الف ــ علت ؛ چگونگی و ماهیت :

جنبش اجتماعی سبز در واقع یک زلزله سیاسی بود که در کشور ما ـ بوسیله مردم شریف و جوانان دلیر ایران ــ اتفاق افتاد . در تمام دوران حاکمیت استبداد دینی ؛ هیچ حادثه ای با این وسعت ایرانیان چه در داخل و چه در خارج کشور را به تکاپو و جنب و جوش سیاسی نیانداخته بود . این جنبش اعتراضی در واقع جنبش ناراضیان علیه 30 سال فشار ؛ سرکوب ؛ خفقان و .... در کشور بود . مردم به جان آمده و نا راضیِ ایران قیام کردند تا حقوق از دست رفته و پایمال شده خود را از حلقوم این رژیم بیرون بکشند . این جنبش بشکلی جدید و در بستر نسل جوان ـ دختران و پسران جوان ــ شکل گرفت ؛ این جوانان قبل از هر چیز بدنبال آزادی های فردی و اجتماعی پایمال شده خود بودند ؛ چرا که در واقع جوانان کشور اعم از زنان و مردان جوان ــ که موتور محرکه اصلی این قیام بودند ــ بیشتر از سایر اقشار جامعه ؛ سوژه ستم و سرکوب ؛ در این رژیم بودند .

آنچه در میهن ما تحت عنوان قیام اعتراضی سبز بوقوع پیوست و کم کم به انقلاب شبیه شد ؛ محصول بیش از سی سال استبداد و خود کامگی دینی بود و تقلب انتخاباتی ؛ فقط جرقهِ اولیه را باین باروتِ خشم وارد کرد . ادامه و رشد صعودی جنبش در ماههای اولیه ؛ با وجود تمام سرکوبگری های بی رحمانه و بی سابقه رژیم ؛ نشان میدهد که ریشه های پیدایش و خواستگاه های این جنبش ؛ ربطی به خواسته های اصلاح طلبان نداشته و ندارد .

مردم در بیش از 6 ماه مستمر ؛ در نبردی سخت و جانکاه با استبداد دینی ؛ آزمایش استواری و عزم جزم خود را برای ساقط کردن رژیم نشان دادند . شاخ ولایت فقیه و اعوان و انصار رژیم در برابر قدرت همبستگی و اراده لایزال مردم شکسته شد و سراپای رژیم از فرجام رو در روئی با مردم و سرنگونی نظام به لرزه در آمد .

جنگ و دعوای باندهای رژیم ــ در درون نظام ــ بر سر قدرت و ثروتِ بیشتر ؛ این بار  باعث بی آبروئی و بی اعتباری بیشتر رژیم در نزد مردم ایران شده و با آشکار شدن ابعاد بحرانِ شکاف در رأس نظام و علاج نا پذیری آن در جریان انتخابات ریاست جمهوری در 22 خرداد 1388 مردم یکپارچه ــ به خصوص در پایتخت کشور ــ به بهانه تقلب در انتخابات ؛ به خیابانها ریختند . اگر چه شکاف و انشقاق در درون نظام هیچ امر تازه ای نبود ــ این رژیم از ابتدای حاکمیت قرون وسطائی اش ؛ همیشه با معضل جنگِ گرگها در درون نظام خود مواجه بوده است ــ اما در گذشته ؛ بحرانهای گریبانگیر رژیم با حکَمیّت ولی فقیه ؛ با صدور حکم حکومتی و یا تدابیر دیگر موقتا" رفع و رجوع شده و آتش بس موقتی میان باندهای مختلف رژیم بر قرار می گردید  .

این بار امّا بحران پیش آمده شدت یافته ؛ تغییرات کمی خود را از سر گذرانده و در کیفیتی جدید به بحران درجه اول مشروعیت نظام مبدل شده بود . باین معنی که در پروسه انتخابات رژیم ؛ بحران شکاف در رأس رژیم و رویدادهای پس از 22 خرداد به بحرانِ نهفته مشروعیت واقعیت بخشید . یعنی چون رژیم نتوانست با تدابیر گذشته به حل و فصل این بحران فائق آید . بناچار برای مهار بحران به خشونت آشکار ؛ زندان ؛ شکنجه ؛ تجاوز و ..... متوسل گردید و این امر باعث گردید ؛ بحران مشروعیت ایدئولوژیک که دیگر به موتور محرکه قیام مردم تبدیل گردیده بود ؛ در جامعه عینیّت یافته و به بحران درجه اول رژیم تبدیل گردد .

مرتضی نبوی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ؛ در مورد شدت و حدت این تشتت و تفرقه در حاکمیت در مصاحبه با " جوان آن لاین " در 16 اردیبهشت سال بعد می گوید : حتی در بین نخبگان اصولگرا هم تفرقه و گسست آرا دیده می شود و آنان از ثبات فکری برخوردار نیستند . و بعضی از دوستان نزدیک مان با صراحت می گویند ما بریده ایم .......... چهره های معدودی الان در صحنه هستند که از مواضع ولی فقیه ( رهبر ) دفاع می کنند .

شیخ محمد یزدی عضو هیئت رئیسه مجلس خبر گان : ولی فقیه هدف اصلی حملات است و دیگر کسی حاضر به دفاع از ایشان نیست .

بدین ترتیب بحران مشروعیت همانطور که خمینی از آن به عنوان عامل اصلی سرنگونی رژیم یاد کرده بود ؛ هم به بحران اصلی رژیم تبدیل شد و هم دیگر از آن پس ؛ آینده رژیم را رقم  زد و می زند و هم همچنین ؛ سرنگونی رژیم را به امری مشروع و موجه در چشم انداز قرار داده است . خمینی در سخنرانی سال 1362 بر همین عنصر بعنوان ؛ عنصر تعیین کننده سرنگونی جمهوری اسلامی تأکید می کند : اگر نتوانیم اختلافات اقتصادی و نابرابری بین فقیر و غنی را کم کنیم ؛ مردم از اسلام ( مشروعیت ایدئولوژیک نظام ) مأیوس می شوند و دیگر هیچ چیز نمی تواند جلوی طغیان را بگیرد و ما همه با هم نابود می شویم.

بنابراین در حالیکه شکاف و شقه در رأس حاکمیت رژیم به عالی ترین درجه خود رسیده بود ؛ دایره ضد انقلاب ( خودی و غیر خودی ) بیشتر از گذشته وسعت گرفته و دامن اصلاح طلبان ــ شرکای دیروز نظام ــ تحت نام سران فتنه را گرفته و به بیرون از حاکمیت پرتاب شدند . در این وضعیت ؛ اصلاح طلبان در معرض زندان ؛ اعدام ؛ ترور و تعیین تکلیف نهائی قرار گرفتند . بعد از ماجرا ها اصلاح طلبان خرج خود را از رژیم جدا کرده و با جنبش سبز مردم موقتا" همراه و هم کاسه شدند . و چنین بود که بحران مشروعیت و یک پایه شدن رژیم ؛ زمینه را برای شروع قیام مردم مساعد نمود .

امّا دلیل واقعی حضور گسترده و یکپارجه مردم و حوانان در اعتراضات بعد از انتخابات ــ در شرایطی که جنبش اعتراضی ؛ فاقد رهبری ذیصلاح و یا سازمان رهبری کننده ای بود و در حالیکه ؛ هیچکدام از نامزدهای انتخاباتی برای ریاست جمهوری ؛ نماینده " تغییر واقعی " نبودند ــ آن بود که ؛ دیگر مردم ستم کشیده ایران به جائی رسیده بودند که باید ؛ خود از موقعیت پیش آمده استفاده کنند و دست به کار ؛ تغییر رژیم شوند . یعنی مردم دیگر ؛ بیش از این نمی توانستند منتظر قول و قرارهای اپوزیسیون های خارج کشوری بمانند .

فشار طاقت فرسا بر جنبه های گوناگون زندگی مردم دیگر به مرز غیر قابل تحملی رسیده بود و مردم و جوانان کشور باید این شرایط را تغییر میدادند . شاید همین عامل ( نیاز مردم به تغییر اوضاع ) ؛ علت اصلی محبوبیت مقطعی و ناگهانی موسوی و کروبی و ..... را در غیاب آلترناتیو های دیگر توجیه کند ( جداگانه و در بخش های بعدی در مورد موسوی ؛ کروبی و رهبری جنبش سبز خواهم نوشت ) .

آنها با حضور گسترده و فعال خود در اعتراضات نشان میدادند که دیگر حاضر نیستند ؛ تحت یک حکومت عقب مانده و قرون وسطائی زندگی کنند . این حضور گسترده و میلیونی مردم همچنین مؤید آن بود که این  جنبش اعتراضی صدای اکثریت مردم ایران است . حضور طیف گسترده و رنگارنگی از نیروهای سیاسی و اجتماعی و مردم عادی از هر دین و ملیتی در جنبش ــ در حالی که اختلافات عمیقی در نگرش ؛ ایدئولوژی و پیشینه تاریخی آنان وجود داشت و تنها بر سر اشتراکات خود به هماهنگی نسبی رسیده بودند¹  ) نشان میداد که این جنبش اعتراضی چون جنبش مشروطه ایدئولوژی ندارد . بنابراین می توانیم این جنبش را یک حرکت اعتراضی ملی و دموکراتیک بنامیم .

همچنین حضور گسترده مردم و جوانان ؛ در عین حال نشانه نا امیدی از خط " اصلاحات در بالا " بود ــ که اصلاح طلبان برای پیشگیری از سرنگونی نظام دینی و جلوگیری از تغییر بوسیله مردم در جامعه رواج داده بودند ــ یعنی مردم دیگر چون گذشته برای دکان اصلاحات حساب باز نکردند و فهمیدند قدرتِ واقعی تغییر ؛ خودشان هستند . یعنی این بار بر خلاف سال 1378 جنبش نه در میانه جامعه بلکه در قاعده آن شکل گرفته بود .

اما اصلاح طلبان ( وصله های نا چسب به جنبش اجتماعی سبز ) و سران جنبش سبز ؛ با تلقی و نگاه گذشته به مردم و جوانان کشور ؛ به تجربه و پتانسلِ رزمندگیِ شیر زنان و کوه مردان ایران کم بها داده و از آن غافل ماندند ؛ عاملی ( پتانسیل و ظرفیت مبارزاتی نسل جوان ) که به سرعت میدان را از اصلاح طلبان در ربود . و بعد از آن دیگر این مردم و جوانان دلیر میهن بودند که میدان دار و صحنه گردان اصلی نبرد با رژیم و مزدوران تا دندان مسلح اش بودند .

یعنی مردم فرصت بدست آمده در جریان اعتراضات به نتایج انتخابات را مغتنم شمرده و آن را به امکانی برای بسیج و اعتراض به تمامیت رژیم تبدیل نمودند و بدین ترتیب ؛ مشکل سازماندهی و بسیج نیرو را تا حدودی بوسیله اصلاح طلبان و کاندیدای آنها برای ریاست جمهوری ( موسوی ) حل کردند . یعنی علاوه بر استفاده از اینترنت برای بسیج و سازماندهی نیروئی ؛ اصلاح طلبان به نقطه تمرکزی برای تمام لایه های اجتماع برای تجمع و اعتراض به رژیم بدل شدند .

متأسفانه در شرایط بالقوه انقلابی آن مقطع ؛ یک آلترناتیو ملی ــ دمکراتیک و رادیکال در صحنه حضور نداشت و از آلترناتیوهای خارج کشوری هم در این رابطه کاری ساخته نبود . اگر یک آلترناتیو ملی در آن ایام حضور میداشت ؛ بسرعت به سازمان اصلی نبرد با رژیم تبدیل می شد و جنبش مردم ایران اکنون در موقعیت و مدار بسیار بالا تری قرار داشت .

در پروسه گسترش قیام هم بخوبی آشکار شد که مردم و جوانان دلیر ایران در پراتیک های مختلف و بخصوص نقاط حیاتی ؛ خود تصمیم می گیرند و از موسوی و کروبی پیروی نمی کنند . و حتی در مواردی شعارهایشان بر خلاف دیدگاه ها و مواضع آنها انتخاب شده بود . یعنی موسوی و کروبی اختیار چندانی روی جنبش مردم نداشتند .

در یکی از فراز های با شکوه از 6 ماه حماسه و نبرد انقلابی ؛ در اعتراضات عاشورا برای اولین بار شاهد فوران گوشه هائی از خشم نهفته مردم نسبت به رژیم جنایتکار در مقابله و رویاروئی با قوای سرکوبگر بودیم . اقداماتی مانند فراری دادن مفتضحانه نیروهای نظامیِ تا دندان مسلح رژیم ؛ دستگیری و خلع سلاح مزدوران و به آتش کشاندن وسائل و اماکن نظامی و اقداماتی که تماما" مضمونی دفاعی داشته و بخشی از حقوق مشروع شهروندی ــ حق دفاع از خود که باید هر فرد در جامعه از آن برخوردار باشد ــ بشمار میرود . ولی همین دفاع از خود که برای اولین بار در جریان اعتراضات مردم ابراز شده بود ؛ هشداری بود به رژیم سفاکِ ولایت فقیه و قوای سرکوبگر تحت امر او ؛ که دوران صبر و تحمل مردم در مقابل وحشیگریهای مزدوران رژیم رو به پایان است و از این ببعد راه های جدیدِ مقابله و مقاومت در مقابل قوای سرکوبگر را تجربه خواهند کرد .

همچنین در اعتراضات عاشورا ؛ مردم و جوانان با شعارهائی مانند  " جمهوری اسلامی     فانوس رو به باده " ؛ " ایران جنگه    خاموشی ننگه " ؛ " میجنگیم میمیریم     ایران رو پس میگیریم " ؛ " خامنه ای بدونه      بزودی سرنگونه " ؛ " ما زن و مرد جنگیم     بجنگ تا بجنگیم " و ...... گوشه هائی از عزمِ جزم خود ؛ برای سرنگونی رژیم را به نمایش گذاشتند و زنگ خطر را برای اصلاح طلبان حکومتی و نظام جمهوری اسلامی به صدا در آوردند .

این جنبش یک فرصت تاریخی پیش روی جامعه و جوانان تحول خواه ایران قرار داد و زمینه ساز یک موقعیت بی نظیرِ انقلابیِ بالقوه ؛ در کشور را فراهم کرد . با شروع قیام اعتراضی مردم ؛ فرصتی برای امتحان پس دادن در صحنه ملی ؛ برای مخالفین رژیم پیش آمد که هر کس می توانست ؛ جان مایه مردم و میهن دوستی واقعی خود را با همراهی و تقویت جنبش مردم نشان دهد ؛ در چنین شرایط آماده برای قیام ؛ در غیاب یک آلترناتیو ملی و انقلابی و کم کاریها و خطاهای اپوزیسیون های خارج کشوری مردم و جوانان آزادیخواه بناچار موقتا" به موسوی و کروبی رضایت دادند .

پایه گذاران جنبش سبز ؛ موتور محرکه اصلی آن و عامل اصلی تداوم و رادیکالسم جنبش ؛  جوانان دلیر و دانشجویان بودند . در بخش های دیگر به پایه گذاران جنبش اجتماعی سبز یعنی جوانان و دانشجویان ــ نسل سوم انقلاب ــ خواهم پرداخت .    ....... ادامه دارد

محمود خادمی ــ  26.05.2012

Arezo1953

پانویس :

1 ــ آرزویِ محالی که علیرغم گذشت بیش از سی سال از عمر حاکمیت استبداد دینی در کشورمان ؛ در میان اپوزیسیون های رنگارنگ خارج کشوری ؛ هنوز محقق نشده است

منبع:پژواک ایران