب دختر جحش همسر پسر خوانده‌اش زید بن حارثه یکی از زیباروترین زنان عرب ازدواج کرد.
محمد بدون توجه به قانون عِدّه که خود وضع کرده بود، در همان روزی که پدر و شوهر صفیه دختر حیی یکی زیباروترین زنان اسیر یهودی را کشته بود، با او هم‌بستر شد.
محمد علاوه بر زنان عقدی و بردگان که حتی با داشتن شوهر بر مسلمانان حلال هستند، زنان هبه یا بخشیده همه داشت. چهار زن امّ شریک، میمونه، زینب و خوله زنان هبه پیامبر بودند.
محمد همه‌ی این مزایا را با یک یا چند آیه توجیه می‌کرد. عایشه زنی مستقل و شجاع بود. او شجاعت و استقلال خود را در جنگ جمل نشان داد. یکی از معدود فرماندهان زن در جنگ‌های سده‌ی میانه به ویژه اعراب است. وقتی زنانی خود را به محمد هبه کردند، گفته بود، نمی دانم زنی که خویشتن را به مردی بخشیده باشد چه ارزشی دارد؟ وقتی آیه‌هایی به محمد به نفع محمد نازل می‌شد به او می‌گفت: « ما أُرَى رَبَّكَ إلا يُسَارِعُ في هَوَاكَ.» (می‌بینم خدایت به انجام خواهش‌های نفسانی تو شتاب دارد.)
تاریخ جهان، گرویدن هیچ طایفه، قوم، شهر یا کشوری را به اسلام نشان نمی‌دهد. همه‌ی فتوحات محمد با خشونت باورنکردنی و هولناک بود. ترس و ترور ایجاد شده یکی از عوامل عمده پیشروی مسلمانان بود. در جنگ جلولاء (شهری نزدیک خانقین) بیش از صد هزار نفر را کشتند.[2] کم و بیش همه‌ی وعده‌های محمد تبلیغاتی بود و هیچ محتوی واقعی نداشت. از دین صلح بودن اسلام تا برابری بلال حبشی با سید قریشی.
حکومت محمد هیچ انگیزه معنوی نداشت، اصلی‌ترین نیروی رانش آن غنیمت گرفتن، اسیر گرفتن، نعمات مادی از کاروان‌های مکه تا ثروت سرزمین‌های همسایه مثل شام، ایران، مصر و روم بود.
محمد عهدشکن، قانون‌گریز و مستبد بود و برای هر قانون شکنی خود، ادعای یک سوره یا آیه داشت.
هیچ سازوکاری برای اداره جامعه و تعویض مسالمت‌آمیز رهبران نداشت.
هیچ برنامه‌ای برای کار، تولید و آبادانی نداشت، برای همین دائمن در فکر جنگ بود و جهاد را یکی از اصول دین اعلام کرد.
محمد نژادپرست بود و برای اعراب و به ویژه برای تبار خویش – قریش - و زبان خود – عربی - برتری قائل بود. تمام نیرو و خدعه‌ی خود را برای ایجاد یک قوم واحد عرب زیر پرچم اسلام برای غارت جهان با شمیشر آخته به‌کار گرفت. اعراب مسلمان پشت سنگر شریعت اسلامی سیادت، ثروت و برتری برای خود و نوکران سرسپرده خود یافتند.
ارزش انسان ذاتی و به خاطر جوهر انسانی اوست نه به باور مذهبی، عقیدتی یا سیاسی او. محمد از همان نخست ارزش انسان را باور به اسلام قرار داد. با این برخورد یک جنگ دائمی را علیه انسانیت، آزادی و تفکر بنیان نهاد.
گفتار، رفتار و اعمال محمد پر از تناقض است. تمام تلاش‌های متلکمان، فقها و تاریخ‌نویسان اسلامی و ضرب زدن مفاهیمی مثل آیات شیطانی، ناسخ و منسوخ، محکمات و متشابهات و شرح شان نزول‌ها قادر به توجیه این تناقضات نیست.
حتی بین بسیاری از مسلمانان این پرسش وجود دارد که آیا الگوی دولتی که محمد در مدینه ایجاد کرد پس از مرگ او قابل تکرار است؟ آیا درست است که قدرت بی‌کران و ناپاسخگوی محمد که می‌گویند الهی بود را به انسان‌های عادی و غیرمعصوم فرمانروایان معاصر سپرد؟[3]
علاوه بر این، هیچ توافقی بین مسلمانان در مورد اینکه الگوی مدینه به چه معناست و چگونه می توان آن را امروز به کار برد، وجود ندارد. از نظر اکثریت اهل سنت، حکومت پیامبر و خلفای راشدین، معتبرترین مدل نظریه قانون اساسی اسلامی است. جوامع شیعه از زمان علی، آخرین خلفای مدینه، الگوهای ایده آل خود را از امامت برحق، بسته به آموزه و تاریخ مربوط به خود (اعم از جعفری، اسماعیلی، زیدی و غیره) دارند. صدها برداشت از حکومت دینی محمد وجود دارد و هرکس بنا به منافع خود، دیگران را منحرف و برداشت خود را با پافشاری بر ضرورت توجیه می‌کند.[4]
احد قربانی دهناری
۸ بهمن ۱۴۰۱ - ۲۷ ژانویه ۲۰۲۳
 


[1]  محمد شخصی به‌نام نعیم بن مسعود از قبیله بنی غطفان که پنهانی اسلام آورده بود را مامور ایجاد دودستگی بین یهودیان و قریش کرد. چون نعیم با هر دو طرف رابطه دوستانه داشت و هر دو طرف او را مخااف محمد می‌پنداشتند، به او بدگمان نشدند و ایجاد تفرقه با موفقیت صورت گرفت.

[2]  حموی، یاقوت. معجم البلدان. به کوشش فردیناند ووستنفلد. ج ۲، ص ۱۰۷

[3] نگاه کنید:

Faruki, Kemal. 1971. The Evolution of Islamic Constitutional Theory and Practice from 610 to 1926. Karachi: National Publication House.

[4]  نگاه کنید:

Arjomand, Said Amir. 1984. The Shadow of God and the Hidden Imam. Chicago: University of Chicago Press.

Daftary, Farhad. 1990. The Ismai’ilis: Their History and Doctrines. New York: Cambridge University Press.

منبع:پژواک ایران


احد قربانی دهناری

فهرست مطالب احد قربانی دهناری در سایت پژواک ایران 

*عادی‌سازی و توجیه جنگ؛ فاجعه و جنایت  [2024 Oct] 
*ریزشی‌های حکومت اسلامی و چگونگی برخورد ما اپوزیسیون خواهان گذار با آنها  [2024 Aug] 
*چگونه می‌توان روحیه‌ی کار جمعی را در سازمان‌های سیاسی، صنفی یا مدنی بهبود بخشید؟  [2024 Jul] 
*هرچند خشم و نفرت به حکومت اسلامی را درک می‌کنم، اما فحش و توهین به رأی‌دهندگان را به‌شدت محکوم می‌نمایم  [2024 Jul] 
*چرا در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نمی‌کنم؟  [2024 Jun] 
*شریعت و حقوق کیفری  [2024 Jun] 
*شریعت و حقوق مدنی  [2024 May] 
*سکولاریسم – مزایا، چالش‌ها و انتقادات  [2024 May] 
*بهارانه‌ها (۱)  [2024 Mar] 
*ترفندهای رژیم اسلامی برای به پای صندوق آوردن مردم در انتخابات نمایشی-فرمایشیِ-مهندسی‌شده  [2024 Feb] 
*اعدام ابزار سیاسی حکومت اسلامی برای ایجاد ترس و ارعاب  [2024 Jan] 
*عدم تمرکز قدرت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ساختار گردانندگی کشور سوئد  [2024 Jan] 
*علل ناتوانی اپوزیسیون در همکاری و سازماندهی جبهه‌ای مشترک برای سرنگونی حکومت اسلامی (آسیب‌شناسی)   [2023 Nov] 
*امکانات و چالش‌های نافرمانی مدنی در ایران  [2023 Aug] 
*حق دفاع مشروع چیست؟  [2023 Aug] 
*آیا تعیین حداقل دستمزد لازم است؟  [2023 Aug] 
*چرا جمهوری اسلامی مخالف پیوستن به کنوانسیون پالرمو است؟   [2023 Jun] 
*اخلاق سیاسی در اپوزیسیون ایران  [2023 May] 
*روز جهانی زنان در ریاضیات به مناسبت زادروز مریم میرزاخانی   [2023 May] 
*چرا جمهوری اسلامی مخالف کنوانسیون پالرمو است؟   [2023 May] 
* حکومت دینی خلفای عباسی (۱۳۲ - ۶۵۶ هـ. ق)  [2023 Apr] 
*حکومت دینی خلفای اموی (۴۱ - ۱۳۲ ه‍.ق)  [2023 Mar] 
*معرفی کتاب « وزن واژه»  [2023 Mar] 
*بهارانه‌ها شادیانه‌های چکامه‌سرایان به مردم و پرچم مبارزه‌ی آنها در برابر قشریون و خودکامگان  (شعرها و ترانه های سرزمین نوروز) [2023 Mar] 
*در آداب و آئین مبارزه ائتلافی  [2023 Mar] 
*فراتر از دروغ و وقاحت: گوبلز باید به شاگردی امیرعبداللهیان بیاید   [2023 Mar] 
*حقوق تضمین‌شده‌ی اقلیت‌های گوناگون در اسناد سازمان ملل متحد برای رفع تبعیض‌ها   [2023 Feb] 
*دوم اسفند روز جهانی زبان مادری را با گسترش امکانات برای آموزش زبان مادری، گرامی بداریم!  [2023 Feb] 
*حکومت دینی خلفای راشدین  [2023 Feb] 
*بودجه ۱۴۰۲ بودجه‌ی سرکوب، جنگ‌طلبی، دروغ‌پراکنی و خرافات‌گستری از سفره‌ی فردستان  [2023 Feb] 
*حکومت دینی محمد در مدینه  [2023 Jan] 
*شکاف امیدبخش در سران حکومت اسلامی  [2023 Jan] 
*معرفی کتاب «توضیح‌المسائل کوچک برای فرودستان» اثر آگوست استریندبری  [2023 Jan] 
*ابزارهایی در جعبه ابزار انقلاب  [2022 Dec] 
*یلدا، آبیاری نهال امید و روشنایی در درازترین شب سال  [2022 Dec] 
*چرا جدایی دین از دولت (سکولاریسم) بهترین گزینه است؟  [2022 Dec] 
*« مرگ بر اصل ولایت فقیه» و همراهی روحانیون بزرگ شیعه با آن  [2022 Dec] 
*خواست‌ها و ویژگی‌های جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی»  [2022 Oct] 
*گذار از جمهوری اسلامی – چگونه؟  [2022 Oct] 
*شاهزاده‌ی عزیز، جنبش مردم ما برای براندازی حکومت اسلامی به رهبری نیاز دارد  [2022 Sep] 
*اسلام و مدرنیته  [2022 Sep] 
*سنجش اعتبار منابع اطلاعات وظیفه‌ی همه‌ی ماست  [2022 Aug] 
*سیمین بهبهانی: در کرامت زن و نکوهش جنگ  [2022 Jul] 
*سوسیال دموکراسی و دولت ِ رفاه همگانی  [2022 Jul] 
*پاسخ به چند شبهه در باره مواضع شورای ملی تصمیم  [2022 Jul] 
*سه بی‌شرمی باور نکردنی در سه سطح  [2022 Jul] 
*ضرورت و شرایط همبستگی ملی نیروهای مبارز برانداز  [2022 Jun] 
*شکل‌گیری اندیشه‌ی ولایت فقیه و فقهای برجسته‌ی مخالف آن  [2022 May] 
*ادامه‌ی جنگ پس از آزادی سرزمین‌های اشغالی جنایت کلان جمهوری اسلامی علیه مردم ایران و عراق [2022 May] 
*نگاهی به خواست‌های گارگران ایران در روز همبستگی جهانی کارگران  [2022 May] 
*نگاهی به درخواست‌های آموزگاران در روز آموزگار  [2022 May] 
* آسیب‌شناسی پراکندگی در جنبش براندازی  [2022 Apr] 
*محمد مختاری: ما نیاز به «تمرین مدارا» داریم.  [2022 Apr] 
*جنگ‌افزارهای هسته‌ای: دلهره دائمی بشریت  [2022 Apr] 
*آرزوها وپیمان‌های سالِ نوخورشیدی  [2022 Mar] 
*بهارانه‌ها  [2022 Mar] 
*خیزش دی‌ماه ۱۳۹۶ – گستره، خواست‌ها و آسیب‌شناسی  [2022 Jan] 
*آرزوها و پیمان‌های سال نوی میلادی  [2021 Dec] 
*انتخابات شیلی: آیا شیلی که مهد نئولیبرالیسم بود، گور آن نیز خواهد شد؟   [2021 Dec] 
*جشن شب یلدا، آبیاری نهال امید، شادی و روشنایی در درازترین شب سال  [2021 Dec] 
*لایحه‌ی بودجه جمهوری اسلامی برای سال ۱۴۰۱  برنامه‌ی اقتصادیی مبهم، ویرانگر، تبلیغی با تمرکز بر نظامی‌گری، رانتخواری و ایدئولوژی سرکوبگر [2021 Dec] 
*اوقاف در حکومت اسلامی و نظام سکولار  [2021 Dec] 
*آرامش دوستدار روشنگر امتناع، ناپرسایی و دینخوئی در اندیشه، کردار و رفتار ما، درگذشت  [2021 Oct] 
*بجای غنی‌سازیِ اورانیوم، آب دریا را شیرین کنید  [2021 Oct] 
*آزادی چگونه نهادینه می‌شود؟  [2021 Sep] 
*واقعیت و ایمان: به مناسبت عزاداری دهه محرم در دوران کرونا  [2021 Aug] 
*مفاهیم سیاسی که همه کنشگران باید به آن بیندیشند  [2021 Jul] 
*جان مبارز گذار از نظام تمامیت‌خواه در خطر است   [2021 Jul] 
*گذار از جمهوری اسلامی - چگونه؟  [2021 Jun] 
*شعر جلاد از موریس اوگدان شاعر امریکائی  [2021 Jun] 
*در استرس و مشغولیات روزمره بچه‌ها را فراموش نکنیم! به مناسبت روز جهانی کودک، اول ژوئن (۱۱ خرداد) [2021 May] 
*چرا نه به جمهوری اسلامی؟   [2021 May] 
*کمربند سبز آمریکا از خمینی تا طالبان: نگاهی به توافقنامه میان آمریکا و گروه طالبان  [2021 May] 
*ضرورت تشکیل جبهه‌ی گسترده‌ی گذار از جمهوری اسلامی و حزبِ سوسیال دموکرات فراگیر  [2021 Mar] 
*آسیب‌شناسی تفرقه‌ی جنبش و مردم ایران   [2021 Feb] 
*آرزوها و پیمان‌های سال نو میلادی  [2020 Dec] 
*شریعت اسلامی، حقوق اساسی و حقوق بشر  [2020 Dec] 
*رسالت جمهوری اسلامی، فلاکت مردم  [2020 Dec] 
*انتخابات ایالات متحده امریکا و جنبش ضد تمامیت‌خواهی ما  [2020 Nov] 
*دورنمای تشکیلاتی جنبش مخالف تمامیت‌خواهی در ایران  [2020 Nov] 
*کتاب «رواداری: مروری بر تسامح، تساهل و مدارا در فرهنگ و ادب ایران» «مغایر ضوابط نشر» تشخیص داده شد.  [2020 Oct] 
*شریعت و حقوق مدنی قانون چیست و چگونه به وجود می آید؟  [2020 Sep] 
* زندگینامه‌ی سیاسی بابک امیرخسروی  [2020 Aug] 
*معرفی کتاب کسوف اثر آرتور کُستلر ترجمه‌ی گلناز غبرایی  [2020 Jun] 
*قاتل رومینا اشرفی تنها پدرش کربلائی رضا نبود  [2020 Jun] 
*قاتل رومینا اشرفی تنها پدرش کربلائی رضا نبود  [2020 Jun] 
*محسن حیدریان تجسم تجربه و پیشگام درس‌گیری مبارزان ایران   [2020 May] 
*کرونا: آنچه روشن شد، آنچه در انتظار ماست، آنچه باید انجام داد  [2020 Apr] 
*نتایج انتخابات نه بزرگ به جمهوری اسلامی و ‌مشروعیت رژیم  [2020 Mar] 
*قیام آبان ۱۳۹۸ ضرورت و فوریت اتحاد نیروها را بازهم برجسته‌تر می‌کند  [2019 Nov] 
*پیاده‌روی اربعین: قدرت‌نمائی خرافات و تحمیق در ‏برابر دانش و آگاهی   [2019 Oct] 
*من نبرد دشوارِ منِ مستقل و آفریننده در فرهنگ فرد‌ستیز   [2019 Oct] 
*سکولاریسم در کشورهای عربی  [2019 Sep] 
*راز ماندگاری عاشورا  [2019 Sep] 
*ضرورت مبرم تفکر مستقل و خودسالاری  [2019 Aug] 
*سرچشمه‌ها و شیوه‌‌های گوناگون تدوین قوانین شرعی ‏اسلامی   [2019 May] 
* برای بهبود اوضاع ایران، منتظر رهبری و رهبران نباشیم!   [2019 May] 
*آیا مامور معذور است؟   [2019 Feb] 
*ما خیلی کارها می‌توانیم بکنیم  [2019 Jan] 
*چهل سالگی انقلاب بهمن: نویدها و عملکردها   [2019 Jan] 
*مبارزه ایرانیان داخل و خارج کشور مکمل یکدیگرند  [2018 Nov] 
*بحران ساختاری ژرف ایران و راه برون‌رفت از آن   [2018 Sep] 
*روز جهانی زن بر زنان زحمتکش و مبارزان برابری زنان و مردان خجسته باد!  [2018 Mar] 
*شعارهای قیام دی ماه ۱۳۹۶ برنامه مبارزه فردا   [2018 Jan] 
*نامه سرگشاده به رزمندگان پرشور خیزش ‏دی ماه ۱۳۹۶‏   [2018 Jan] 
*ترور معنوی، ادامه ترور فیزیکی  [2017 Dec] 
*آیا داعش شکست خورد؟  [2017 Nov] 
*آخرین مرخصی   [2017 Apr] 
*تحریم انتخابات  [2017 Apr] 
*رشد و تکامل من با فرزندانم  [2017 Apr] 
*شادی ستیزی در شیعه و جمهوری اسلامی ایران ابزاری برای تحمیق و تسلط بر توده ها طفلی به نام شادی [2017 Mar] 
*روز جهانی زن بر زنان زحمتکش و مبارزان برابری زنان ‏و مردان خجسته باد!‏  [2017 Mar]