چگونه میتوان "میزان وثوق" فیلم های خبری از ایران بر روی اینترنت را افزایش داد؟
حنیف حیدرنژاد
رئیس پلیس امنیت تهران برخوردهای پلیس در روز 13 آبان را قانونی خوانده و گفته است: "تصاویر پخش شده از این روز در رسانه های خارجی کذب محض است"... از آنجا که رژیم دیکتاتوری- مذهبی حاکم بر ایران فعالیت خبرنگاران خارجی را یا متوقف یا تحرکات آنان را بسیار محدود کرده است، هم سیاستمداران و هم رسانه های عمومی خارجی به هنگام اشاره به وقایع ایران و فیلم هائی که از طریق اینترنت منتشر شده اند، پیوسته یادآور می شوند که منبع خبر ناشناس است و اضافه می کنند چون خبرنگاران بی طرف در صحنه نبوده اند، امکان تائید ادعاها را نداشته و امکان تائید میزان وثوق این فیلم های خبری را نیز ندارند. اما نکات مهملازم برای بالا بردن ارزش گذاری میزان وثوق خبر یا فیلم خبری کدام است؟
به گزارش سایت بی بی سی فارسی "سرتیپ علیرضا علیپور رئیس پلیس امنیت تهران برخوردهای پلیس در روز 13 آبان را قانونی خوانده و گفته است "تصاویر پخش شده از این روز در رسانه های خارجی کذب محض است". بی بی سی اضافه می کند "با اینهمه، گزارش های خبری و تصویری متعددی که توسط شهروندان از این گردهمایی ها، شعارهای مردم و برخورد نیروهای دولتی، به خصوص با زنان، تهیه شده بود از طریق سایت های اینترنتی در دسترس قرار گرفت و به طور گسترده از شبکه های خبری جهان پخش شد. فیلم های ویدیوئی صحنه هایی از برخورد خشونت آمیز پلیس با مخالفان دولت و بازداشت تظاهرکنندگان را نشان می داد. اما رئیس پلیس امنیت تهران در پاسخ به خبرنگاری که در باره تصاویر پخش شده از روز 13 آبان سئوال کرد، گفت:"مطمئن نباشید که این تصاویر مربوط به 13 آبان باشد". (بی بی سی فارسی)
*شرایط لازم برای ارزش گذاری میزان وثوق خبر
ابتدا باید دانست که:
- اولین و مهمترین شرط میزان وثوق یک خبر یا یک فیلم خبری، بی طرفی منبع خبر است. از همین روست که کار خبرنگاری به عنوان یک "حرفه" مهم میشود. حرفه ای که در آن خبرنگار تلاش می کند بدون جانبداری، وقایع را آنگونه که هست، مستند سازد. با این توضیح، واضح و مشخص است که مردم ایران که خود برای آزادی مبارزه می کنند و در صحنه درگیری ها، فیلم جنایت رژیم و نیروهای سرکوبگرش را مستند می کنند، "خبرنگار یا گزارشگر بی طرف" به مفهوم حرفه ای محسوب نشده، بلکه دیده ها و شنیده های آنها به عنوان ادعاهای "شاهد زنده" دسته بندی شده و فیلم های خبری آنها نیز از با همین اعتبار و در همین دسته بندی قرار میگیرد.
- نکته مهم دیگر در تعیین میزان وثوق یک خبر این است که آیا آن خبر از منابع دیگری هم نقل و منتشر شده است؟ هر چقدر تعداد منابع انتشار یک خبر متعدد و متوع تر باشد، این مسئله تائیدی بر صحت وقوع آن خبر است. برای مثال وقتی فیلمی ازیک درگیری یا تظاهرات از چند منبع و از چند زاویه مختلف در اینترنت قرار داده می شود، این خود تائیدی مجدد بر صحت آن واقعه است.
هفت سوال پایه ای و ساختاری
تشریح یک واقعه (خبر) بر پایه ساختاری هفت سوال زیر کمک می کند تا دقت خبر هر چه بیشتر و میزان وثوق آن هر چه بالاتر برود:
- چه زمانی؟ (روز، ساعت، تاریخ)
- چه جائی، کجا؟ (شهر، محله، خیابان، کوچه)
- چه کسی؟ (ترکیب جمعیتی، ترکیب سنی، جنسی، قشر اجتماعی، و در مورد افراد مجروح یا کشته شده اسم و سن و شغل و مشخصات دقیق آنها بسیار مهم است)
- چه چیزی؟ (موضوع چیست؟ درگیری، تظاهرات، تجمع و ...)
- چگونه؟ (مثلا در یک درگیری: حمله با چوب و چماق، حمله موتور سواران، تیر اندازی، تیراندازی از روی پشت بام و ...)
- چرا؟ (توجه: تشریح و نه تفسیر انگیزه! مثلا: مردم خشمگین شعار می دادند، یک بسیجی از روی پشت بام به مردم تیراندازی کرد. یا: لباس شخصی ها به یک دختر جوان حمله کرده و بعد از جیغ و فریادهای او مردم به کمکش رفتند و...)
- چه منبعی؟ (این موضوع فوقا توضیح داده شد)
رهنمود عملی به هنگام فیلم برداری
به هنگام فیلم برداری سعی کنید جزئیات فوق را با صدای خود بیان کنید تا همزمان بر روی فیلم ضبط شود. برای آنکه صدای شما مانع از ضبط صدای صحنه اصلی نشود، آهسته، اما سریع، جزئیات فوق را بگوئید. یا آنکه با کمک برخی نشانه ها در صحنه، مثلا فیلم گرفتن از تابلو یک خیابان یا کوچه، برخی جزئیات را از همان صحنه ثبت کنید. (توجه داشته باشید بیان جزئیات منجر به لو رفتن محل سکونت یا کار خود شما نگردد و جملات شما بسیار کوتاه باشد.)
مثلا: امروز شنبه سی خرداد، ساعت چهار بعد از ظهر، تهران میدان انقلاب
کمی بعد تر شاید اتفاق دیگری بیافتد: دوباره ...
البته میتوان یک بار روز و تاریخ و شهر را گفت و بقیه جزئیات، شامل ساعت یا محل دقیق را بسته به وضعیتی که پیش میاید مجددا اضافه نمود.
در صورتی که به لحاظ تکنیکی امکان نوشتن روز و تاریخ و محل بر روی صفحه میباشد، استفاده از این روش بسیار مناسب تر است.
همچنین سوال کوتاه از دیگر افراد حاضر در صحنه و ضبط صدا و حالت صحبت آنها به طور واقعی و زنده می تواند بسیار مفید باشد.
مثلا: (برگرفته از یکی از ویدئو های منتشر شده بر روی یوتیوپ)
- این صدای چی بود؟
- گلوله
- مشقی بود؟
- نه بابا، چی چی مشقی بود، واقعی بود، کشتند جوان مردم رو، زدند مُخش رو ریختند رو زمین ...
نکات تکمیلی
- سعی کنید هرچه سریعتر بعد از وقوع یک خبر آنرا بر روی اینترنت قرار دهید.
- سعی کنید لرزش فیلم هرچه کمتر باشد.
- فیلم قرار داده شده بر روی اینترنت را همزمان و از طریق ایمیل برای چند گیرنده جداگانه بفرستید (مثلا سازمان عفو بین الملل، سازمان دیدبان حقوق بشر، گزارشگران بدون مرز، نماینده خبرگزاری های خارجی و ... شما می توانید خود را در حدی که مایلید معرفی کرده و اگر مایلید با شما ارتباط برقرار شود آنرا بیان کنید.)
- به هنگام قرار دادن فیلم بر روی اینترنت (مثلا یوتیوپ)، در قسمت اطلاعات مربوط به فیلم؛ روز، تاریخ، ساعت و محل را حتما بنویسید.
- برای خود یک نام انتخاب کنید و همیشه فیلم های خود را با همان نام و آدرس ایمیلی برای دیگران ارسال کنید. شما هرچقدر ناشناخته باشید، و اگر ابتدا به عنوان منبع خبری قابل اطمینان محسوب نشوید، اما ارسال مستمر خبر و گزارش و فیلم از سوی شما کمک می کند تا دیگران شما را به تدریج شناخته و در صورتی که فیلم شما حداقل های لازم را، که فوقا به آن اشاره شد، داشته باشد، به اخبار ارسالی شما با درجه بالائی از اطمینان و اعتماد برخورد خواهد شد.
- اگر فیلم خود را از مونتاژ چند فیلم تهیه می کنید (مثلا می خواهید از ده دقیقه فیلم، یک فیلم دو دقیقه ای در بیاورید)، حتی الامکان همراه با فیلم مونتاژ شده، فیلم خام آن را هم برای گیرندگان خود بفرستید.
حنیف حیدرنژاد
منابع کمکی:
*شرایط لازم برای ارزش گذاری میزان وثوق خبر
ابتدا باید دانست که:
- اولین و مهمترین شرط میزان وثوق یک خبر یا یک فیلم خبری، بی طرفی منبع خبر است. از همین روست که کار خبرنگاری به عنوان یک "حرفه" مهم میشود. حرفه ای که در آن خبرنگار تلاش می کند بدون جانبداری، وقایع را آنگونه که هست، مستند سازد. با این توضیح، واضح و مشخص است که مردم ایران که خود برای آزادی مبارزه می کنند و در صحنه درگیری ها، فیلم جنایت رژیم و نیروهای سرکوبگرش را مستند می کنند، "خبرنگار یا گزارشگر بی طرف" به مفهوم حرفه ای محسوب نشده، بلکه دیده ها و شنیده های آنها به عنوان ادعاهای "شاهد زنده" دسته بندی شده و فیلم های خبری آنها نیز از با همین اعتبار و در همین دسته بندی قرار میگیرد.
- نکته مهم دیگر در تعیین میزان وثوق یک خبر این است که آیا آن خبر از منابع دیگری هم نقل و منتشر شده است؟ هر چقدر تعداد منابع انتشار یک خبر متعدد و متوع تر باشد، این مسئله تائیدی بر صحت وقوع آن خبر است. برای مثال وقتی فیلمی ازیک درگیری یا تظاهرات از چند منبع و از چند زاویه مختلف در اینترنت قرار داده می شود، این خود تائیدی مجدد بر صحت آن واقعه است.
هفت سوال پایه ای و ساختاری
تشریح یک واقعه (خبر) بر پایه ساختاری هفت سوال زیر کمک می کند تا دقت خبر هر چه بیشتر و میزان وثوق آن هر چه بالاتر برود:
- چه زمانی؟ (روز، ساعت، تاریخ)
- چه جائی، کجا؟ (شهر، محله، خیابان، کوچه)
- چه کسی؟ (ترکیب جمعیتی، ترکیب سنی، جنسی، قشر اجتماعی، و در مورد افراد مجروح یا کشته شده اسم و سن و شغل و مشخصات دقیق آنها بسیار مهم است)
- چه چیزی؟ (موضوع چیست؟ درگیری، تظاهرات، تجمع و ...)
- چگونه؟ (مثلا در یک درگیری: حمله با چوب و چماق، حمله موتور سواران، تیر اندازی، تیراندازی از روی پشت بام و ...)
- چرا؟ (توجه: تشریح و نه تفسیر انگیزه! مثلا: مردم خشمگین شعار می دادند، یک بسیجی از روی پشت بام به مردم تیراندازی کرد. یا: لباس شخصی ها به یک دختر جوان حمله کرده و بعد از جیغ و فریادهای او مردم به کمکش رفتند و...)
- چه منبعی؟ (این موضوع فوقا توضیح داده شد)
رهنمود عملی به هنگام فیلم برداری
به هنگام فیلم برداری سعی کنید جزئیات فوق را با صدای خود بیان کنید تا همزمان بر روی فیلم ضبط شود. برای آنکه صدای شما مانع از ضبط صدای صحنه اصلی نشود، آهسته، اما سریع، جزئیات فوق را بگوئید. یا آنکه با کمک برخی نشانه ها در صحنه، مثلا فیلم گرفتن از تابلو یک خیابان یا کوچه، برخی جزئیات را از همان صحنه ثبت کنید. (توجه داشته باشید بیان جزئیات منجر به لو رفتن محل سکونت یا کار خود شما نگردد و جملات شما بسیار کوتاه باشد.)
مثلا: امروز شنبه سی خرداد، ساعت چهار بعد از ظهر، تهران میدان انقلاب
کمی بعد تر شاید اتفاق دیگری بیافتد: دوباره ...
البته میتوان یک بار روز و تاریخ و شهر را گفت و بقیه جزئیات، شامل ساعت یا محل دقیق را بسته به وضعیتی که پیش میاید مجددا اضافه نمود.
در صورتی که به لحاظ تکنیکی امکان نوشتن روز و تاریخ و محل بر روی صفحه میباشد، استفاده از این روش بسیار مناسب تر است.
همچنین سوال کوتاه از دیگر افراد حاضر در صحنه و ضبط صدا و حالت صحبت آنها به طور واقعی و زنده می تواند بسیار مفید باشد.
مثلا: (برگرفته از یکی از ویدئو های منتشر شده بر روی یوتیوپ)
- این صدای چی بود؟
- گلوله
- مشقی بود؟
- نه بابا، چی چی مشقی بود، واقعی بود، کشتند جوان مردم رو، زدند مُخش رو ریختند رو زمین ...
نکات تکمیلی
- سعی کنید هرچه سریعتر بعد از وقوع یک خبر آنرا بر روی اینترنت قرار دهید.
- سعی کنید لرزش فیلم هرچه کمتر باشد.
- فیلم قرار داده شده بر روی اینترنت را همزمان و از طریق ایمیل برای چند گیرنده جداگانه بفرستید (مثلا سازمان عفو بین الملل، سازمان دیدبان حقوق بشر، گزارشگران بدون مرز، نماینده خبرگزاری های خارجی و ... شما می توانید خود را در حدی که مایلید معرفی کرده و اگر مایلید با شما ارتباط برقرار شود آنرا بیان کنید.)
- به هنگام قرار دادن فیلم بر روی اینترنت (مثلا یوتیوپ)، در قسمت اطلاعات مربوط به فیلم؛ روز، تاریخ، ساعت و محل را حتما بنویسید.
- برای خود یک نام انتخاب کنید و همیشه فیلم های خود را با همان نام و آدرس ایمیلی برای دیگران ارسال کنید. شما هرچقدر ناشناخته باشید، و اگر ابتدا به عنوان منبع خبری قابل اطمینان محسوب نشوید، اما ارسال مستمر خبر و گزارش و فیلم از سوی شما کمک می کند تا دیگران شما را به تدریج شناخته و در صورتی که فیلم شما حداقل های لازم را، که فوقا به آن اشاره شد، داشته باشد، به اخبار ارسالی شما با درجه بالائی از اطمینان و اعتماد برخورد خواهد شد.
- اگر فیلم خود را از مونتاژ چند فیلم تهیه می کنید (مثلا می خواهید از ده دقیقه فیلم، یک فیلم دو دقیقه ای در بیاورید)، حتی الامکان همراه با فیلم مونتاژ شده، فیلم خام آن را هم برای گیرندگان خود بفرستید.
حنیف حیدرنژاد
منابع کمکی:
منبع:انتگراسیون
